Trwa ładowanie...

ACTH - wskazania, przebieg badania, interpretacja wyników

Avatar placeholder
13.03.2024 12:27
ACTH, czyli adrenokortykotropina, jest to hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej.
ACTH, czyli adrenokortykotropina, jest to hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. (AdobeStock)

ACTH, czyli adrenokortykotropina, jest to hormon wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Ilość wydzielanego ACTH pozostaje pod kontrolą podwzgórzowego hormonu zwanego kortykoliberyną (CRH). Z kolei ACTH kontroluje korę nadnerczy i stymuluje ją do produkowania glikokortykosteroidów (głównie kortyzolu). Badanie poziomu ACTH ma duże znaczenie dla znalezienia przyczyny zarówno nadczynności, jak i niedoczynności kory nadnerczy i w zależności od tego, podjęcia właściwego leczenia.

spis treści

1. ACTH - wskazania do badania

Lekarze zalecają badanie poziomu ACTH, gdy u pacjenta pojawiają się objawy charakterystyczne dla nadczynności lub niedoczynności kory nadnerczy (hiperkortyzolemii i hipokortyzolemii).

Nadczynność kory nadnerczy może przebiegać jako:

Zobacz film: "Co o naszym zdrowiu mówi żywa kropla krwi? [Specjalista radzi]"
  • pierwotna nadczynność kory nadnerczy (zwana również ACTH - niezależnym zespołem Cushinga) - jest ona wynikiem zaburzeń w samej korze nadnerczy, takich jak przerost, gruczolak lub rak, w takich sytuacjach nadnercza wydzielają w nadmiarze glikokortykosteroidy (głównie kortyzol) i prowadzą do objawów nadczynności nadnerczy;
  • wtórna nadczynność kory nadnerczy (czyli ACTH - zależny zespół Cushinga lub choroba Cushinga) - przyczyną tej postaci jest nadmierne wydzielanie ACTH przez przysadkę (na przykład z powodu gruczolaka przysadki), co z kolei stymuluje nadnercza do nadmiernej produkcji kortykosteroidów i prowadzi do objawów nadczynności kory nadnerczy.

Niedoczynność kory nadnerczy przebiega jako:

  • pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona) - spowodowana uszkodzeniem nadnerczy w takim stopniu, że dochodzi do zmniejszenia produkcji kortykosteroidów;
  • wtórna niedoczynność kory nadnerczy - przyczyną jest zmniejszenie wydzielania ACTH przez przysadkę i w efekcie zmniejszona stymulacja nadnerczy do produkcji kortykosteroidów.

W celu rozróżnienia tych postaci choroby wykonuje się różne testy związane z określeniem poziomu ACTH.

Produkty, które regulują poziom hormonów w organizmie
Produkty, które regulują poziom hormonów w organizmie [7 zdjęć]

Hormony odgrywają dużą rolę w naszym organizmie. Te wydzielane przez tarczycę są odpowiedzialne za przemianę

zobacz galerię

2. ACTH - przebieg badania

W celu oznaczenia poziomu ACTH, pobiera się od pacjenta próbkę krwi. Pobrania dokonuje się najczęściej koło godziny 9 rano, ponieważ wydzielanie tego hormonu wykazuje określony rytm dobowy i najwyższe jest właśnie w godzinach porannych. Stężenie ACTH zależy także od płci i wieku pacjenta.

Normy stężenia ACTH są różne w zależności od metody badania. Średnio prawidłowe wartości mieszczą się w przedziale 5-17 pmol/l. Dla prawidłowej interpretacji wyników, najczęściej jednocześnie z badaniem poziomu ACTH, oznacza się poziom kortyzolu w surowicy. Dopiero porównanie tych dwóch wartości pozwala właściwie określić przyczynę obserwowanych zaburzeń.

3. ACTH - interpretacja wyników

Jeśli u osoby z objawami nadczynności kory nadnerczy i podwyższonym stężeniem kortyzolu w surowicy poziom ACTH jest obniżony, świadczy to o tym, że jest to pierwotna nadczynność nadnerczy, jeśli natomiast jest on podwyższony, to przyczyną jest wtórna nadczynność nadnerczy.

W pierwotnej niedoczynności nadnerczy poziom kortyzolu w surowicy jest obniżony, a poziom ACTH jest znacznie podwyższony ponad normę. Jeśli przyczyną objawów choroby jest wtórna niedoczynność kory nadnerczy, to poziom kortyzolu w surowicy jest niski, ale jednocześnie poziom ACTH jest znacznie obniżony.

Tego typu oznaczenia ACTH i badanie kortyzolu należą do najważniejszych badań w celu rozróżnieniu postaci nadczynności i niedoczynności nadnerczy.

Należy jednak pamiętać, że interpretacja tych wyników nie zawsze jest tak oczywista i wymaga uwzględnienia również innych wyników badań. Z tego względu dodatkowo wykonuje się szereg testów hamowania lub stymulacji nadnerczy, takich jak:

  • test z kortykoliberyną;
  • test z deksametazonem;
  • test z Synacthenem (preparatem o działaniu podobnym do ACTH).

Dopiero one dostarczają pełnej informacji, co do przyczyny obserwowanych nieprawidłowości.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze