Zmiany w oku spowodowane cukrzycą
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, u podstawy której leży nieprawidłowa gospodarka węglowodanami. Szacuje się, że choruje na nią 5 % światowej populacji i ilość ta w następnych latach będzie wzrastać. Zbyt wysokie poziomy cukrów wpływają na funkcjonowanie całego organizmu i przyczyniają się do powstania wielu groźnych powikłań cukrzycy. Do narządów szczególnie narażonych na rozwój powikłań należą nerki, oko oraz nerwy. Cukrzycy mają też zwiększone ryzyko rozwoju choroby wieńcowej oraz miażdżycy.
1. Czym jest cukrzyca?
Cukrzyca spowodowana jest niedostatecznym do potrzeb wydzielaniem przez trzustkę hormonu insuliny. Hormon ten jest niezbędny do utrzymywania prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Jego niedobór prowadzi do powstania hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi. Ze względu na mechanizm, w jakim dochodzi do rozwoju cukrzycy, wyróżnia się cukrzycę typu 1 i cukrzycę typu 2.
Cukrzyca typu 1 zwana także cukrzycą insulinozależną rozpoznawana jest głównie u ludzi młodych. Niedobór insuliny występuje na skutek uszkodzenia komórek trzustki, które fizjologicznie produkują ten hormon. Wśród wielu hipotez dotyczących mechanizmów uszkadzających komórki produkujące insulinę na czoło wysuwa się teoria mówiąca o czynnikach autoimmunologicznych. Przypuszcza się, że komórki zostają uszkodzone na skutek ataku przeciwciał skierowanych przeciwko własnym komórkom organizmu.
Cukrzyca typu 2 zwana także cukrzycą insulinoniezależną zaczyna się zwykle po 40 roku życia. Przyczyną wystąpienia hiperglikemii jest niedostateczne do zapotrzebowania organizmu wytwarzanie insuliny przez komórki trzustki. Spowodowane jest to zjawiskiem insulinooporności - komórki organizmu nie reagują prawidłowo na insulinę. Głównym czynnikiem powodującym insulinooporność i predysponującym do rozwoju cukrzycy typu 2 jest otyłość.
Zdecydowanie częściej występuje cukrzyca typu 2. Stanowi ona około 80 % chorych. Jest ona dużo groźniejsza, jeśli chodzi o ryzyko rozwoju powikłań, gdyż rozwija się powoli i może przez wiele lat przebiegać niezauważenie. Do objawów sugerujących cukrzycę należą:
nadmierne pragnienie,
zwiększone oddawanie moczu,
zwiększony apetyt,
ubytek masy ciała,
osłabienie,
podatność na zakażenia.
Objawy cukrzycy wraz z obecnością czynników ryzyka rozwoju cukrzycy (otyłość, mała aktywność fizyczna, występowanie cukrzycy w rodzinie) powinny skłonić do wizyty u lekarza i wykonania pomiaru poziomu cukru we krwi.
2. Jak cukrzyca wpływa na oczy?
Długotrwająca cukrzyca jest przyczyną powstawania retinopatii cukrzycowej. Jest to choroba, która wobec wzrostu zachorowań na cukrzycę, a także przedłużenia czasu życia chorych na cukrzycę wysuwa się na pierwsze miejsce w statystyce przyczyn nieodwracalnej ślepoty. Głównym czynnikiem rozwoju retinopatii jest czas trwania cukrzycy. Retinopatia cukrzycowa rozwija się zwykle w okresie do 10 lat trwania cukrzycy obu typów. W cukrzycy typu 1 na ogół nie obserwuje się u chorych zmian w ciągu pierwszych 5 lat oraz przed okresem dojrzewania, natomiast w cukrzycy typu 2 objawy retinopatii mogą być obserwowane już w momencie rozpoznania cukrzycy, gdyż często jest ona rozpoznawana z opóźnieniem. Długoletnie badania chorych na cukrzycę wykazały, że po 20 latach trwania choroby 99% chorych na cukrzyce typu 1 oraz 60% chorych na cukrzycę typu 2 posiada w badaniu okulistycznym cechy retinopatii. Do pozostałych czynników rozwoju retinopatii należą: niewłaściwe wyrównanie cukrzycy, towarzyszące nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, ciąża u kobiety chorującej na cukrzycę, okres dojrzewania oraz operacja zaćmy.
3. Czym jest retinopatia?
U postaw rozwoju retinopatii leżą zaburzenia składu krwi oraz zmiany w naczyniach krwionośnych spowodowane cukrzycą. Wysokie poziomy cukrów powodują uszkodzenia czerwonych krwinek, obniżają ich zdolność do transportu tlenu, zwiększają lepkość krwi oraz zwiększają agregację płytek krwi, co sprzyja powstawaniu zakrzepów. Zmiany w naczyniach krwionośnych prowadzą zwykle do zwężenia i zamknięcia światła naczynia. Wszystkie te elementy powodują istotne zaburzenie ukrwienia siatkówki, a retinopatia jest reakcją naczyń krwionośnych i siatkówki na te zaburzenia. Najważniejszym objawem, który powinien zaniepokoić chorego na cukrzycę, jest postępujący spadek ostrości widzenia. Naturalny rozwój retinopatii cukrzycowej obejmuje dwa stadia:
Stadium retinopatii cukrzycowej nieproliferującej, które dzieli się na:
Retinopatia nieproliferująca prosta
Retinopatia przedproliferacyjna
Zaawansowane stadium retinopatii proliferacyjnej oraz makulopatia cukrzycowa, która może się rozwinąć już w stadium retinopatii nieproliferującej prostej doprowadzają zwykle do praktycznej utraty widzenia.
4. Jakie zmiany w oku powoduje retinopatia?
Pierwszymi objawami retinopatii, jakie lekarz okulista może zaobserwować na dnie oka cukrzyka, są objawy uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki. Na skutek osłabienia i zmniejszenia ich elastyczności dochodzi do ich rozdęcia i rozwoju mikronaczyniaków. Osłabienie naczyń sprzyja także powstawaniu przesięków płynu, obrzęku siatkówki, przesięków dużych cząstek białkowych, które tworzą tzw. wysięki twarde ognisk krwotocznych. Jeśli te zmiany zlokalizują się w pobliżu dołka środkowego (miejsce, którym widzimy najostrzej), może dojść do obniżenia ostrości widzenia.
W miarę postępu choroby dochodzi do zamknięcia światła naczyń i rozwoju objawów niedokrwienia siatkówki. Na tym etapie niedotleniona siatkówka zaczyna produkować czynniki wzrostu, które powodują wzrost nowych naczyń krwionośnych. Stadium to nosi nazwę retinopatii proliferacyjnej. Nowotwórstwo naczyń jest niezwykle groźne, gdyż w porę niezahamowane może doprowadzić do odwarstwienia siatkówki, wylewów krwi z nowych naczyń do ciała szklistego, rozwoju jaskry i w konsekwencji utraty wzroku.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.