Anisakioza - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, zapobieganie

Anisakioza to choroba pasożytnicza wywoływana przez nicienie. Do zarażenia dochodzi na skutek zjedzenia zakażonych ryb lub owoców morza. Co to są nicienie? Czym charakteryzują się choroby wywoływane przez nicienie w rybach? Skąd biorą się nicienie u człowieka?

1. Co to jest anisakioza?

Anisakioza (anisakiasis) to choroba pasożytnicza, występująca na skutek zarażenia nicieniami najczęściej rodzaju Anisakis simplex, pasożytami bytujących w wodach północnych.

Nicienie to typ zwierząt bezkręgowych, które są pasożytami w rybach, można je w łatwy sposób usunąć poprzez wypatroszenie, ale czynność ta musi być wykonana od razu po złowieniu okazu, w przeciwnym razie przeniosą się one do tkanek ryb.

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

Anisakioza jest chorobą popularną w rejonach, gdzie mieszkańcy spożywają ryby surowe lub wędzone w temperaturze poniżej 60 stopni. Nicienie w rybie są rzadko spotykane w morzach o niskim zasoleniu, na przykład w Morzu Bałtyckim.

2. Jakie są główne źródła zarażenia pasożytem Anisakis?

Źródła zarażenia pasożytem ryb Anisakis to:

• surowa lub niedogotowana ryba - zwłaszcza morska (dorsz, makrela, tuńczyk, śledź, łosoś, sardynki), a także sushi, sashimi, ceviche lub nieprawidłowo przygotowane filety rybne,
• surowe owoce morza - pasożytnicze nicienie mogą znajdować się w ostrygach, małżach, krewetkach i innych skorupiakach morskich,
• zanieczyszczone wody morskie - Anisakis mogą występować w wodach morskich, zwłaszcza tam, gdzie ryby i owoce morza są poławiane, nicienie w wodzie mogą stanowić źródło infekcji,
• praca w przetwórstwie ryb - rybacy, pracownicy przetwórni ryb czy kucharze, mogą być narażeni na kontakt z pasożytami Anisakis podczas pracy z surową rybą,
• nieodpowiednia higiena - narzędzia kuchenne, deski do krojenia czy noże mogą być źródłem zakażenia, jeśli nie są dokładnie myte i dezynfekowane po kontakcie z surowymi produktami rybnymi.

3. Częstotliwość występowania anisakiozy

Zachorowania zdarzają się w krajach Azji Południowo-Wschodniej, w Japonii, Chile czy Holandii. Anisakioza jest możliwa również w krajach Europy, ze względu na występowanie nicieni na przykład w Morzu Północnym.

W Morzu Bałtyckim zagrożenie jest zdecydowanie mniejsze za sprawą niskiego poziomu zasolenia i niewielkiej ilości żywicieli pośrednich (skorupiaków). Niekiedy nicienie znajdowane są w śledziach i dorszach, wyławianych z tych wód.

4. Przyczyny anisakiozy

Anisakioza rozwija się na skutek zjedzenia pasożytów u ryb, czyli larw nicieni o wielkości ok. 2 centymetrów, które transportowane są do błony śluzowej żołądka, a po około tygodniu wędrują w kierunku jelita cienkiego. Larwy mogą znajdować się w surowych i wędzonych rybach.

Jaja nicieni (Anisakis) w wodzie morskiej i oceanicznej przechodzą przez różne stadia rozwoju, a tuż po wykluciu są zjadane przez żywicieli pośrednich, czyli małe skorupiaki.

Kolejno są one połykane przez ryby, w organizmie których nicienie zamieniają się w larwy. Ryby trafiają do żołądków dużych ssaków, takich jak delfiny, foki, morświny czy wieloryby.

Człowiek jest żywicielem przypadkowym, ponieważ cykl życia nicieni powinien skończyć się w momencie zjedzenia ryb przez duże osobniki, żyjące w wodach.

5. Objawy anisakiozy

Jakie są objawy nicieni w organizmie? Dolegliwości pojawiające się najczęściej po kilku godzinach od zjedzenia zakażonych ryb to:

• silny ból brzucha,
• nudności,
• wymioty imitujące zapalenie otrzewnej.

Kolejnym objawem jest kaszel, który sprawia, że larwy wydostają się na zewnątrz organizmu przez jamę ustną, ale większość pacjentów tego nie zauważa.

Gdy nicienie trafią do jelita cienkiego, chory cierpi na:

• ból brzucha,
• przewlekłe biegunki,
• nudności,
• zmiany w odbycie,
• gorączka w okresie 1-2 tyg. od zakażenia.

Larwy bardzo rzadko dojrzewają w przewodzie pokarmowym, zwykle umierają w ciągu kilku tygodni. W czasie bytowania mogą wywołać reakcję alergiczną objawiającą się pokrzywką, atakiem astmy, obrzękiem naczynioruchowym, kontaktowym zapaleniem skóry, a nawet wstrząsem anafilaktycznym.

6. Rozpoznanie anisakiozy

Badania, które umożliwiają rozpoznanie anisakiozy to:

• gastroskopia,
• badanie parazytologiczne,
• wycinek jelita do badania histopatologicznego,
• RTG z kontrastem barytowym.

7. Leczenie anisakiozy

Leczenie anisakiozy polega na usunięciu pasożytów w czasie gastroskopii lub sprowokowanie ich wydalenia poprzez podanie leku przeciwpasożytniczego.

Niedrożność jelita na skutek choroby jest wskazaniem do zabiegu chirurgicznego. Anisakioza to zakażenie o bardzo dobrych rokowaniach, usunięcie nicieni oznacza całkowite wyleczenie.

8. Profilaktyka anisakiozy

Profilaktyka anisakiozy polega na dokładnym oczyszczeniu ryb tuż po ich złowieniu, podgrzanie okazów do temperatury powyżej 60 stopni Celsjusza lub zamrożenie ich na 7 dni w standardowym zamrażalniku lub trzymanie przez 15 godzin w temperaturze -35ºC.

Zalecenia ta zostały przedstawione przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków, dotyczą one wszystkich rodzajów ryb i owoców morza przeznaczonych do spożycia na surowo.

9. Czy anisakioza jest częsta w społeczeństwie?

Anisakioza jest stosunkowo rzadką chorobą w społeczeństwie, ale jej występowanie może zależeć od regionu geograficznego i zwyczajów żywieniowych danego obszaru. Najwięcej przypadków anisakiozy występuje w krajach, gdzie spożycie surowych lub niedogotowanych produktów rybnych, takich jak sushi, sashimi czy ceviche, jest powszechne.

10. Czy pasożyt Anisakis może prowadzić do poważnych powikłań?

Pasożyty nicienie mogą w niektórych przypadkach prowadzić do poważnych powikłań, chociaż są one stosunkowo rzadkie. Anisakioza może spowodować ostry ból brzucha, który jest trudny do zniesienia, a także silne wymioty oraz biegunkę, co prowadzi do odwodnienia i utraty elektrolitów.

U niektórych osób może dojść do powstania wrzodów żołądka, a nawet do perforacji żołądka lub jelit, stan ten wymaga pilnej interwencji chirurgicznej. Zdarza się również, że białka zawarte w ciele robaków w rybie mogą spowodować wystąpienie reakcji alergicznej, objawiającej się pokrzywką, obrzękiem naczynioruchowym i dusznościami.

11. Jakie są środki ostrożności, które można podjąć, aby uniknąć zarażenia anisakiozą?

Zapobieganie zarażenia anisakiozą jest możliwe, ale wymaga stosowania się do następujących zasad:

• unikaj jedzenia surowych lub niedogotowanych ryb i owoców morza,
• jeśli planujesz spożycie surowych ryb zamroź je na co najmniej tydzień w temperaturze -20°C,
• jeśli masz ochotę na ryby lub owoce morze, wybieraj restauracje, które przestrzegają procedur bezpieczeństwa,
• kupuj ryby i owoce morza w zaufanych miejscach,
• jeśli przygotowujesz ryby w domu, upewnij się, że zostały poddane obróbce w co najmniej 63°C,
• dbaj o higienę podczas przygotowywania produktów rybnych, myj dokładnie ręce, deski do krojenia, noże i inne narzędzia kuchenne po kontakcie z surowymi rybami,
• po dotykaniu surowych ryb lub owoców morza dokładnie umyj ręce mydłem.

12. Czy anisakioza może być przenoszona między ludźmi?

Osoba zarażona pasożytem Anisakis nie może przenosić go na inne osoby poprzez kontakt bezpośredni lub drogą kropelkową, jak ma to miejsce w przypadku wielu innych chorób.

13. W jakich krajach anisakioza jest szczególnie powszechna?

Anisakioza jest szczególnie powszechna w krajach, gdzie często spożywa się surowe lub niedogotowane produkty rybne, są to Japonia, Hiszpania, Peru, Holandia, Portugalia, Francja, Norwegia, Włochy, Chile i Grecja.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.