Choroba von Hippel-Lindau: przyczyny, objawy i leczenie
Choroba von Hippel-Lindau to rzadka choroba genetyczna dziedziczona autosomalnie dominująco. Jej głównym objawem są różnego rodzaju zmiany narządowe w ośrodkowym układzie nerwowym, zaś problemem zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory. Na czym polega diagnostyka schorzenia? Czy możliwe jest leczenie?
1. Co to jest choroba von Hippel-Lindau?
Choroba von Hippel-Lindau (VHL od ang. von Hippel-Lindau, HLS (od ang. Hippel-Lindau syndrome), inaczej naczyniakowatość siatkowo-móżdżkowa, to zespół zwiększonej genetycznej predyspozycji do nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie móżdżku, nadnerczy, siatkówki oraz nerek.
VHL jest rzadkim schorzeniem genetycznym należącym do grupy fakomatoz, czyli zaburzeń rozwojowych tkanek pochodzących z trzech listków zarodkowych. Te przejawiają się zmianami w obrębie skóry, układu nerwowego i naczyniowego oraz współwystępującymi wadami narządów wewnętrznych.
Częstość występowania choroby von Hippel-Lindaua szacuje się na 1 na 36 000 osób (w Polsce zmagaj się z nią około 1000). Nazwa choroby nawiązuje do faktu, że tę jednostkę chorobową – niezależnie od siebie – w 1926 roku opisał Eugen von Hippel w 1894 i Arvid Lindau.
2. Przyczyny choroby von Hippel-Lindau
Choroba von Hippel-Lindau jest dziedziczona w sposób autosomalnie dominujący. Oznacza to, że może rozwinąć się u osób, które wadliwy gen otrzymają od jednego rodzica. Przyczyną schorzenia jest mutacja w obydwu allelach genu VHL, z których jedna jest dziedziczna, a druga następuje spontanicznie. W około 97 proc. przypadków choroba występuje rodzinnie.
Za schorzenie odpowiada mutacja w genie VHL zlokalizowanego na chromosomie 3, zadaniem którego jest kodowanie białka niezbędnego do degradacji czynnika transkrypcyjnego HIF. Mutacja sprawia, że funkcja kodowanego przez gen VHL białka jest utracona. To wiąże się z wysokim poziomem HIF. Konsekwencją jest zwiększone ryzyko rozwoju nowotworu.
3. Na czym polega choroba von Hippel-Lindau?
Nosiciele mutacji genu VHL obarczeni są ryzykiem rozwoju nowotworów – guzów zarówno łagodnych, jak i złośliwych. Do charakterystycznych zmian narządowych zalicza się bezobjawowe torbiele i torbielakogruczolaki (cystadenoma) trzustki, nerek, więzadła szerokiego macicy i najądrza, jak i poważne schorzenia, takie jak:
- guzy chromochłonne nadnerczy (pheochromocytoma),
- guzy neuroendokrynne (PNET),
- naczyniaki zarodkowe (hemangioblastoma) móżdżku i rdzenia kręgowego (OUN-HB),
- naczyniaki zarodkowe siatkówki (R-HB),
- guzy worka endolimfatycznego (ELST)
- raki jasnokomórkowe nerki (CC-RCC).
Głównym objawem zespołu von Hippla-Lindaua jest obecność naczyniaków płodowych w półkulach mózgu i siatkówce oraz naczyniaków zarodkowych rdzenia, raków nerkowokomórkowych (RCC) i guzów chromochłonnych.
Charakterystyczne jest, że u osób zmagających się z chorobą VHL nowotwory rozwijają się obustronnie, wieloogniskowo, w jednym lub kilku narządach.
Zmiany związane z chorobą von Hippel-Lindau pojawiają się często już w młodym wieku. Według specjalistów u niemal 70 proc. pacjentów rozwija się co najmniej jedna charakterystyczna zmiana narządowa przed 30. rokiem życia. U niemal każdego do 65. roku życia.
Gdy zmiany lokalizują się w móżdżku, rdzeniu kręgowym oraz rdzeniu przedłużonym, z czasem pojawiają się zawroty głowy, silne bóle głowy, bóle oczu i mdłości. Nieleczone naczyniaki zarodkowe siatkówki prowadzą do utraty wzroku, a zaniedbane guzy w obrębie narządu słuchu – do głuchoty.
4. Diagnostyka i leczenie choroby von Hippel-Lindau
W diagnostyce choroby VHL wykorzystuje się wywiad i badanie lekarskie. Duże znaczenie mają kryteria rodowodowo-kliniczne oraz badania:
- poziom katecholamin (dopaminy, adrenaliny, noradrenaliny) we krwi i moczu,
- rezonans magnetyczny w celu zobrazowania struktur mózgu,
- genetyczne pod kątem mutacji w genie VHL.
Badanie histopatologiczne guza i dokładne badanie pozwalają postawić właściwe rozpoznanie. Pacjenci, u których rozpoznano chorobę von Hippel-Lindau są obejmowani opieką, która polega na wykonywaniu okresowych kontroli i profilaktyczno-diagnostycznych badań obrazowych w celu wczesnego wykrycia i terapii zmian nowotworowych.
Możliwe są interwencje chirurgiczne, celem których jest usuwanie zmian, także radioterapia czy laserowa fotokoagulacja w przypadku naczyniaków na siatkówce oka. Ponieważ jest to choroba genetyczna, nie można jej wyleczyć.
Jeśli chodzi o rokowanie, według lekarzy jest ono ściśle związane z częstością wykonywania okresowych badań, co w dużej mierze ma związek z wiekiem, w jakim została rozpoznana choroba.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.