Hormon wzrostu (GH, somatotropina) – zastosowanie, przebieg, normy
Hormon wzrostu (GH ang. growth hormone) odpowiedzialny jest głównie za prawidłowy wzrost i rozwój dziecka. Pobudza on przyrost masy kostnej od momentu urodzenia aż do okresu pokwitania. Niewystarczające wydzielanie hormonu przez przysadkę mózgową może mieć poważne konsekwencje. Jak pobudzić wzrost dziecka? Do czego może prowadzić nadmiar somatotropiny?
- 1. Hormon wzrostu – czym jest i jak działa?
- 2. Badanie hormonu wzrostu u dzieci i dorosłych
- 3. Hormon wzrostu – normy
- 3.1. Skutki niedoboru hormonu wzrostu
- 3.2. Hormon wzrostu – nadmiar
- 4. Hormon wzrostu – przyczyny odchyleń
- 5. Leczenie hormonem wzrostu – efekty
- 6. Hormon wzrostu – zastosowanie
- 6.1. Hormon wzrostu – suplementacja u sportowców
- 6.2. Hormon wzrostu – stymulowanie wydzielania
- 7. Czy stosowanie hormonu wzrostu jest bezpieczne?
1. Hormon wzrostu – czym jest i jak działa?
Hormon wzrostu określany też somatotropiną oraz hormonem somatotropowym należy do grupy hormonów białkowych – polipeptydowych. Produkowany jest i uwalniany przez przysadkę mózgową, jego wydzielanie odbywa się pulsacyjnie.
Odgrywa on kluczową rolę w rozwoju dziecka, ale znacząco wpływa też na stan zdrowia u dorosłych. Wśród jego najważniejszych funkcji wymienia się pobudzenie syntezy białek. Ponadto wpływa także na mobilizację i wykorzystanie kwasów tłuszczowych, czy zmniejszenie tempa wykorzystania węglowodanów.
Somatotropina uwalnia się najsilniej w okresie dojrzewania. Działanie hormonu wzrostu w tym czasie sprowadza się do pobudzania kości długich i narządów do wzrostu oraz przyrostu masy ciała.
Kiedy wydziela się hormon wzrostu? Jego największa intensywność ma miejsce nocą, w czasie snu głębokiego.
2. Badanie hormonu wzrostu u dzieci i dorosłych
Poziom hormonu wzrostu (hGH – Human Growth Hormone) oznaczany jest za pomocą badania krwi. Stosuje się je w diagnostyce niedoboru oraz nadmiaru tego hormonu w organizmie. Wskazaniem do przeprowadzenia badania poziomu hormonu wzrostu są także objawy wskazujące na nieprawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej oraz kontrolowanie jego poziomu w czasie terapii z jego użyciem.
Hormon wzrostu można zbadać na różne sposoby. Wyrywkowe badanie poziomu hormonu wzrostu jest nieskuteczne, gdyż przysadka wydziela ten hormon w sposób pulsacyjny. W celu oznaczenia hormonu wzrostu stosuje się, więc testy stymulacji lub testy hamowania.
Aby stymulować wydzielanie hormonu wzrostu, pacjentowi dożylnie podaje się roztwór insuliny lub argininy, natomiast przy hamowaniu jego produkcji stosowana jest glukoza. Po czasie 10-12 godzin bez spożycia posiłku pobiera się próbkę krwi pacjenta, po czym podaje mu się doustnie roztwór glukozy lub dożylnie roztwór insuliny lub argininy.
Następnie w obu przypadkach monitoruje się wpływ podanych substancji na poziom hormonu wzrostu poprzez badanie próbek krwi pobieranych (zazwyczaj z żyły łokciowej) w regularnych odstępach czasu. Pojedyncza próbka krwi pobierana jest na czczo lub po dużym wysiłku fizycznym.
Ile kosztuje badanie hormonu wzrostu (hGH)? Cena w zależności od placówki i miasta to ok. 40-80 zł.
3. Hormon wzrostu – normy
Poziom hormonu wzrostu jest uzależniony od wielu czynników, w tym wieku, płci, rodzaju badania i sposobu oznaczenia. Dlatego też dla badania poziomu hormonu wzrostu we krwi nie ustalono zakresów referencyjnych.
Normy hormonu wzrostu ustanawiane są przez dane laboratorium analitycznie dla konkretnego oznaczenia. Z tego względu niezwykle ważna jest interpretacja wyników badań przez lekarza.
Przyjmuje się, że poziom hormonu wzrostu nie powinien przekraczać 5 mg/l w badaniu osocza pobranego na czczo. W badaniu polegającym na stymulowaniu wydzielania hormonu wzrostu podaniem insuliny, jego stężenie powinno być wyższe niż 25 mg/l w osoczu.
Zaburzenia ilości hormonu wzrostu mogą prowadzić do różnych zaburzeń. Niebezpieczny jest zarówno nadmiar, jak i niedobór hormonu wzrostu.
3.1. Skutki niedoboru hormonu wzrostu
Niedobór hormonu wzrostu objawia się niskim wzrostem dziecka oraz spowolnieniem jego rozwoju. W przypadku niedoboru GH u dzieci możliwe jest zastosowanie terapii z użyciem tego hormonu.
U dorosłych niedobór hormonu wzrostu objawia się większą gęstością kości, wyższym poziomem lipidów oraz osłabieniem siły mięśniowej.
3.2. Hormon wzrostu – nadmiar
Nadmiar hormonu wzrostu prowadzi do gigantyzmu (u dzieci) oraz akromegalii (u dorosłych). Gigantyzm rozwija się przed skostnieniem chrząstek wzrostowych i zrośnięciem się nasad kości. Objawia się nadmiernym wzrostem kości i masy tkanek.
U osób dorosłych proces wzrastania kości długich jest zakończony, dlatego też w ich przypadku nadmiar hormonu wzrostu objawia się akromegalią. Związana jest ona przede wszystkim z rozrostem tkanek miękkich, co powoduje wiele problemów zdrowotnych.
4. Hormon wzrostu – przyczyny odchyleń
Stężenie hormonu wzrostu we krwi może podnieść się w wyniku:
- wysiłku fizycznego,
- stresu,
- przyjmowania niektórych leków,
- przeprowadzania badań obrazowych z zastosowaniem środka radioaktywnego.
5. Leczenie hormonem wzrostu – efekty
Lista wskazań medycznych do terapii hormonem wzrostu jest stosunkowo długa. Najogólniej mówiąc, leczenie somatotropiną stosuje się u dzieci ze zdiagnozowaną niskorosłością. Hormon wzrostu dla dorosłych podaje się natomiast tylko osobom, u których został zdiagnozowany jego niedobór.
Efekty leczenia
Regularne podawanie preparatów zawierających somatotropinę prowadzi do pożądanych zmian. Jednak efekty leczenia są różne u poszczególnych pacjentów. Zależą w dużej mierze od przypadku zaburzenia, ale i tego, jak szybko zostało włączone leczenie. Istotną kwestią jest także dobranie prawidłowych dawek hormonu wzrostu dla dziecka, czy dorosłego.
Do najbardziej pożądanych efektów leczenia zalicza się:
- przyspieszenie tempa wzrastania u dzieci,
- poprawa końcowego wzrostu,
- wyrównanie zaburzeń metabolicznych, za które odpowiada niedobór hormonu wzrostu.
Ile można urosnąć? Po jakim czasie efekty leczenia hormonem wzrostu są widoczne? Rezultaty terapii są bardzo zróżnicowane. Im szybciej problem zostanie rozpoznany i wdrożone leczenie, tym szanse na zadowalające efekty są większe. Celem terapii jest natomiast osiągnięcie wzrostu końcowego jak najbardziej zbliżonego do prawidłowego.
Do jakiego wieku hormon wzrostu może być podawany dzieciom?
Leczenie ma uzasadnienie tylko do osiągnięcia określonego wieku kostnego, czyli do czasu, gdy zarosną nasady kostne. Polega ono na podawaniu preparatu rekombinowanego ludzkiego hormonu wzrostu (rhGH) w formie zastrzyków lub tabletek. Leczenie odbywa się zawsze pod ścisłym nadzorem lekarza, a w jego trakcie konieczne jest kontrolowanie poziomu hormonu GH.
Gdzie kupić hormon wzrostu? Lek zawierający w składzie somatropinę jako substancję czynną można kupić w aptece. Ile kosztuje leczenie hormonem wzrostu? Cena somatropiny zależna jest od opakowania i przepisanej dawki leku. W przypadku braku refundacji miesięczna kuracja dla dzieci hormonem wzrostu to cena średnio ok. 2 500 zł.
W Polsce refundowane leczenie z wykorzystaniem somatropiny realizowane jest w następujących przypadkach:
- u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki,
- u niskorosłych dzieci z przewlekłą niewydolnością nerek,
- u niskorosłych dzieci z zespołem Turnera,
- u dzieci z zespołem Prader-Willego,
- u niskorosłych dzieci urodzonych jako zbyt małe w stosunku do wieku ciążowego.
6. Hormon wzrostu – zastosowanie
Najbardziej znanym zastosowaniem hormonu wzrostu jest leczenie zaburzeń wzrastania u dzieci (terapia niskorosłości). U dorosłych stosowanie somatotropiny ma uzasadnienie tylko w przypadku stwierdzonego niedoboru tego hormonu. Takie leczenie ma na celu poprawę jakości życia pacjenta.
Tabletki na wzrost i inne preparaty z somatotropiną znalazły także zastosowanie pozamedyczne. Wykorzystuje się je coraz szerzej w sporcie. Wiele osób kojarzy GH głównie z kulturystyką i stosowaniem sterydów.
Hormon wzrostu jednak stosuje się też w medycynie estetycznej w kuracjach anti age. Warto jednak podkreślić, że nie znajduje to uzasadnienia medycznego i działania te odbywają się wbrew wskazaniom lekarskim.
6.1. Hormon wzrostu – suplementacja u sportowców
Hormon wzrostu odgrywa kluczową rolę w budowaniu masy mięśniowej. Dlatego też znajduje szerokie zastosowanie w sporcie. Opinie o hormonie wzrostu wśród osób chcących zwiększyć masę mięśniową oraz poprawić wyniki sportowe są pozytywne. Somatotropina cieszy się też dużą popularnością wśród trenujących sporty siłowe, ale i sylwetkowe, ponieważ eliminuje też tłuszcz.
Jednak niewłaściwe stosowanie hormonu wzrostu może powodować dotkliwe skutki uboczne. Lekarze przestrzegają przed samodzielnym, niekontrolowanym przyjmowaniem somatotropiny w większych dawkach (dopingowych). Dlatego też, choć łatwo można dostać hormon wzrostu w sklepach dla sportowców, warto rozważyć jego stosowanie.
6.2. Hormon wzrostu – stymulowanie wydzielania
Istnieje jednak wiele naturalnych sposobów na pobudzenie hormonu wzrostu. Co pobudza wydzielanie somatotropiny? Jak wpłynąć na wzrost? Sposoby bezpieczne i skuteczne to m.in.:
- intensywna aktywność fizyczna,
- dieta oparta na poście przerywanym,
- ograniczenie spożycia cukrów prostych, które powodują wyrzuty insuliny,
- zdrowy, odpowiednio długi sen,
- rezygnacja z posiłków przed snem,
- właściwy poziom witaminy D.
Dużą rolę odgrywa także stosowanie diety na wzrost. Co jeść, aby pobudzić hormon wzrostu? Menu powinno zawierać produkty bogate w białka i aminokwasy (np. arginina, której źródłem są m.in. mięso, nasiona dyni i słonecznika, czy owoce morza).
Co pobudza hormon wzrostu u dzieci?
Jak zwiększyć wzrost u dzieci i nastolatków bez leków? Na wzrost młodzieży i dzieci znacząco wpływa genetyka. Jednak istnieje kilka sposobów, by w naturalny sposób pobudzić organizm do rośnięcia. Co pomaga na wzrost?
Witaminy dla młodzieży i dzieci, które pobudzają rozwój to przede wszystkim witamina A, D, B3 i B6. Jak w przypadku dorosłych ogromną rolę odgrywa także zdrowa dieta oraz odpowiednia ilość snu. Ważna jest też częsta aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Leki na wzrost, tabletki z hormonem wzrostu powinny być natomiast stosowane tylko po przeprowadzeniu odpowiednich badań i na wyraźne wskazanie lekarskie.
A co hamuje wzrost u nastolatków? Co wpływa negatywnie na rozwój dziecka prócz niedoboru GH? Niekorzystny wpływ na wzrost w tym okresie mogą mieć zaburzenia genetyczne, zaburzenia hormonalne i problemy z odżywianiem, nadmierny stres, czy choroby przewlekłe.
7. Czy stosowanie hormonu wzrostu jest bezpieczne?
Farmakologiczne stosowanie hormonu wzrostu, prowadzone pod okiem lekarza, uznawane jest za bezpieczne. Skutki uboczne, czy działania niepożądane należą raczej do rzadkości. U niektórych pacjentów wystąpić może:
- reakcja w miejscu wstrzyknięcia,
- oporność na insulinę, hiperglikemia,
- zaburzenia widzenia,
- nudności, wymioty,
- uporczywe bóle głowy,
- spadek stężenia tyroksyny,
- zwiększenie stężenia trójjodotyroniny.
Znaczne zagrożenie dla zdrowia niesie natomiast stosowanie na własną rękę preparatów zawierających hormon wzrostu. Skutki uboczne w tym przypadku mogą być bardzo poważne. Specjaliści podkreślają, że niekontrolowane stosowanie preparatów zawierających somatropinę może prowadzić do:
- przemian hormonalnych,
- insulinooporności, cukrzycy,
- nadciśnienia tętniczego, wad zastawkowych,
- zauważalnych zmian kształtu niektórych kości u dorosłych, akromegalii,
- zwiększonej zapadalności na choroby układu krążenia.
Zobacz także:
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.