Serotonina - właściwości i wpływ na organizm. Niedobór i nadmiar serotoniny

Serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który wpływa na nasze codzienne samopoczucie i reguluje wiele procesów, które toczą się w organizmie, szczególnie w układzie nerwowym i mózgu. Odpowiada między innymi za zdrowy sen, kontroluje nastrój, potrzeby seksualne, a także reguluje nasz apetyt. Serotonina nazywana jest hormonem szczęścia, a jak działa naprawdę? Jak dbać o jej właściwy poziom?

1. Co to jest serotonina?

Serotonina to organiczny związek chemiczny, będący pochodną tryptaminy. Należy do grupy tzw. amin biogennych, jest hormonem tkankowym oraz ważnym neuroprzekaźnikiem. Wytwarzana jest w podwzgórzu, komórkach błon śluzowych jelit, a także w szyszynce oraz jądrach szwu w mózgu. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, ale to nie jedyna jej funkcja.

Najwyższy poziom serotoniny obserwuje się u noworodków, następnie stopniowo spada, aby po okresie dojrzewania znów wzrosnąć. Poziom serotoniny jest wyższy u kobiet, niż u mężczyzn, dodatkowo występuje także w niektórych roślinach.

2. Jak działa serotonina?

Zobacz film: "Jak kondycja jelit wpływa na naszą psychikę?"

O serotoninie mówi się, że jest hormonem szczęścia, ale jej rola w organizmie jest znacznie bardziej rozbudowana. Nie tylko odpowiada za nasze dobre samopoczucie, ale przede wszystkim reguluje:

• sen (razem z melatoniną)
• apetyt
• temperaturę ciała
• ciśnienie tętnicze
• krzepnięcie krwi

Jeśli synteza serotoniny jest zablokowana, dochodzi do bezsenności. Hormon ten dodatkowo wpływa na potrzeby seksualne i reguluje impulsywność naszych zachowań. Sprawia także, że mięśnie gładkie w układzie pokarmowym rozszerzają się i kurczą, dzięki czemu wspiera ona trawienie i zmniejsza ryzyko pojawienia się wrzodów. Zmniejsza także wydzielanie kwasów żołądkowych i poprawia ogólną perystaltykę jelit.

Serotonina wykazuje także działanie regulujące temperaturę ciała oraz oddech. Dzieje się to już na etapie prenatalnym, dlatego też jeśli u kobiety w ciąży dojdzie do rozregulowania tzw. gospodarki serotoninergicznej, u dziecka może wystąpić nierówny oddech lub zaburzenia komfortu termicznego.

3. Niedobór serotoniny

Serotonina reguluje mnóstwo procesów w organizmie, szczególnie w ośrodkowym układzie nerwowym, dlatego też jej niedobór jest zwykle odczuwalny. Najczęściej przyczyną takiego stanu jest źle zbilansowana dieta, ale także zaburzenia emocjonalne i psychiczne, takie jak depresja.

Na skutek niedoboru serotoniny pojawia się obniżony nastrój, czasem także apatia. Pacjent odczuwa ciągły smutek, którego źródła nie potrafi ustalić, ma tendencję do objadania się i agresywnych zachować. Jednocześnie odczuwa brak apetytu i sięga głównie po słodkie przekąski.

Rozregulowana gospodarka serotoninergiczna, której nie zaczniemy leczyć, może doprowadzić do rozwoju stanów lękowych, a także schizofrenii. U niemowląt na skutek obniżenia poziomu serotoniny może dojść do tzw. zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej.

3.1. Jak zwiększyć poziom serotoniny?

W leczeniu niedoborów serotoniny stosuje się leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) oraz inhibitory MAO. Ich działanie polega na blokowaniu zwrotnego wychwytu serotoniny, dzięki temu jej poziom może wzrosnąć. Warto także stosować dietę bogatą w związki serotoninergiczne.

Także niektóre środki przeciwwymiotne (np. ondansetron) pomagają regulować poziom serotoniny w organizmie, choć w tym przypadku jest to ich skutek uboczny i nie zawsze pożądany.

Poziom serotoniny można podnieść także naturalnymi metodami, choć ich stosowanie nie zawsze przynosi określony skutek. Jeśli pomimo zastosowania wszystkich poniższych rad niedobór się utrzymuje, a objawy stają się uporczywe, należy zgłosić się do lekarza.

Poziom serotoniny można podnieść poprzez:

• stosowanie technik relaksacyjnych
• dbanie o zdrowy i odpowiednio długi sen
• umiarkowaną aktywność fizyczną - ok. 25 minut dziennie
• jedzenie gorzkiej czekolady w umiarkowanych ilościach
• spożywać produkty bogate w witaminy z grupy B
• spożywanie produktów bogatych w tryptofan i kwasy tłuszczowe (halibut, awokado)
• czułość i intymność - pocałunki, przytulanie oraz seks również podnoszą poziom serotoniny.

4. Nadmiar serotoniny

Nadmiar serotoniny jest tak samo groźny, jak niedobór. Jeśli serotoniny jest za dużo, procesy dziejące się w organizmie również ulegają rozregulowaniu, a my możemy czuć nieprzyjemne dolegliwości. Do głównych objawów nadmiaru serotoniny należą:

• bóle i zawroty głowy
• biegunki i nudności
• wzrost ciśnienia i temperatury ciała
• przyspieszone bicie i kołatania serca
• drgawki i dreszcze
• rozszerzenie źrenic

Nadmiar tego aminokwasu może być związany także z tzw. zespołem serotoninowym, czyli zaburzeniem, które pojawia się zwykle na skutek niewłaściwego łączenia ze sobą różnych leków, które wpływają na poziom serotoniny. Także niektóre nowotwory mogą wpływać na podwyższenie poziomu serotoniny w organizmie.

5. Naturalne źródła serotoniny

Serotoninę można dostarczyć razem z pożywieniem i wcale nie chodzi o czekoladę. Oczywiście, ona także pomaga regulować jej poziom, ale istnieje wiele innych produktów spożywczych, po które warto sięgać.

Świetnym źródłem serotoniny są wszystkie węglowodany złożone, a więc kasze, makarony pełnoziarniste, a także pieczywo. Znajdziemy ją także w zielonych warzywach i owocach oraz w niektórych rybach. Dobrym sposobem na uzupełnienie poziomu serotoniny jest spożywanie koktajli owocowo-warzywnych każdego dnia - np. w formie drugiego śniadania.

6. Serotonina w suplementach diety

W większości aptek można dostać preparaty zawierające składniki, które wpływają na poziom serotoniny. Dostępne są one bez recepty, ale należy uważać, zanim się po nie sięgnie. Lepiej najpierw starać się sobie radzić domowymi sposobami, a dopiero później sięgnąć po suplementy, najlepiej po konsultacji z lekarzem.

Czasem może być tak, że takie apteczne preparaty okażą się nieskuteczne i konieczne będzie wdrożenie pełnego leczenia środkami z grupy inhibitorów MAO lub SSRI. Leki te stosuje się także w leczeniu migren.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.