Trwa ładowanie...

Celiakia - objawy, przyczyny, leczenie, nietolerancja glutenu

Celiakia to choroba nieuleczalna. Jej leczenie polega na wyeliminowaniu glutenu z diety.
Celiakia to choroba nieuleczalna. Jej leczenie polega na wyeliminowaniu glutenu z diety. (123rf)

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, wywoływaną przez gluten, którego organizm nie przetwarza. Wiele osób skarży się na dolegliwości żołądkowe po spożyciu produktów, które zawierają pszenicę, żyto, jęczmień czy owies. Codziennie doświadcza uporczywej zgagi, wzdęć brzucha i bólu. Objawy mogą wskazywać na wiele różnych chorób, ale w pierwszej kolejności warto sprawdzić czy gluten nie jest przyczyną złego samopoczucia. Jakie są przyczyny i objawy celiakii?

spis treści

1. Co to jest celiakia?

Celiakia (uczulenie na gluten lub choroba glutenowa) to stan, kiedy organizm nie toleruje glutenu, tzn. białka zawartego w zbożach takich jak pszenica, żyto czy jęczmień. Po spożyciu glutenu pojawiają się zaburzenia trawienia, które prowadzą do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego.

Inne nazwy celiakii to:

  • glutenozależna choroba trzewna,
  • enteropatia glutenowrażliwa,
  • sprue nietropikalna.
Zobacz film: "Jakie są objawy celiakii?"

Celiakię najczęściej rozpoznaje się u dzieci i niemowląt, ale może pojawić się także u dorosłych. Zdarzają się przypadki pojawienia się celiakii w życiu dorosłym, między 35. a 55. rokiem życia, częściej (nawet dwukrotnie) u kobiet. W wielu przypadkach choroba rozpoznawana jest u osób w wieku podeszłym.

Uczulenie na gluten prawdopodobnie jest dziedziczone, zignorowanie problemu może doprowadzić natomiast do raka jelita cienkiego. Leczenie celiakii polega głównie na bezwzględnym i rygorystycznym stosowaniu diety bezglutenowej.

2. Historia celiakii

Historia celiakii sięga roku 1888. To właśnie wtedy pochodzący z Anglii pediatra, Saumel Gee szczegółowo opisał chorobę o nazwię celiakia. Według niego choroba ta była przewlekłą niestrawnością, występującą najczęściej u dzieci między 1. a 5. rokiem życia, zaś sposobem leczenia tej przypadłości uznał unikanie w pożywieniu skrobi.

W okresie drugiej wojny światowej, lekarze pochodzący z Anglii i Holandii podzielili się swoimi spostrzeżeniami. Zdaniem specjalistów, te dzieci zmagające się z celiakią, które unikały produktów zbożowych (ze względu na brak dostępu do produktów mącznych) doznały poprawy klinicznej. Opinia lekarzy rzutowała na aktualną do dnia dzisiejszego teorię, mówiącą o tym, że gluten pochodzący ze zbóż takich jak pszenica, jęczmień czy żyto stanowi czynnik wzmagający objawy celiakii.

Celiakia (prezentacja edukacyjna)
Celiakia (prezentacja edukacyjna) [5 zdjęć]

Zdrowy układ pokarmowy Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmów i wody, trawienie i przyswajanie

zobacz galerię

2.1. Czym jest gluten i gdzie się znajduje?

Gluten, który jest nietolerowany przy celiakii, to frakcja białek występujących w w produktach, do których produkcji używana jest mąka. Gluten występuje w:

  • w pszenicy (gliadyna),
  • życie (sekalina),
  • jęczmieniu (hordeina),
  • owsie (awenina).

Dostając się do ściany jelita, wzbudza w nim reakcję zapalną kosmków błony śluzowej, prowadzącą do ich zaniku i proliferacji komórek krypt jelitowych. Skutkiem tego może być uszkodzenie części jelita cienkiego.

3. Rodzaje celiakii

Ze względu na rodzaj pojawiających się w związku z celiakią objawów, możemy podzielić ją na 3 formy: klasyczną, niemą i ukrytą, późno ujawniającą się.

3.1. Celiakia klasyczna (aktywna)

W obrazie klinicznym, objawy celiakii u dorosłych i dzieci to np. brak łaknienia, a co za tym idzie, niedożywienie, wyniszczenie, biegunka, powiększenie obwodu brzucha, zmiany w zachowaniu dziecka. Jako następstwo zaburzeń we wchłanianiu i trawieniu u osób z celiakią występują: niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedobory białka, kwasu foliowego, niedobory witamin, wtórna nietolerancja dwucukrów a także alergia na pokarmy.

Nieodpowiednio leczona celiakia lub późno zaczęte leczenie powoduje objawy przewlekłego niedożywienia, a dokładniej:

U osób z celiakią mogą pojawić się także zmiany skórne, opóźnienia pokwitania, zaburzenia emocjonalnego (drażliwość, trudności w skupieniu, apatia).

Należy zaznaczyć, że obecnie rzadko występuje postać celiakii z w pełni rozwiniętym obrazem objawów. Klasyczna postać celiakii stanowi obecnie tylko 30 proc. wszystkich przypadków schorzenia. Zecydowanie częściej u pacjentów rozpoznaje się celiakię w postaci skąpoobjawowej z np. jednym z wyżej wymienionych objawów oczywiście w połączeniu ze zmianami morfologicznymi w jelicie oraz obecnością przeciwciał.

3.2. Celiakia bezobjawowa (niema)

Celiakia może również przebiegać bezobjawowo. Wówczas mówimy o celiakii niemej. Celiakia niema rozpoznawana jest u osób, u których nie obserwuje się podstawowych klinicznych objawów celiakii, natomiast występują typowe zmiany zanikowe jelita, potwierdzone badaniami laboratoryjnymi.

Celiakia (prezentacja edukacyjna)
Celiakia (prezentacja edukacyjna) [5 zdjęć]

Zdrowy układ pokarmowy Zadaniem układu pokarmowego jest pobieranie pokarmów i wody, trawienie i przyswajanie

zobacz galerię

Objawami wskazującymi na celiakię, które są wskazaniem do wykonania badania przesiewowego są:

  • bóle brzucha, wzdęcia, luźne stolce, tzw. objawy brzuszne;
  • objawy opóźnienia rozwoju somatycznego;
  • choroby przewlekłe (cukrzyca typu 1), choroby tarczycy, hipoplazja szkliwa zębowego, owrzodzenia jamy ustnej, tzw. afty, które często nawracają, zaburzenia psychiczne, np. schizofrenia), nowotwory jelita cienkiego, głównie chłoniaki.

W pacjentów dotkniętych celiakią bezobjawową występują przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej oraz przeciwendomyzjalne. Ten rodzaj celiakii jest często wykrywany u osób spokrewnionych z chorymi na celiakię. Lekarze wydają diagnozę po przeprowadzonych badaniach endoskopowych, które są wykonywane z innych wskazań.

3.3. Celiakia ukryta

U niektórych osób z celiakią pierwsze objawy mogą pojawić się znacznie później i mogą być związane z zupełnie innymi przyczynami, niż te wymienione powyżej. Celiakia potencjalnie istnieje, ale brak jest występowania jakichkolwiek klinicznych objawów celiakii oraz zmian w obrębie jelita cienkiego.

W niektórych okolicznościach, takich jak, np. zakażenie przewodu pokarmowego, zabiegi operacyjne, ciąża, stres, wzrost spożycia glutenu, może dojść do wystąpienia objawów celiakii i ujawnienia się choroby. Celiakia może zatem mieć przyczynę nie związaną z teorią autoagresji, teorią toksyczną jak również z teorią dziedziczenia.

Oto 6 objawów, które powiedzą ci, że nie tolerujesz glutenu!
Oto 6 objawów, które powiedzą ci, że nie tolerujesz glutenu! [5 zdjęć]

W ostatnim czasie wiele słyszy się na temat glutenu. Pojawia się coraz więcej przepisów na dania bez

zobacz galerię

Celiakia może zacząć się zarówno w sposób nagły jak i stopniowo. Nieżyt żołądkowo-jelitowy, ciąża, zabieg chirurgiczny w obrębie przewodu pokarmowego czy biegunka podróżnych mogą przyspieszyć ujawnienie się choroby.

4. Przyczyny celiakii

Dokładna etiologia choroby nie jest znana, ale podejrzewa się, że jest to choroba związana z autoagresją (choroba autoimmunologiczna), ponieważ w jej przebiegu wykrywane są swoiste przeciwciała we krwi, m.in. IgA-EMA, IgA-ARA. Wystąpienie celiakii wyjaśnia kilka hipotez tłumaczących mechanizm prowadzący do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Celiakia jest zatem schorzeniem, którego nie powinniśmy bagatelizować, gdyż może doprowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem.

Chorych na celiakię może być więcej, gdyż choroba nie daje jednoznacznych objawów. Jakie mogą być przyczyny celiakii?

Po zjedzeniu glutenu występuje u chorych pobudzenie systemu immunologicznego, który produkuje przeciwciała i stan zapalny. W efekcie struktura jelita cienkiego ulega osłabieniu, co utrudnia normalne funkcjonowanie części układu pokarmowego.

W wyniku nadmiernej odpowiedzi immunologicznej następuje wzrost białych ciałek we krwi, które powodują uszkodzenie błony śluzowej jelita. Prowadzi to do zmian zanikowych jelita, a przez to nie jest ono w stanie spełniać swojej funkcji.

Z tego względu organizm wchłania coraz mniejsze ilości składników odżywczych. Wielu lekarzy twierdzi, że celiakia może wynikać również z:

U wielu pacjentów celiakia występuje wraz z innymi chorobami autoimmunologicznymi takimi jak:

4.1. Teoria toksyczna

Jedna z przyczyn celiakii jest rozpatrywana według teorii toksycznej. Hipotezą tej teorii jest istnienie zaburzeń enzymatycznych, tzw. dysenzymatozy, która odpowiedzialna jest za nieprawidłowe trawienie glutenu. Ten w swojej formie nierozłożonej wykazuje działanie toksycznie na enterocyty (komórki jelitowe).

O immunologicznym podłożu celiakii świadczy produkcja przez organizm przeciwciał przeciwgliadynowych (wykrywanych w badaniu krwi) oraz obecność w błonie śluzowej jelita cienkiego nacieków limfocytarnych z przewagą komórek T.

4.2. Teoria autoagresji

Celiakia może być także efektem autoagresji organizmu. Autoagresja jest to zjawisko polegające na zaistnieniu odpowiedzi immunologicznej przeciwko własnym, prawidłowym komórkom organizmu. W surowicy chorego na celiakię wykrywane są specyficzne przeciwciała, np. IgA-EMA, IgA-ARA, współistniejące z innymi chorobami autoagresyjnymi, np. z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, toczniem układowym, sarkoidozą.

4.3. Teoria dziedziczna

Autoagresja i teoria toksyczna to nie jedyne przyczyny celiakii. Celiakia może mieć również inne źródło. Na rozwój celiakii mają wpływ także predyspozycje genetyczne. Zostało wykazane istnienie ścisłego związku między celiakią, a antygenami zgodności tkankowej HLA-DR3 i/lub DR7, DC3, HLA-B8.

Dzięki stałym postępom badań i obserwacji klinicznych wiemy dziś, że celiakia jest nie tylko chorobą jelit, ale też całego ustroju. Wywołana jest przez genetycznie uwarunkowaną nieprawidłową odpowiedź immunologiczną organizmu na spożywany gluten. Rozwój celiakii jest więc wynikiem współdziałania czynników immunologicznych, genetycznych, oraz środowiskowych.

Istotę choroby stanowi więc nietolerancja białka zbóż - glutenu. Od jego zawartości zależy wartość wypiekowa mąki - im większe stężenie glutenu, tym dana mąka jest bardziej wartościowa dla piekarzy.

Ze względu na nieznaną dokładnie przyczynę powstawania choroby glutenowej, nie można zastosować leczenia przyczynowego.

5. Celiakia a nietolerancja glutenu

Nie każda nietolerancja glutenu oznacza, że chorujemy na celiakię. Celiakia jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym. W momencie kontaktu z alergenem tworzy się w organizmie stan zapalny, który uszkadza wyściółkę jelit. W przypadku zwykłej nietolerancji do takiego uszkodzenia nie dochodzi, pomimo tego, iż objawy są bardzo podobne.

Obecność stanu zapalnego jest podstawą do postawienia prawidłowej diagnozy.

6. Kto częściej choruje na celiakię?

Kobiety zapadają na celiakię nawet dwa razy częściej niż mężczyźni. Bardziej narażeni na tę chorobę są też mieszkańcy krajów, gdzie podstawowym produktem spożywczym są zboża. Po badaniach u dawców krwi w Stanach Zjednoczonych okazało się, że bezobjawowa celiakia występuje od 1 do 3 przypadków na 100 mieszkańców. Według szacunków około 1% populacji choruje na celiakię, zaś na jednego pacjenta z rozpoznaniem tej choroby, przypada w Europie od 7 do 10 niezdiagnozowanych przypadków.

Można wnioskować, że w Polsce na chorobę trzewną zapada około 400 tysięcy osób, a tylko 3-5% ma tego świadomość. Jest to porównywane do góry lodowej, gdzie rozpoznane przypadki stanowią jej wierzchołek, a zdecydowana większość to nierozpoznane przypadki celiakii.

Dość często zdarza się występowanie celiakii u chorych na cukrzycę typu I, z zespołami uwarunkowanymi genetycznie (np. zespół Downa) lub z chorobami autoimmunologicznymi. Ryzyko zachorowania zwiększa się także, jeśli w rodzinie były przypadki rozpoznanej choroby glutenozależnej.

Dowodem na wpływ genetyki na rozwój celiakii jest także fakt, że 3/4 przypadków celiakia dotyczy obydwojga jednojajowych bliźniąt (identycznych pod genetycznym względem), zachorowania występują zazwyczaj u osób posiadających określone antygeny zgodności tkankowej, związane ściśle z czynnością układu immunologicznego.

7. Celiakia u dzieci

Celiakia u dzieci rozpoznawana jest na podstawie pewnych zależności. Lekarzowi, który diagnozuje u dziecka chorobę, prościej jest ustalić związek między spożywaniem produktów z glutenem a dolegliwościami, gdyż dzieciom pokarmy wprowadza się stopniowo. W przypadku dzieci można zaobserwować następujące, typowe dla celiakii symptomy. Dziecko w przebiegu choroby może uskarżać się na:

U dziecka można zaobserwować także nietypową postawę ciała - opuszczone ramiona i pośladki, powiększony brzuch, a także bladość skóry.

W przebiegu celiakii mogą pojawić się także inne objawy takie jak nerwowość, rozdrażnienie, spowolniony wzrost, spowolniony przyrost masy ciała. Zastosowanie diety bezglutenowej u dziecka zazwyczaj powoduje widoczną poprawę. Dzieci znacznie szybciej dochodzą do zdrowia niż osoby dorosłe i ich dalszy rozwój przebiega prawidłowo

8. Objawy nietolerancji glutenu

Uczulenie na gluten objawia się na różne sposoby. Najczęstsze symptomy celiakii to:

  • przewlekła biegunka,
  • cuchnący i obfity stolec,
  • ból brzucha,
  • wymioty,
  • niedobór masy ciała,
  • wysypka na pośladkach,
  • wysypka na łokciach,
  • utrata apetytu,
  • osłabienie mięśni,
  • problemy z koncentracją,
  • uporczywy ból głowy,
  • zaburzenia koordynacji ruchowej ciała,
  • niedobór żelaza,
  • problemy z tkanką łączną,
  • duża niedokrwistość po porodzie,
  • problemy z zajściem w ciążę,
  • osłabienie szkliwa,
  • owrzodzenia jamy ustnej,
  • zmiany skórne,
  • depresja,
  • niepokój,
  • zmiany nastroju,
  • zaburzenia snu,
  • przemęczenie,
  • spadek odporności organizmu,
  • mrowienie kończyn.

8.1. Depresja i niepokój

Naukowcy z Uniwersytetu w Maryland wykazali, że depresja, niepokój i zmiany nastroju bardzo często powoduje nietolerancja glutenu. Problemy ze snem, huśtawki nastroju, brak energii i zmiany apetytu mogą być reakcją organizmu na gluten.

W takiej sytuacji warto na przynajmniej kilka dni wyeliminować ten składnik ze swojej diety i zwrócić uwagę, czy samopoczucie się poprawia, a dolegliwości są coraz mniej uporczywe.

8.2. Biegunka i zmiana masy ciała

Jednym z najczęściej pojawiających się objawów jest przewlekła tłuszczowa lub wodnista biegunka. Uszkodzenia jelita cienkiego związane z nietolerancją glutenu powodują niewłaściwe wchłanianie substancji odżywczych do organizmu. W związku z tym pacjenci cierpią na wiele zaburzeń i dolegliwości trawiennych, które negatywnie wpływają na jakość życia.

Utrata lub zwiększenie masy ciała są związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego oraz ciągłymi biegunkami. Częstym objawem jest również zwiększenie się obwodu brzucha bez konkretnej przyczyny.

8.3. ADHD

Nadpobudliwość i zaburzenia koncentracji to dolegliwości, które rzadko łączymy z odżywianiem. Okazuje się jednak, że ADHD może być sygnałem, który informuje o uczuleniu na gluten.

Dostrzegasz niepokojące sygnały w zachowaniu dziecka? Być może oprócz wizyty u psychologa, powinieneś udać się także do alergologa. Rozwiązaniem problemów może okazać się dieta bezglutenowa.

8.4. Wysypka

Osoby chorujące na celiakię oraz nietolerancję glutenu są szczególnie podatne na różne formy zmian skórnych. Bardzo często mają łupież, egzemę lub łuszczycę.

Charakterystycznym objawem jest czerwona, bardzo swędząca wysypka, problem ten dotyczy aż 25 procent pacjentów. Oczywiście nie każda zmiana na ciele musi oznaczać, uczulenie na gluten, ale warto rozważyć zmiany w sposobie odżywania.

Szczególnie alarmujące są czerwone bąble, które nie znikają po zastosowaniu leków antyalergicznych oraz maści łagodzących. Wówczas jedynie rezygnacja z produktów na bazie mąki pszennej może przynieść ukojenie podrażnionej skórze.

8.5. Migrena

Ból głowy może być objawem wielu problemów ze zdrowiem. Jeśli jednak towarzyszą mu biegunki, obniżony poziom żelaza we krwi i swędzące wysypki to może być nietolerancja glutenu.

U osób nadwrażliwychh na ten składnik w ciągu 1-2 godzin po zjedzeniu potrawy zawierającej gluten pojawia się uporczywy ból głowy.

8.6. Ból stawów

Czy wiesz, że organizm niektórych osób reaguje na gluten jak na toksynę? Po spożyciu produktów, zawierających ten składnik wewnątrz ciała dochodzi do stanów zapalnych. Przykładem może być ból stawów, który bardzo często jest mylony z artretyzmem.

8.7. Anemia

Osoby z celiakią lub nietolerancją glutenu mają zaburzone wchłanianie składników mineralnych oraz witamin, co prowadzi do niedoborów wielu ważnych substancji. Chorym brakuje również żelaza, co prowadzi do pojawienia się objawów anemii.

Istnieje wiele symptomów nietolerancji glutenu
Istnieje wiele symptomów nietolerancji glutenu (123rf)

8.8. Przewlekłe zmęczenie

Każdy z nas miewa gorsze okresy, gdy czujemy się senni, brakuje nam energii i motywacji do działania, a większość dnia najchętniej spędzilibyśmy przed telewizorem. Często przemęczenie to tylko chwilowa niedyspozycja.

Kiedy uczucie zmęczenia powinno nas zaniepokoić? Jeśli poza brakiem sił zauważyłeś częste biegunki i inne problemy trawienne - czas na wizytę u specjalisty. Wyczerpanie może wynikać z tego, że twój organizm nie przyswaja prawidłowo składników odżywczych i witamin z pożywienia.

8.9. Niska odporność organizmu

Często się przeziębiasz? Sprawdź, czy w twoim organizmie nie występuje nietolerancja glutenu, ponieważ osłabiona odporność organizmu to kolejny sygnał ostrzegawczy. Osoby z tą dolegliwością mają niższy poziom przeciwciał, które chronią przed chorobami.

Przez to są bardziej podatne na sezonowe infekcje i bezbronne wobec wirusów i bakterii.

8.10. Nagły spadek lub wzrost wagi

Objawy nietolerancji glutenu mogą być naprawdę zaskakujące. Wiele osób z tym schorzeniem doświadcza niespodziewanych wahań wagi, pomimo że nie zmieniają diety - nagle chudną lub tyją. Wykluczenie glutenu i zdrowa dieta mogą okazać się receptą na te problemy.

8.11. Zaburzenia płodności

Lekarze twierdzą, że istnieje związek pomiędzy nietolerancją glutenu, a problemami z płodnością zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Wynika to z faktu, że w przypadku tego schorzenia często dochodzi do niedożywienia organizmu oraz anemii.

Organizm zwalcza gluten, co prowadzi do uszkodzeń kosmków jelitowych. W konsekwencji składniki odżywcze nie są prawidłowo wchłaniane, a pacjent cierpi na niedobory witamin i minerałów. Jednocześnie niewystarczająca ilość ważnych substancji przekłada się na trudności z poczęciem dziecka.

8.12. Mrowienie kończyn

Drętwienie stóp czy dłoni nie powinno nas niepokoić, jeśli zdarza się sporadycznie. Jednak wiele osób wrażliwych na gluten odczuwa mrowienie w rękach i nogach przez cały czas. Typowe objawy towarzyszącej tej dolegliwości to drętwienie i palenie w kończynach.

Problem dotyczy około 10 procent chorych na celiakię, ale może być też symptomem innych schorzeń, na przykład cukrzycy czy chorób nerek.

Leki stosowane w terapii schorzeń autoimmunologicznych znajdziesz w aptekach dzięki wyszukiwarce KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 700 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.

9. Diagnostyka choroby glutenowej

Dla rozpoznania celiakii przydatne są następujące kryteria:

  • występowanie objawów klinicznych,
  • dodatnie wyniki badań serologicznych, to znaczy obecność przeciwciał przeciwendomyzjalnych oraz przeciwko transglutaminazie tkankowej,
  • zmiany w budowie ściany jelita (zanik kosmków jelitowych) wykrywany w badaniu mikroskopowym wycinków pobranych podczas badania endoskopowego,
  • poprawa kliniczna po wyeliminowaniu pokarmu zawierającego gluten z diety,
  • wykluczenie chorób o podobnych objawach.

Nietolerancja glutenu może zostać rozpoznana w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozuje się ją u osób w wieku 30-35 lat. Dwukrotnie zwiększone ryzyko zachorowalności mają kobiety. Niektórzy eksperci są zdania, że celiakia jest chorobą uwarunkowaną genetycznie.

Same objawy sugerujące celiakię nie pozwalają postawić diagnozy. W celu zdiagnozowania celiakii zalecane jest wykonanie badań serologicznych na obecność w surowicy krwi:

Ważną rolę w powiązaniu objawów z celiakią odgrywa dokładny wywiad lekarski. Lekarz zwraca wówczas uwagę na takie objawy jak biegunki, bezpodstawna niedokrwistość, późna pierwsza miesiączka, czy wczesna menopauza, które mogą być związane z celiakią. Z celiakią mogą być powiązane także występujące w rodzinie choroby z grupy autoagresji.

Objawy związane z celiakią będą również widoczne w badaniu endoskopowym. Ponadto takie badanie pozwoli na pobranie wycinka ściany jelita. W tym badaniu u większości osób z celiakią można zauważyć zanik kosmków jelitowych. Bardzo często z celiakią jest też związany stan zapalny błony śluzowej jelita.

U osób z celiakią warto również wykonać inne badania diagnostyczne. Objawy kojarzone z celiakią to też wyniszczenie organizmu, dlatego warto wykonać morfologię, próby wątrobowe, CRP, analizę moczu i inne badania, które pozwolą określić, w jakim stanie jest osoba chora na celiakię.

Obecnie są również dostępne test DNA na celiakię. Jeśli w rodzinie są osoby chore na celiakię warto wykonać test DNA na celiakię. Test DNA na celiakię daje 100 proc. pewność i co najważniejsze umożliwia wczesne rozpoczęcie leczenia celiakii.

10. Leczenie celiakii

Poprawa u chorych na celiakię jest możliwa jedynie po wyeliminowaniu glutenu z diety. Powinna być to zmiana na całe życie, ponieważ powrót do starych nawyków będzie skutkował nawrotem choroby.

Po kilku tygodniach od wprowadzenia diety bezglutenowej, błona śluzowa jelita cienkiego zaczyna się goić. Po kilku miesiącach zanikają przeciwciała, które naruszają tkankę jelita.

Pacjent powinien zwrócić szczególną uwagę na spożywanie witamin i składników mineralnych, ponieważ uczulenie na gluten zawsze skutkuje dużymi niedoborami. Celiakia to choroba nieuleczalna, jedynie spożywanie produktów gluten free umożliwia zwyczajne funkcjonowanie.

Chorzy powinni być pod opieką medyczną, ponieważ są narażeni na powikłania, wynikające z braku wystarczającej ilości witamin i minerałów. Odstępstwa od diety są niewskazane, nawet jeden posiłek może wywołać nawrót dolegliwości.

10.1. Dieta bezglutenowa

Dieta bezglutenowa stosowana przy celiakii wymaga, by wystrzegać się następujących produktów:

  • bułek, chleba zwykłego, razowego, pieczywa chrupkiego,
  • makaronów,
  • kaszy manny, jęczmiennej, owsianej,
  • płatków owsianych,
  • ciast, herbatników,

Są to oczywiście tylko najbardziej typowe produkty zawierające „zakazane” zboża, a w tym gluten.

Dla równowagi, produktami dozwolonymi przy celiakii są:

  • wszelkie produkty mleczne,
  • wszystkie mięsa i wędliny (pamiętać należy jednak, że do niektórych produktów mięsnych dodawane są bułka tarta czy kasza manna, co oczywiście wciąga je na listę „zakazaną”),
  • wszystkie warzywa, owoce,
  • orzechy,
  • ryż, kukurydza, soja oraz ich przetwory,
  • cukier, miód, przyprawy.

U większości chorych na celiakię po zastosowaniu diety bezglutenowej obserwuje się szybkie ustąpienie objawów – po około 2 tygodniach. Około 6-8 tygodni ustępują natomiast zmiany histologiczne w jelicie. Dieta bezglutenowa wzmacnia odporność organizmu.

10.2. Celiakia odporna na leczenie

W przypadku celiakii opornej na leczenie, w której objawy utrzymują się pomimo stosowania diety, stosuje się leki immunosupresyjne, czyli obniżające sprawność odpowiedzi układu immunologicznego, takie jak: glikokortykosteroidy, azatioprynę czy cyklosporynę.

W niektórych przypadkach, gdy stan zapalny jelita przy celiakii znacznie upośledził wchłanianie niezbędnych substancji z pokarmu (np. wapnia, witaminy D, witaminy B12 czy żelaza) może okazać się konieczne leczenie suplementacyjne polegające na podawaniu preparatów brakujących związków.

11. Kłopoty z przestrzeganiem diety bezglutenowej

Zdarza się, że pacjenci mają kłopoty z przestrzeganiem diety bezglutenowej (to właśnie ona stanowi podstawową metodę leczenia choroby). Wielu pacjentów ma problemy nie tylko z dostaniem się do specjalisty, bo często barierę stanowi odległość do najbliższej poradni dietetycznej, w której chory mógłby uzyskać fachową pomoc, ale również z dostępnością produktów bezglutoenowych. Produkty bezglutenowe dostępne są zazwyczaj na półkach specjalistycznych sklepów, a i ceny tych produktów są znacznie wyższe od standardowych produktów żywnościowych.

Ważną kwestią jest sposób przechowywania pożywienia w domu, ponieważ zaniedbania w tej dziedzinie mogą spowodować zanieczyszczenie produktu bezglutenowego glutenem właśnie.

Niezwykle problematyczne jest również to, że gluten jest składnikiem wielu popularnych produktów takich jak pasztety, lody, słodycze, ciastka, cukierki, sosy, parówki, śmietanki w proszku czy proszki do pieczenia. Gluten dodawany jest również do niektórych środków farmaceutycznych. Znajdziemy go w lekach przeciw ukąszeniom czy środkach przeciwuczuleniowych. Pacjenci chorujący na celiakię powinni zawsze dokładnie czytać etykiety produktów spożywczych i leków.

12. Powikłania celiakii

Brak leczenia, jak i nieprzestrzeganie zaleceń dietetycznym może prowadzić do powikłań. Jednym z najgroźniejszych jest nowotwór złośliwy, np. jelita cienkiego lub gardła. Guz pierwotny może pojawić się także poza przewodem pokarmowym, m.in. w węzłach chłonnych, w tarczycy, w wątrobie. Inne możliwe powikłania to bezpłodność, osteoporoza, wrzodziejące zapalenie jelita cienkiego, nawracające poronienia, poród przedwczesny lub wczesna menopauza.

Jednocześnie z badań wynika, że kobiety chore na celiakię rzadziej zapadają na raka piersi.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze