Transplantacja komórek krwiotwórczych – metoda zapewniająca wyleczenie

Rozpoznanie białaczki brzmi na początku jak wyrok, jednak w ostatnich latach w przypadku białaczki dokonano ogromnego postępu w leczeniu, które doprowadzić może do wyleczenia lub wydłużenia życia chorego. Jedną z takich metod jest transplantacja komórek krwiotwórczych (nazywana transplantacją lub przeszczepieniem szpiku).

1. Transplantacja szpiku kostnego

Podstawowym celem transplantacji jest wyleczenie choroby nowotworowej i w ten sposób długotrwałego przeżycia chorego. Przeszczepienie szpiku jest jednak metodą związaną z bardzo dużym ryzykiem powikłań, w tym śmiertelnych. Dlatego stosuje się je tylko wtedy, gdy spodziewane korzyści zdecydowanie przekraczają ryzyko. Innymi słowy, nie wykonuje się transplantacji komórek krwiotwórczych, gdy dostępne są inne, skuteczniejsze i bezpieczniejsze sposoby leczenia.

Według szacunków przeszczep szpiku pozwala na wieloletnie przeżycie w ponad 50 proc. przypadków. Pozostali chorzy niestety umierają z powodu nawrotu choroby podstawowej, zakażeń, choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi i innych przyczyn.

Zobacz film: "Nadekspresja HER2"

Wyniki leczenia są uzależnione od pewnych czynników, między innymi takich jak:

• rozpoznanie choroby – w chorobach nowotworowych wyniki przeprowadzonych przeszczepów są gorsze niż na przykład w anemii aplastycznej; podobnie, wyniki transplantacji z powodu np. zespołów mielodysplastycznych są gorsze niż w ostrej białaczce szpikowej;
• fazy choroby – im wcześniej wykonany przeszczep, czyli choroba mniej zaawansowana i mniej oporna na chemioterapię, tym lepsze efekty;
• wieku chorego – najlepsze wyniki uzyskuje się u osób młodych, tj. do 50. roku życia, co związane jest z dobrym stanem ogólnym i mniej częstym występowaniem innych chorób;
• dotychczasowego leczenie – jego skuteczności, ale też powikłań;
• zgodności szpiku pobranego od dawcy ze szpikiem biorcy – pod względem doboru tak zwanych antygenów zgodności tkankowej; przeszczepiany może być szpik od dawcy z inną grupą krwi a wykazaną zgodnością tkankową;
• ilości przeszczepionych komórek;
• chorób towarzyszących chorobie nowotworowej;
• wydolności poszczególnych narządów;
• stanu ogólnego chorego, czyli jego samodzielności i aktywności fizycznej.

Aby uzyskać jak najlepsze rezultaty leczenia, czyli wyleczenie, najlepiej w określonych typach białaczek przestrzegać wskazań do przeszczepiania szpiku:

1. W ostrej białaczce limfoblastycznej wskazaniem do przeszczepu jest pierwsza remisja u osób z dużym ryzykiem – jeżeli nie ma dawcy, można rozważyć wykonanie autotransplantacji - nie wykonuje się jej u osób wcześniej napromienianych.
2. Ostra białaczka szpikowa - najlepsze wyniki przeszczepu notuje się, gdy stosowany jest on w uzyskaniu pierwszej remisji. Jeśli jednak ocenia się ryzyko nawrotu białaczki jako niskie, można zrezygnować z transplantacji.
3. Przewlekła białaczka szpikowa – najlepiej, gdy przeszczep wykonywany jest w fazie przewlekłej. W fazie blastycznej wyniki przeszczepu są znacznie gorsze. Dzięki dostępności nowoczesnych leków, w przewlekłej białaczce szpikowe transplantację wykonuje się obecnie tylko wtedy, gdy na te leki choroba nie reaguje.
4. Chłoniaki nieziarnicze i chłoniak Hodgkina - częściej stosuje się przeszczepianie własnych komórek krwiotwórczych, z reguły wtedy gdy choroba nawróci po wcześniejszej remisji, trzeba ją jednak najpierw do ponownej remisji doprowadzić za pomocą leków. Przeszczepienie komórek od dawcy jest opcją, ale zwłaszcza w sytuacji nawrotu po przeszczepieniu komórek własnych.
5. Zespoły mielodysplastyczne – przeszczepienie komórek od dawcy jest jedynym sposobem na ich wyleczenie, jednak obciążone jest w tym przypadku dużym ryzykiem, przede wszystkim związanym z nawrotem choroby. Transplantację wykonuje się albo jak najszybciej po rozpoznaniu, albo po zastosowaniu wcześniejszego leczenia.
6. Szpiczak plazmocytowy (mnogi) – przeszczepienie włąsnych komórek krwiotwórczych stosowane jest u większości pacjentów w dobrym stanie ogólnym, po zastosowaniu wcześniejszego leczenia mającego na celu zmniejszenie liczby komórek nowotworowych. Przeszczepianie komórek od dawcy wykonuje się obecnie bardzo rzadko, zwłaszcza dlatego, że dostępne są nowe i skuteczne leki.

Przeszczepianie szpiku jest procesem złożonym składającym się z wielu etapów, obciążony jest także wieloma powikłaniami, także śmiertelnymi. Jednak często jest jedyną metodą umożliwiającą wyleczenie choroby.

Najtrudniejszym etapem jest czas bezpośrednio po przeszczepieniu, gdy oczekuje się na osiedlenie przeszczepionych komórek w szpiku i podjęcie przez nie działania (zwykle trwa do 4 tygodni). W tym czasie, z uwagi na stosowne przed przeszczepem leczenie, istnieje bardzo wysokie ryzyko infekcji. Pacjent przebywa więc w odosobnionym pomieszczeniu z filtrami powietrza, stosowane jest leczenie zapobiegające zakażeniom, przestrzegana jest bardzo ścisła higiena.

Także posiłki przygotowywane są z bardzo dużą starannością. W czasie tym wykonywane są także liczne badania kontrolne. Po podjęciu pracy przez szpik, reżim sanitarny stopniowo maleje.

Wystąpienie ciężkich powikłań, zwłaszcza choroby przeszczep przeciwko gospodarzowi to kolejne ciężkie chwile, z którymi wielu pacjentom przychodzi się zmierzyć.

Wciąż trwają badania nad ulepszeniem metod transplantacyjnych i leczenia towarzyszącego, aby zmniejszyć liczbę nawrotów choroby oraz innych powikłań, na przykład infekcyjnych czy wystąpienia choroby przeszczep przeciw gospodarzowi.

Stale rozrastają się też rejestry dawców szpiku, gdzie gromadzone są dane potencjalnych dawców niespokrewnionych. Tak więc rozpoznanie białaczki nie jest ostatecznym wyrokiem, a dzięki nowoczesnym metodom leczenia doprowadza się do wyleczenia coraz większej liczby chorych.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.