90 proc. seniorów oczekuje apteki dyżurującej w swojej bliskiej okolicy. Pacjenci stawiają na dostępność i jakość usług aptecznych

Środowisko pacjenckie coraz częściej zwraca uwagę na pogarszającą się dostępność aptek, którą szczególnie odczuwają osoby starsze oraz mieszkańcy mniejszych miejscowości. Według najnowszego ogólnopolskiego badania Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” oraz Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej 90 proc. respondentów w wieku 56+ oczekiwałoby apteki dyżurującej w najbliższej okolicy. Z kolei 80 proc. wszystkich badanych przy wyborze apteki kieruje się kryterium odległości. Raport „Apteka dla Pacjenta” przybliża potrzeby i oczekiwania pacjentów wobec placówek aptecznych. Koalicja chciałaby, aby wyniki badania zwróciły uwagę resortu zdrowia na aktualny obraz rynku aptecznego pod kątem rzeczywistych potrzeb pacjenta.

Najnowszy raport dwóch organizacji pozarządowych, Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym” oraz Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, pt. „Apteka dla Pacjenta” pokazuje, na co pacjenci zwracają uwagę przy wyborze apteki. Jak się okazuje, kluczowymi czynnikami dla badanych są: dostępność leków (95 proc. wskazań), ich niska cena (92 proc.), duży wybór produktów (89 proc.), jakość obsługi (86 proc.) oraz bliskość placówki (80 proc.). Z kolei dla zdecydowanej większości ankietowanych było to zupełnie nieważne lub mało ważne, czy dana apteka należy do indywidualnego właściciela (81 proc.), czy do sieci aptecznej (67 proc.). Badanie przeprowadzono na dwóch grupach: - ogólnopolskiej (1000 osób) oraz wśród osób odpowiedzialnych za zakupy w gospodarstwie domowym (1000 osób) - badanie koszyka cenowego. Badanie zostało zrealizowane w okresie kwiecień-maj 2024 r. na grupie wiekowej 18-65+.

Pacjenci chcą mieć głos

Pacjenci są ostatecznymi beneficjentami usług w aptekach, ale z perspektywy mijających lat nie zauważają, żeby byli dostatecznie poważnie brani pod uwagę przy wprowadzanych zmianach na rynku aptecznym. Kwestia dostępności placówek aptecznych i dokonywanych w nich usług jest szczególnie istotna w obliczu postępującego starzenia się polskiego społeczeństwa. Prognozy GUS wskazują, że do 2060 roku seniorzy w wieku 65+ będą stanowić aż 30 proc. społeczeństwa. Równolegle na przestrzeni ostatnich 7 lat z mapy Polski zniknęło niemal 3000 aptek.

„Nie da się ukryć, że prowadzenie aptek jest specyficzną działalnością, bo występuje na styku biznesu i systemu ochrony zdrowia. Należy przy tym pamiętać, że najważniejszym interesariuszem tego systemu jest pacjent. Postanowiliśmy zbadać oczekiwania pacjentów wobec aptek i dać im głos w tym zakresie. Szczególnej uwagi wymagają ci, którym trudno jest samodzielnie realizować swoje potrzeby zdrowotne oraz seniorzy, których z roku na rok w Polsce przybywa. Małe miejscowości i obszary wiejskie również mają problem z dostępnością aptek - nasze badanie wykazało, że niemal 30 proc. mieszkańców wsi nie ma dostępu do apteki w odległości maksymalnie 15 minut” - tłumaczy Magdalena Osińska-Kurzywilk, prezes Koalicji „Na pomoc niesamodzielnym”. A właśnie małe miejscowości i wsie to obszary, gdzie zauważa się największy odsetek osób, które w znacznym stopniu mają ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów oraz pielęgniarek. To skutkuje brakiem jakiejkolwiek pomocy w stanach nagłych niewymagających konsultacji lekarskich, jak np. podwyższona temperatura, ból głowy czy zatrucie.

Przyczyn dynamicznego spadku liczby aptek upatruje się m.in. we wprowadzonych w ostatnich latach regulacjach na rynku aptecznym, potocznie zwanych „Apteka dla Aptekarza” (z 2017 r. oraz 2023 r.). Wraz z zamykaniem się aptek ograniczony został dostęp do leków dla pacjentów, a według badania Koalicji i Instytutu aż 95 proc. respondentów wskazało, że jest to istotny czynnik przy wyborze apteki. Mniejsza liczba aptek odbija się na niższej konkurencyjności rynku, a w konsekwencji na wyższych cenach, które bezpośrednio drenują kieszenie pacjentów. Raport „Apteka dla Pacjenta” wskazuje, że 61 proc. ankietowanym zdarzyło się zrezygnować z zakupu leku w aptece, ponieważ wiedzieli, że w innej aptece jest taniej.

Pacjenci ufają farmaceutom

Raport przedstawia również oczekiwania pacjentów wobec sektora aptecznego. Dla 87 proc. osób w wieku 56 lat lub starszych odległość do najbliższej apteki jest kluczowa. Z kolei 88 proc. ankietowanych wskazuje, że dostępność apteki prowadzącej dyżury w najbliższej okolicy jest dla nich bardzo ważna lub ważna. Najczęściej wskazywały to osoby starsze - aż 90 proc. Z kolei 89 proc. respondentów uznało duży wybór leków za bardzo ważny lub ważny czynnik przy wyborze placówki aptecznej. Nie mniej istotnym aspektem okazała się (niska) cena leków - wskazywało na nią aż 92 proc. badanych.

„Wyniki naszego badania jasno pokazują to, co tak naprawdę przez lata obserwujemy, czyli jakie są fundamentalne kryteria wyboru, jakimi kierują się pacjenci przy zakupie leków. I właśnie te aspekty z uwzględnieniem opinii i oczekiwań pacjentów powinny być brane pod uwagę w szerokiej dyskusji o kierunkach rozwoju branży aptecznej w Polsce” - mówi Igor Grzesiak, wiceprezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.

W obliczu obecnie trwającej debaty publicznej dotyczącej własności aptek warto zwrócić uwagę, że większość pacjentów nie zwraca na to w ogóle uwagi. Niemal 70 proc. uznało przynależność apteki do sieci za mało ważną lub w ogóle nieważną, a nieco ponad 80 proc. miało podobne zdanie na temat aptek należących do indywidualnych właścicieli.

Badanie wykazało również, że 65 proc. respondentów chciałoby, aby apteki oprócz sprzedaży leków prowadziły również usługi farmaceutyczne. 62 proc. badanych uważa, że farmaceuci mają odpowiednie kompetencje do udzielania takich świadczeń. Pacjenci są zatem gotowi na to, by apteki w Polsce były czymś więcej niż tylko punktem sprzedaży leków i wyrobów medycznych.

„Wyniki badań pokazują nam, że potrzebne są takie zmiany systemowe, które zapewnią pacjentom niezakłócony dostęp do aptek i szerokiego asortymentu leków tam dostępnych. Potrzebujemy placówek aptecznych, które są blisko i które poza szeroką dostępnością leków zaoferują nam dodatkowe usługi specjalistyczne. Ufamy farmaceutom i wspieramy ich rozwój zawodowy - stąd zapewne chcielibyśmy w pełni korzystać z owoców ich wykształcenia. Przełoży się to przede wszystkim na wsparcie małych miejscowości i wsi, gdzie sytuacja jest najtrudniejsza” - wskazuje Magdalena Osińska-Kurzywilk.

Pacjentów przyciąga cena

Z badania „Apteka dla Pacjenta” wynika jasno, że cena odgrywa bardzo istotną rolę dla pacjentów. Dlatego też Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym” wraz z Instytutem Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej zleciła również przeprowadzenie badania koszyka zakupowego. W ramach badania zrealizowano zakupy łącznie w 32 aptekach, w 4 największych polskich miastach - Warszawie, Krakowie, Łodzi i Wrocławiu. W badaniu uwzględniono zarówno apteki sieciowe (15), jak i prowadzone przez indywidualnych właścicieli, zrzeszone w sieci wirtualnej jednej z największych hurtowni (17). Do badania zostało wybranych 10 popularnych leków bez recepty i 1 wyrób medyczny, z dostępnością 90 proc. lub większą zgodnie z ogólnodostępnymi wyszukiwarkami, stosowane w różnych dolegliwościach i wskazaniach. Wśród 10 najtańszych koszyków większość pochodziła z aptek sieciowych (9 aptek sieciowych, 2 indywidualne - dwie apteki w zestawieniu występują ex aequo).

Badanie koszyka zakupowego wykazało, że apteki sieciowe oferują bardziej konkurencyjne ceny na większość leków w porównaniu z aptekami prowadzonymi przez indywidualnych właścicieli. Pacjenci, dla których cena jest kluczowym czynnikiem, mogą więc częściej wybierać apteki sieciowe. Jednak istnieją wyjątki, w których apteki indywidualne oferują lepsze ceny na określone produkty lecznicze, co może przyciągnąć klientów preferujących te placówki.

O badaniach

Badanie ankietowe (CAWI) przeprowadzono w dwóch częściach - na grupie ogólnopolskiej (grupa 1000 osób) oraz wśród osób odpowiedzialnych za zakupy w gospodarstwie domowym (grupa 1000 osób) - badanie koszyka cenowego. Dane zebrano w okresie 11.04-14.04.2024 r. i 29.04-02.05.2024 r. Badania zostały przygotowane i opracowane przez Instytut Monitorowania Opinii przy pomocy platformy Omnisurv należącej do IQS Sp. z o.o.

O Koalicji

Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym” jest związkiem stowarzyszeń, reprezentującym ponad 400 organizacji, instytucji oraz osób działających na rzecz niesamodzielnych i przewlekle chorych. Koalicja została utworzona w 2014 roku. Jej celem jest dążenie do poprawy jakości życia osób starszych, przewlekle chorych i niesamodzielnych, gdzie przez niesamodzielność należy rozumieć utratę niezależności fizycznej, psychicznej lub umysłowej.

O Instytucie

Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej to fundacja utworzona w 2004 roku z inicjatywy księdza dr Arkadiusza Nowaka. Współpracuje z ok. 300 organizacjami zrzeszającymi pacjentów z całej Polski oraz ekspertami w zakresie opieki zdrowotnej w Polsce i za granicą. Działalność Instytutu jest przede wszystkim ukierunkowana na wspieranie rozwiązań systemowych dążących do poprawy sytuacji pacjentów, zwiększenia świadomości obywatelskiej w zakresie postaw prozdrowotnych oraz oddziaływanie na kształtowanie polityki zdrowotnej państwa.

Źródło informacji: Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym”