Trwa ładowanie...

Afta - co to jest, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby

 Paula Jakubasik
04.04.2023 17:44
Afta to owrzodzenie o charakterze płytkiej nadżerki, którą pokrywa biały nalot i otacza rumieniowate, zapalne obrzeże.
Afta to owrzodzenie o charakterze płytkiej nadżerki, którą pokrywa biały nalot i otacza rumieniowate, zapalne obrzeże. (adobestock)

Afta to małe i bolesne owrzodzenia jamy ustnej. Mogą pojawić się na podniebieniu i języku, ale głównie dotyczą miękkiego fałdu skóry, stanowiącego połączenie wewnętrznej strony policzków z dziąsłami. Objawem towarzyszącym może być powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Afty u dorosłych mają tendencję do nawrotów, choć w sytuacji, gdy pojawiają się częściej niż raz w roku należy przeprowadzić badania w celu wykluczenia innych schorzeń. Czym charakteryzuje się afta w jamie ustnej? Czy afty są zaraźliwe? Jak leczyć afty?

spis treści

1. Czym jest afta?

Afta to mała i bolesna zmiana w jamie ustnej. Zwykle pojawia się na błonie śluzowej policzków, w okolicy podjęzykowej, na wardze lub języku.

Afty to niewielkie, płytkie owrzodzenia lub nadżerki, pokryte białym, żółtawym lub szarawym nalotem. Wyróżnia je również charakterystyczna zapalna obwódka.

Zobacz film: "Domowe sposoby na afty"

Nadżerki w jamie ustnej mogą występować pojedynczo lub grupowo. Czas leczenia może trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni.

Przyczyną aft nie jest infekcja wirusowa, więc nie są zaraźliwe. Przed pojawieniem się zmiany bardzo często pacjent odczuwa mrowienie i pieczenie.

1.1. Afta a pleśniawka

Afty i pleśniawki często bywają ze sobą mylone, choć są to dwie zupełnie różne zmiany w jamie ustnej. Pleśniawka to biały lub biało-czerwony wykwit, który przypomina wyglądem twaróg lub ścięte mleko.

Zwykle pleśniawki w jamie ustnej lokalizują się na języku (pleśniawki na języku u dorosłych), wewnętrznej stronie policzków, wargach (owrzodzenie ust), dziąsłach i podniebieniu. Mają też tendencję do zlewania się, w związku z czym mogą być naprawdę rozległe. Niekiedy obserwowane są również pleśniawki w gardle.

Przyczyną powstawania tego rodzaju zmian jest zakażenie grzybicze. Warto również pamiętać, że pleśniawki w ustach są zaraźliwe, w związku z czym zalecana jest szczególna dbałość o higienę.

2. Aftowe zapalenie jamy ustnej

Aftowe zapalenie jamy ustnej to nawracające owrzodzenia, obejmujące błonę śluzową. Zwykle rozpoznawana jest afta na ustach (wargach), afta na podniebieniu, policzku lub języku, a także afta na migdałku.

Niekiedy diagnozowane jest także aftowe zapalenie gardła. Owrzodzenia aftowe z tendencją do nawrotów (aftoza) również nie są zakaźne i niemożliwa jest ich transmisja. Częste afty w jamie ustnej są jednak wskazaniem do wizyty u internisty, w celu wykonania badań krwi.

3. Afta - objawy

Jak wygląda afta? Jest to owrzodzenie o charakterze płytkiej nadżerki, którą pokrywa jasny nalot i otacza rumieniowate, zapalne obrzeże. Afty mogą mieć różną wielkość - od 1 mm do 2 cm średnicy, ale zazwyczaj są mniejsze niż 5 mm.

Występują pojedynczo, rzadziej w grupie 2-4 sztuk. Owrzodzenia zwykle dotykają ludzi w wieku od 10 do 40 lat (choć znacznie częściej diagnozowana jest afta u dorosłych).

Najczęściej pojawia się afta na języku, wargach, migdałkach lub dnie jamy ustnej (afty pod językiem). Popularna jest również afta na dziąśle (inaczej mówiąc afta dziąsła) oraz afta w gardle.

Ich zlokalizowanie często wymaga drugiej osoby, która będzie mogła użyć latarki w celu dostrzeżenia zmiany chorobowej. Bardzo często dzieje się tak w przypadku afty na policzku, kiedy pacjent nie jest w stanie wskazać, z którego miejsca pochodzi dyskomfort i pieczenie.

Afty goją się samoistnie w ciągu kilku dni (tygodni), lecz bardzo często dochodzi do ich nawrotu. Jeśli bolące nadżerki występują częściej niż raz w roku, może to sugerować powracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej.

Najczęstsze objawy związane z aftami to:

  • trudności w myciu zębów i przeżywaniu spowodowane bólem,
  • wyczuwalne, okrągłe ranki zlokalizowane w jamie ustnej,
  • obrzęk w jamie ustnej,
  • wrażliwość na ból i dyskomfort,
  • ból przy spożywaniu słonych, pikantnych czygorących potraw.

4. Przyczyny powstawania afty

Skąd się biorą afty? Wykazano wyraźny związek pojawiania się aft z czynnikami, takimi jak:

  • zmęczenie i długotrwały stres,
  • niewłaściwa dieta, uboga w witaminy z grupy B czy kwas foliowy,
  • osłabienie,
  • alergia,
  • celiakia,
  • nietolerancja glutenu,
  • leki zwalczające anginę,
  • zapalenie jelit,
  • podrażnienia wywoływane pastą do zębów,
  • zmiany hormonalne,
  • miesiączka,
  • przygryzienia,
  • autoagresja,
  • niewłaściwie dopasowana proteza,
  • aparat ortodontyczny (metalowe elementy mogą być przyczyną powstawania ranek),
  • wizyta stomatologiczna (afty po wizycie u dentysty).

Dużą rolę w występowaniu aftozy nawrotowej odgrywają czynniki genetyczne oraz predyspozycje rodzinne. Około 30 proc. osób chorujących na nawracające afty ma w swojej najbliższej rodzinie kogoś z tą samą dolegliwością.

Częste afty w jamie ustnej mogą być naprawdę uporczywe i negatywnie wpływać na samopoczucie pacjenta. Bolesne zmiany po pewnym czasie stają się przyczyną apatii czy rozdrażnienia.

Ponadto, afty na wardze potrafią być bardzo widoczne i trudne do zakrycia, co sprawia duży dyskomfort, w szczególności kobietom.

Domowe sposoby na afty
Domowe sposoby na afty

Afty pojawiają się niespodziewanie. Po porannym przebudzeniu uniemożliwiają zjedzenie śniadania i umycie

zobacz galerię

5. Rodzaje aft

Owrzodzenia w jamie ustnej różnią się między sobą rozmiarem, częstotliwością, w jakiej się pojawiają oraz miejscem, w którym się lokalizują. Z tego względu wyróżnia się:

  • afty małe,
  • afty duże,
  • afty opryszczkopodobne,
  • afty Bednara (afty u dzieci).

5.1. Afty małe

Afty mniejsze to inaczej afty Mikulicza, czyli niewielkie zmiany w jamie ustnej, które nie przekraczają 1 centymetra wielkości.

Mogą pojawić się po uszkodzeniu jamy ustnej w wyniku ukłucia szczoteczką do zębów. Powoduje je również stres, niektóre pokarmy, choroby i infekcje.

Czynnik genetyczny jest tutaj równie istotny, ponieważ jeśli u rodziców pojawiła się ta choroba, to ryzyko zachorowania u dzieci wynosi aż 90 procent.

Aftom mniejszym często towarzyszy ból węzłów chłonnych, ustępuje on stopniowo w ciągu 4-8 dni, bo tyle trwa rzut choroby. Do owrzodzeń Mikulicza zalicza się afty na języku oraz afty na wardze, zmiany nie pojawiają się natomiast na podniebieniu twardym ani na dziąsłach.

Leczenie jest długie, czasem ciągnie się latami, a niekiedy następuje samowyleczenie. Zwykle jednak afty mniejsze nie pozostawiają po sobie blizn.

5.2. Afty duże

Afty duże (afty Suttona) stanowią około 10% przypadków. Zazwyczaj przekraczają 1 centymetr wielkości, są dość głębokie i po raz pierwszy diagnozuje się je zwykle w okresie pokwitania.

Duża afta wywołuje silny ból, może też powodować mrowienie i pieczenie. Zmiana goi się stosunkowo długo, proces ten może zająć nawet 6 tygodni.

Dodatkowo pacjent może mieć gorączkę i powiększone okoliczne węzły chłonne. Często afta Suttona pozostawia po sobie nieestetyczne blizny. Do pojawienia się tych owrzodzeń przyczynia się niedobór żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12 oraz zaburzenia hormonalne i autoimmunologiczne.

5.3. Afty opryszczkopodobne

Jak wyglądają afty opryszczkopodobne? Są to bardzo małe zmiany (1-2 mm), występujące w skupiskach po kilkanaście lub kilkadziesiąt owrzodzeń w bliskiej odległości od siebie.

Mają dość charakterystyczny wygląd, na zaczerwienionej błonie śluzowej wyraźnie odznaczają się białe zmiany. Dużo aft w jamie ustnej zwykle diagnozuje się w 3. dekadzie życia, częściej u płci żeńskiej.

Niestety te bolesne afty mają tendencję do nawrotów w czasie krótszym niż miesiąc. Goją się też stosunkowo długo, od 7 do 21 dni, ale nie pozostawiają po sobie blizn.

Afty opryszczkopodobne mogą pojawić się w dowolnym miejscu w jamie ustnej, ale najczęściej rozpoznawana jest afta na dziąsłach oraz afta na podniebieniu twardym.

5.4. Afty u dzieci

Afty w jamie ustnej u dzieci (afty Bednara) pojawiają się zwykle w wieku niemowlęcym. Przyczyną aft u dzieci jest ssanie kciuka oraz wkładanie do jamy ustnej różnych przedmiotów.

Owrzodzenia Bednara mogą negatywnie wpływać na samopoczucie malucha. Niekiedy wywołują rozdrażnienie, utratę apetytu, problemy ze snem czy koncentracją.

Częste afty u dziecka warto skonsultować z pediatrą, który być może zaleci wykonanie dodatkowych badań lub zwrócenie uwagi na dbałość o higienę.

Preparaty na bolesne afty znajdziesz dzięki wyszukiwarce KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 600 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.

6. Diagnostyka afty

Afty można łatwo rozpoznać na podstawie ich wyglądu. Czasami potrzebne są posiewy, by odróżnić je od zmian, jakie pojawiają się w przebiegu opryszczki, a także wtórnego zakażenia bakteryjnego.

Jeśli mimo starań nie znikają albo często się odnawiają, należy skontaktować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub stomatologiem.

Aby wykluczyć choroby ogólnoustrojowe sprzyjające powstawaniu aft, należy wykonać badania krwi (morfologię z rozmazem, OB) oraz oznaczyć poziom glukozy.

7. Leczenie afty

Co na afty? Wiele osób zastanawia się jak leczyć aftę, ale zmiana ta znika zwykle bez interwencji lekarskiej. Niekiedy jednak konieczna będzie konsultacja ze specjalistą – zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej mogą być wynikiem poważniejszych problemów zdrowotnych, jak np. utajona infekcja grzybicza jelit.

Konsultacji specjalistycznej wymagają afty utrzymujące się dłużej niż 3 tygodnie, a także aftoza jamy ustnej. Z wizytą u lekarza nie powinniśmy też zwlekać, gdy oprócz zmian występują inne niepokojące objawy, jak gorączka czy wysypka.

Lekarz może zastosować środki koagulacyjne, przyżegające, zalecić środki przeciwbólowe lub płukanki. W ciężkich przypadkach specjalista może przepisać dodatkowo preparat steroidowy.

Inne leki, które może zalecić specjalista to roztwory do płukania jamy ustnej, wykazujące działanie znieczulające oraz ułatwiające przyjmowanie pokarmów. Pasta służy do bezpośredniego stosowania na miejsce zmienione chorobowo, jest bardzo skuteczna w usuwaniu bólu oraz przyspiesza gojenie aft.

Zioła, które można zastosować w leczeniu aft i wykorzystać w postaci płukanek to:

Osoby zmagające się z aftami powinny dostarczać organizmowi witaminy B12, C, A, E oraz cynk. Warto również spożywać dużo warzyw (zwłaszcza takich jak czosnek i cebula), owoców, jogurtów lub drożdży z witaminą B. Przy leczeniu aft pomaga też olej z wątroby rekina, żeń-szeń i wyciąg z nasion ogórecznika.

8. Domowe sposoby na afty

Domowy sposób na afty może skrócić czas leczenia lub zmniejszyć ból i pieczenie. Poniższe metody wykazują też właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, więc pozytywnie wpływają również na stan zapalny w jamie ustnej.

Leczenie domowe aft sprawdza się w szczególności u zwolenników medycyny alternatywnej, a także po zdiagnozowaniu afty w ciąży. Kobiety w tym czasie nie mogą stosować bardzo wielu leków, dostępnych w aptece.

Najpopularniejsze domowe sposoby na afty w jamie ustnej to:

  • herbata – saszetkę należy zaparzyć we wrzątku, następnie odcisnąć i przyłożyć do afty, kwas taninowy zawarty w herbacie zmniejsza ból i działa wysuszająco,
  • napar z wody różanej – płukanie ust naparami z wody różanej, łopianu lub rumianku łagodzi stan zapalny,
  • woda utleniona – odkażania aft wodą utlenioną można dokonywać za pomocą nasączonego patyczka kosmetycznego,
  • soda oczyszczona – płukanie jamy ustnej sodą oczyszczoną pomaga w leczeniu aft, aby przygotować roztwór wystarczy do szklanki letniej wody dosypać łyżeczkę sody,
  • proszek do pieczenia – smarowanie afty masą przygotowaną z proszku do pieczenia i sody oczyszczonej pomaga w likwidacji aft,
  • jogurty – przy zakażeniu aftami zaleca się spożywanie przynajmniej jednego jogurtu dziennie, pozwala to utrzymać odpowiednie pH w jamie ustnej.

9. Czego unikać podczas leczenia aft?

Leczenie aft wymaga pewnych wyrzeczeń. Jak pozbyć się aft? Przede wszystkim należy zrezygnować z:

  • gorących napojów,
  • zbyt ciepłych pokarmów,
  • alkoholu,
  • czekolady
  • owoców cytrusowych,
  • kwaśnych potraw,
  • słonych lub mocno przyprawionych dań, które mogą doprowadzić do podrażnienia.

Dobrze tolerowane są natomiast produkty, takie jak:

  • mleko,
  • żelatyna,
  • lody,
  • budynie,
  • kremy.

10. Profilaktyka aft

Aby zapobiec aftom powinniśmy:

  • utrzymywać czystość naczyń i sztućców,
  • myć przed zjedzeniem warzywa i owoce,
  • utrzymywać prawidłową higienę jamy ustnej – powstawaniu aft sprzyja twarda szczoteczka do zębów lub nieodpowiednia pasta,
  • unikać produktów, podrażniających błonę śluzową,
  • stosować odpowiednią dietę (ryzyko wystąpienia aft zwiększa czekolada, owoce morza, ananasy i truskawki).

Zobacz także:

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze