Badanie krwi w ocenie czynności nerek

Oczywiście podstawową, najprostszą i dostarczającą wielu cennych informacji analizą jest badanie ogólne moczu. Z badań krwi podstawową rolę odgrywają oznaczenia:

• stężenia kreatyniny w surowicy krwi;
• stężenia mocznika w surowicy krwi;
• przesączania kłębuszkowego (GFR);
• stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi;

ale także: morfologii krwi, stężenia elektrolitów (potasu, sodu, wapnia, fosforanów, magnezu), parametrów stanu zapalnego i lipidogramu.

Stężenie kreatyniny we krwi to jedno z podstawowych badań, pozwalające na wstępną ocenę czynności nerek. Zakres wartości prawidłowych wynosi dla tego parametru 0,6–1,3 mg/dl (53–115 µmol/l). Wzrost stężenia kreatyniny we krwi jest specyficznym, ale późno pojawiającym się wskaźnikiem nieprawidłowej pracy nerek. Stężenie kreatyniny w dużym stopniu zależy od masy mięśniowej danej osoby – im masa mięśniowa wyższa, tym wyższa ma prawo być wartość tego parametru. Nie powinna ona jednak przekraczać górnej granicy normy.

Przesączanie kłębuszkowe (GFR) jest parametrem, który dokładniej niż stężenie kreatyniny we krwi ocenia, czy czynność nerek jest prawidłowa. Do praktycznego wyliczania GFR stosowane są wzory matematyczne, w których oprócz stężenia kreatyniny uwzględniana jest także masa pacjenta, jego wiek oraz płeć. Na wydruku badania otrzymuje się już wyliczoną wartość GFR. U zdrowego człowieka nie powinna być ona niższa niż 90 ml/min/1,73 m2 (zwykle wynosi ona około 120 ml/min/1,73 m2).

U zdrowego człowieka stężenie mocznika powinno mieścić się w przedziale 15–40 mg/dl (2–6,7 mmol/l). Parametr ten jest znacznie mniej wiarygodny w ocenie czynności nerek niż kreatynina, zwłaszcza we wczesnych stadiach przewlekłej choroby nerek. Nabiera on jednak bardzo dużego znaczenia u osób ze znacznie upośledzoną czynnością nerek.

W warunkach prawidłowych stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi powinno mieścić się w przedziale 3–7 mg/dl (180–420 µmol/l). Podwyższone wartości tego parametru mogą świadczyć o niewydolności nerek. Innymi stanami, w których stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi jest podwyższone, są: dna moczanowa, stosowanie diety bogatopurynowej (z dużą zawartością przede wszystkim podrobów), niedoczynność tarczycy.

W przebiegu chorób nerek obserwowane są także odchylenia w innych niż opisane powyżej badaniach laboratoryjnych krwi. Nieprawidłowości obserwuje się również w:

• morfologii krwi, w której u osób z przewlekłą chorobą nerek dochodzi z czasem do spadku poniżej normy stężenia hemoglobiny (HGB);
• jonogramie (czyli badaniach stężeń elektrolitów we krwi), gdzie stwierdzić można podwyższone stężenie potasu, fosforanów, a obniżone wapnia;
• lipidogramie (czyli ocenie gospodarki tłuszczowej organizmu), w którym często występuje podwyższone stężenie triglicerydów i cholesterolu.

W chorobach nerek, do których dochodzi w przebiegu chorób układowych (np. tocznia rumieniowatego układowego) czy w kłębuszkowych zapaleniach nerek wykonywany jest ponadto szereg innych badań (m.in. oznaczenia specyficznych przeciwciał). Są to jednak badania wysokospecjalistyczne, zlecane bardzo rzadko, z którymi statystyczny pacjent ma minimalne szanse się spotkać.

Źródła

1. Choroby nerek przy cukrzycy
2. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
3. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-137-2
4. Czech A., Tatoń J. Diagnostyka internistyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3156-7