Skutki palenia papierosów. Jak bierne palenie wpływa na nasze zdrowie?

Skutki palenia papierosów bywają bardzo niebezpieczne. Jeden palacz na czterech skraca swoje życie o 20 lat i umiera przed 65 rokiem życia. Pomimo tych niepokojących wyników, osoby palące często bagatelizują niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą uzależnienie od papierosów. Mimo wielu przestróg i kampanii antynikotynowych, wielu ludziom trudno wyrwać się z sideł nałogu. Palą papierosy, gdyż uzależnili się fizycznie i psychicznie od dawek nikotyny. Jakie zagrożenia niesie ze sobą długotrwałe nałogowe palenie papierosów? Abstrahując od faktu, że traci się mnóstwo pieniędzy na paczki papierosów, szybciej starzeje się skóra, ma się nieświeży oddech i nieładny zapach ubrań, pojawia się szereg komplikacji zdrowotnych, np. ryzyko zachorowania na raka płuc, chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze, udar mózgu czy miażdżycę. Co warto wiedzieć na temat skutków palenia tytoniu?

1. Wpływ palenia papierosów na zdrowie

Papieros to nie tylko nikotyna. W dymie papierosowym i samym papierosie znajduje się mnóstwo trujących związków chemicznych, w tym substancji rakotwórczych.

Papierosy zawierają między innymi substancje smoliste, tlenek węgla, amoniak, cyjanowodór, chlorek winylu, aceton, kadm czy fenol. Nałogowe palenie papierosów przyczynia się do rozwoju różnych chorób. Trzy podstawowe grupy zaburzeń związanych z nikotynizmem, to: choroby nowotworowe, niewydolność płuc i choroba wieńcowa serca. Lista schorzeń spowodowanych paleniem tytoniu jest jednak znacznie dłuższa.

Zobacz film: "Kampanie antynikotynowe - czy są potrzebne?"

Co grozi nałogowemu palaczowi? Wśród problemów zdrowotnych, powiązanych z nałogiem nikotynowym, wymieniane są:

• nowotwory, np. rak płuc, rak przełyku i krtan, rak wargi, rak języka, rak jamy ustnej, rak trzustki. Nikotyna i inne substancje zawarte w dymie papierosowym niszczą równowagę w błonie śluzowej żołądka i znacząco zwiększają ryzyko przewlekłego owrzodzenia. Według różnych badań ryzyko raka żołądka wzrasta od 50 do 100%. Większy wzrost został odnotowany u kobiet palących papierosy, jest on również uzależniony od długości i intensywności palenia. Dopiero 10 lat od rzucenia palenia odnotowuje się znaczące zmniejszenie zagrożenia nowotworem. Palenie tytoniu może powodować raka pęcherza moczowego, jest odpowiedzialne za połowę nowotworów pęcherza u mężczyzn i - jedną trzecią u kobiet. Ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu jest dwa do trzech razy większe u osób palących tytoń.
• choroby serca i naczyń krwionośnych, np. nadciśnienie tętnicze, zaburzenia pracy serca, choroba wieńcowa, miażdżyca, tętniak aorty, zawał serca, udar mózgu;
• choroby układu oddechowego, np. astma, gruźlica, grypa, przewlekłe zapalenie oskrzeli;
• choroby układu pokarmowego, np. wrzody żołądk i dwunastnicy, przepuklina jelitowa. Dym papierosowy może powodować powstawanie guzów jelita grubego. Ryzyko jest proporcjonalne do liczby wypalanych papierosów i lat palenia. Według badań osoby palące więcej niż 20 papierosów dziennie są trzykrotnie bardziej narażone na nowotwory jelita grubego i pięciokrotnie bardziej na nowotwory odbytnicy. Osteoporoza i menopauza zaburzając gospodarkę hormonalną kobiet, palenie tytoniu może przyspieszyć pojawienie się menopauzy) nawet o 5 lat. Palenie papierosów zmniejsza również gęstość kości, co jest charakterystyczne dla osteoporozy, i może powodować groźne w skutkach złamania kośc biodrowych.
• choroby zębów, np. paradontoza, zapalenie dziąseł, próchnica, nieprzyjemny zapach z ust;
• choroby oczu - dym papierosowy jest częstą przyczyną podrażnień oczu, zapalenia spojówek, problemów z nadmiernym łzawieniem itd. Inne skutki palenia to również pojawianie się katarakty i zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. U osób palących ponad 20 lat istnieje wysokie ryzyko zachorowania na zwyrodnienie plamki żółtej. Jest to choroba, która dotyka osoby po 50. roku życia, pozbawiając je widzenia centralnego. Uniemożliwia to czytanie, prowadzenie samochodu czy oglądanie telewizji.
• choroby układu oddechowego - w zależności od ilości wypalanych papierosów palacze są od dwóch do sześciu razy bardziej narażeni na zachorowanie na różnego rodzaju nowotwory jamy ustnej. Najczęściej występują nowotwory języka, dziąseł i podniebienia. Inne skutki palenia to żółknięcie zębów, zmiana głosu (dym atakuje struny głosowe), choroby dziąseł. Palenie bierne może również zwiększyć ryzyko próchnicy u dzieci, co jest spowodowane wzrostem ilości bakterii.
• choroby układy hormonalnego - palenie papierosów zaburza funkcjonowanie tarczycy. U palaczy częściej występuje nadczynność tarczycy i związana z nią choroba Gravesa-Basedowa, jak również niedoczynność. Nawet jeśli nie ma widocznych objawów, to palenie papierosów często negatywnie wpływa na tarczycę. Według Światowej Organizacji Zdrowia 30% nowotworów trzustki jest spowodowane paleniem papierosów. Czynniki rakotwórcze zawarte w dymie tytoniowym dostają się do trzustki przez krew lub żółć wydzielaną przez wątrobę. Rak trzustki należy do nowotworów o najwyższym odsetku śmiertelności. Mniej niż 5% chorych żyje dłużej niż 5 lat po wykryciu choroby.
• choroby okresu okołoporodowego - palenie w czasie ciąży powoduje liczne zagrożenia. Gwałtownie wzrasta ryzyko ciąży pozamaciczne, poronienia oraz przedwczesnym porodów. Należy pamiętać, że wcześniactwo jest główną przyczyną śmiertelności niemowląt, problemów neurologicznych i rozwojowych. Kobiety palące czynnie lub biernie podczas ciąży częściej niż inne kobiety rodzą dzieci z obniżoną odpornością, które ważą średnio o 150 gramów mniej niż inne noworodki. Skutkami palenia w ciąży są także częstsze zachorowania dzieci na astmę.
• choroby układu rozrodczego - palenie tytoniu zwiększa ryzyko nowotworów szyjki macicy i jajników . Rak jajników jest najbardziej śmiertelnym nowotworem ginekologicznym. Palenie papierosów zwiększa ryzyko impotencji seksualnej. Wpływając negatywnie na układ krążenia, nerwowy i hormonalny, nikotyna dwukrotnie zwiększa ryzyko problemów z erekcją. Im palenie tytoniu jest bardziej długotrwale i intensywne, tym bardziej wpływa na zdrowie seksualne palacza. Dym tytoniowy negatywnie wpływa również na jakość spermy, obniżając ilość i jakość zawartych w niej plemników. Rzucenie palenia z reguły wiąże się z poprawą zdrowia seksualnego.
• choroby skóry - podobnie jak promienie UV, palenie papierosów przyspiesza proces starzenia się skóry, szczególnie skóry twarzy. Dym papierosowy aktywuje gen MMP-1, który jest odpowiedzialny za zmiany skórne: utratę elastyczności, zmarszczki, widoczne pory, niezdrowo wyglądającą cerę.

Oczywiście, powyższa lista chorób nie jest kompletna. Wraz z paleniem papierosów wzrasta ryzyko zachorowania na cukrzycę, osteoporozę, spada odporność, wzrasta podatność na zachorowania na różnego rodzaju infekcje i zakażenia. Szacuje się, że osoby palące mają 20 razy większe szanse zachorować na raka jamy ustnej, gardła, przełyku lub krtani niż abstynenci nikotynowi.

W USA nikotynizm jest przyczyną raka płuc w prawie 85% przypadków. A jak nikotyna wpływa na serce? Nikotyna przyłącza się do receptorów nikotynowych, podwyższając w ten sposób ciśnienie krwi, przyspieszając akcję serca i zwiększając zużycie tlenu przez mięsień sercowy, co może skutkować zawałem serca. Dym papierosowy uszkadza również ściany naczyń krwionośnych, przyspiesza rozwój miażdżycy i wywołuje metaplazję nabłonka w oskrzelach. Nabłonek rzęskowy w oskrzelach pod wpływem dymu tytoniowego zamienia się z nabłonek płaski i nie może oczyszczać płuc z zanieczyszczeń. W ten sposób dochodzi do obturacyjnej choroby płuc.

U kobiet, które zaczynają palić przed 18. rokiem życia i wypalają dziennie 20 papierosów, wzrasta ryzyko bezpłodności. Palące kobiety w ciąży muszą liczyć się z powikłaniami, np. w postaci zespołu nagłej śmierci noworodka, urodzeniem dziecka o niskiej masie urodzeniowej, niedotlenieniem płodu albo poronieniem. Palenie tytoniu wpływa niekorzystnie na układ ruchu i proces kształtowania się kości. Palacze częściej chorują na reumatyzm i osteoporozę oraz degeneracyjne urazy kręgosłupa. Nikotyna sprzyja większej produkcji kwasu żołądkowego, a co za tym idzie – chorobie wrzodowej żołądka. Nikotyna destabilizuje również pracę układu hormonalnego, np. tarczycy. Skutki nikotynizmu można mnożyć i mnożyć, np. impotencja, katarakta, zwyrodnienie plamki żółtej, zapalenie płuc czy astma oskrzelowa.

2. Skutki biernego palenia

Nie tylko aktywne palenie jest niebezpieczne. Specjaliści alarmują, że bierne palenie może być równie zagrażające. Toksyczne składniki zawarte w dymie papierosowym wywierają szereg niekorzystnych skutków na organizm nie tylko osób palących, ale także na organizmy osób przebywających w ich towarzystwie, tzw. palaczy biernych.

Biernie wdychany dym tytoniowy zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny niż dym trafiający do płuc aktywnych palaczy. Jak pokazują statystyki, palenie przy osobach niepaląych bywa niezwykle popularne. Szacuje się, że aż 80% osób pali wśród osób niepalących, w tym 48% paliło przy dzieciach, a 27% przy kobietach w ciąży. Łącznie 25% Polaków jest narażonych na palenie bierne w swoich domach.

Niejednokrotnie zostało udowodnione, że palenie bierne, tak jak i palenie czynne przyczynia się do śmierci oraz do chorób prowadzących do trwałego inwalidztwa. Ocenia się, iż z powodu biernego palenia rocznie w Polsce umiera 1000 osób, a w Unii Europejskiej około 79 tysięcy mieszkańców.

Na co narażają własne dzieci rodzice palący papierosy? Nie tylko kształtują u młodych nawyk palenia, ale także zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania przez dzieci na raka płuc, chorobę niedokrwienną serca czy przewlekłe zapalenie ucha środkowego. Dodatkowo, często również dochodzi do rozwoju astmy, zarówno u dzieci jak i osób dorosłych, a także do zaostrzonych objawów alergicznych.

Dym papierosowy zawiera wiele alergenów, stąd np. podrażnienie błony śluzowej nosa, pieczenie i łzawienie oczu, kaszel, astma, uczulenia czy nawracające infekcje układu oddechowego. Jakie inne konsekwencje niesie nikotynizm dla samych palaczy? Przyspiesza starzenie się skóry. Skóra staje się szara, nieelastyczna, pojawiają się zmarszczki, trądzik, łuszczyca, tzw. „tytoniowa twarz”.

Nikotynizm opóźnia gojenie się ran. Skutkuje przebarwieniami na zębach, żółtymi paznokciami, nieświeżym oddechem. Zwiększa się ryzyko agregacji płytek krwi, obkurczają się naczynia tętnicze. Papierosy zmieniają metabolizm niektórych leków. Bez względu na rodzaj tytoniu – papieros, fajka, cygaro – palenie niesie ze sobą ogromne niebezpieczeństwo.

Nikotyna powoli niszczy człowieka. To jedna z najbardziej popularnych trucizn w XXI wieku. Szkoda, że osoby sięgające po raz pierwszy po papierosa odraczają w czasie perspektywę możliwości zachorowania na chorobę odtytoniową. Wpadają w sidła nałogu, z którego później trudno się wyrwać. Może świadomość, ile mogliby zaoszczędzić na papierosach, nie paląc, stanie się jakimś motywem do walki z nałogiem nikotynowym?

U osoby, która narażona jest na ciągłe wdychanie dymu papierosowego dochodzi do obniżenia odporności. Okazuje się bowiem, że tzw. bierny palacz wdycha trzydzieści pięć razy więcej dwutlenku węgla, od osoby palącej, a także cztery razy więcej nikotyny, niż aktywny palacz.

Specjaliści biją na alarm, pokazując, że bierne palenie może być równie szkodliwe dla zdrowia, co normalne palenie papierosów. Kobiety w ciąży, które są narażone na ciągłą ekspozycję dymu papierosowego, są znacznie bardziej podatne na poronienia, z kolei u maluchów często występują wady wrodzone. W wielu przypadkach dochodzi do tzw. śmierci łóżeczkowej.

2.1. Jakie szkodliwe substancje znajdują się w dymie tytoniowym?

Dym tytoniowy zawiera mnóstwo szkodliwych substancji chemicznych (okazuje się, że jest ich ponad 4000!!!). Wśród szczególnie niebezpiecznych związków rakotwórczych, warto wyróżnić: benzen, amoniak, wodór, fenol, nitrozaminy, tlenki azotu, azot, nikotynę, dwutlenek węgla, aldehyd mrówkowy, ketony, chlorek winylu. Substancje znajdujące się w dymie papierosowym wykazują działanie pobudzające na gruczoły oskrzelowe. Następuje wzmożona produkcja śluzu oraz upośledzenie ruchu rzęsek.

Skutkiem takiego stanu jest niejednokrotnie uszkodzenie pierwszej linii ochronnej organizmu, która chroni nas przed różnego rodzaju wirusami, drobnoustrojami, patogenami, odpowiedzialnymi za rozwój infekcji w obrębie dróg oddechowych. Jeśli u biernego palacza wystąpi kolonizacja bakteryjna nagromadzonego śluzu w oskrzelach może dojść do stanu zapalnego. W wielu przypadkach skutkiem biernego palenia jest choroba alergiczna lub przewlekła obturacyjna choroba płuc. Dodatkowo, bierni palacze często zapadają na choroby serca, astmę, raka płuc, problemy zdrowotne związane z płucami.

2.2. Nowotwory spowodowane biernym paleniem

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że nowotwory często spowodowane są biernym paleniem! Substancje rakotwórcze zawarte w dymie papierosowym stanowią ogromną grupę związków wywołujących proces powstawania choroby nowotworowej. Skutecznie drażnią, a także wpływają na mutowanie materiału genetycznego biernego palacza. Dodatkowom skutecznie obniżają pracę układu odpornościowego.

Szczególnie niebezpiecznymi związkami, przyspieszającymi procesy nowotworowe są substancje takie jak: chrom, nikiel, kadm, arsen, aldehyd octowy, estry kwasów tłuszczowych, izotopy promieniotwórcze, fenol. Zawarta w dymie nikotynowym N-nitrozonornikotyna wpływa na rozwój nowotworów jamy ustnej oraz przełyku, 2-naftylamina i 4-aminodwufenyl sprawia, że pacjenci chorują na nowotwór pęcherza moczowego, z kolei obecność policyklicznych węglowodorów aromatycznych i nitrozaminy przyczynia się do rozwoju nowotworów krtani, płuc, jamy ustnej.

Wyżej wymienione substancji wykazują silne działanie kancerogenne. Po wniknięciu do płuc, przedostają się do krwi, skąd przenikają do innych narządów i tkanek organizmu. Duża część z nich wraz ze śliną trafia do układu pokarmowego.

Substancje te mają bezpośredni wpływ na komórki błony śluzowej układu oddechowego i górnego odcinka przewodu pokarmowego.

2.3. Bierne palenie a problemy ze słuchem

Bierne palenie, oprócz nowotworów, może powodować również problemy ze słuchem. W celu określenia wpływu biernego palenia na słuch nastolatków naukowcy z Nowego Jorku przeprowadzili badania na 1,5 tys. osób w wieku od 12 do 19 lat. Wszyscy młodzi ludzie przeszli badania słuchu związane z umiejętnością wychwycenia dźwięków o różnych wysokościach.

Specjaliści pobrali krew od uczestników badania, w celu ustalenia poziomu kotoniny, związku powstającego po rozkładzie nikotyny. Wysokie stężenie tej substancji mówi o tym, że dana osoba czynnie pali papierosy, niskie z kolei mówi o tym, że dana osoba była narażona na ekspozycję dymu papierosowego (jest to równoznaczne z tzw. biernym paleniem).

Wyniki badań okazały się niezwykle zaskakujące. Nastolatkowie, którzy spędzali sporo czasu wśród osób palących, byli bardziej narażenie na problemy ze słuchem, ponieważ nie umieli wychwycić dźwięków o niskiej częstotliwości. Dwanaście procent biernych palaczy, którzy zostali poddani badaniu, miało problem ze słuchem (częściową lub znaczną, w zależności od ucha). Dzieci, które nie były poddawane ekspozycji na dym papierosowy miały problemy ze słuchem jedynie w 8%.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.