Czerwienica wtórna – przyczyny, objawy i leczenie nadkrwistości

Czerwienica wtórna to jeden z rodzajów czerwienicy, czyli nadkrwistości. Wyróżnia się także czerwienicę prawdziwą oraz czerwienicę rzekomą. Nadkrwistość związana jest z wytwarzaniem przez organizm nieprawidłowej liczby podstawowych elementów krwi, głównie czerwonych krwinek. Jakie są przyczyny i objawy zaburzenia? Na czym polega leczenie?

1. Co to jest czerwienica wtórna?

Czerwienica wtórna, inaczej nadkrwistość wtórna (łac. poliglobulia secundaria), należy do zespołu chorób, charakteryzujących się nadmierną produkcją czerwonych krwinek. W tym przypadku ich nadprodukcja stymulowana jest bardzo często przez choroby przewlekłe, zwłaszcza choroby nerek.

Nadkrwistość wtórna jest stanem, w którym liczba krwinek czerwonych we krwi przekracza 5 600 000/mm3, hematokryt wzrasta powyżej 49%, a stężenie hemoglobiny jest wyższe niż 17%.

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"

Co istotne, w odróżnieniu od czerwienicy prawdziwej, nadkrwistość wtórna całkowicie ustępuje po usunięciu jej przyczyny. Opanowanie choroby podstawowej skutkuje zaprzestaniem produkcji nadmiernej liczby krwinek czerwonych.

2. Rodzaje czerwienicy

Czerwienica, policytemia (łac. polycythemia) jest terminem, pod którym kryje się kilka jednostek chorobowych. Związana jest ona z wytwarzaniem przez organizm nieprawidłowej liczby podstawowych elementów krwi. Choroba czerwienica najogólniej mówiąc polega na nadprodukcji krwinek czerwonych. Policytemia objawia się nie tylko niekontrolowanym nadmiarem erytrocytów (krwinek czerwonych), ale też zmniejszeniem płynności krwi.

Znane są różne rodzaje czerwienicy:

• czerwienica prawdziwa,
• czerwienica wtórna,
• czerwienica rzekoma.

Czerwienica prawdziwa

Co to jest czerwienica prawdziwa? To choroba Vaqueza (łac. polycythemia vera), czyli pierwotna choroba mieloproliferacyjna, która przebiega ze zwiększeniem liczby erytrocytów, granulocytów i płytek krwi (z przewagą erytropoezy). To właśnie ten rodzaj choroby jest najczęściej poruszany na tematycznych forach.

Czerwienica prawdziwa jest schorzeniem, w którym dochodzi do łagodnej przemiany nowotworowej komórek szpiku kostnego odpowiadających za produkcję erytrocytów. Polega na wzroście nie tylko krwinek czerwonych, ale i białych.

Objawy czerwienicy prawdziwej powinny skłonić pacjenta do jak najszybszego kontaktu z lekarzem. Zaniepokoić powinna przede wszystkim narastająca erytrocytoza. Rokowania czerwienicy prawdziwej nie są bowiem zbyt dobre, zwłaszcza gdy choroba nie jest leczona. W tym przypadku średni czas przeżycia wynosi 2 lata. Leczona czerwienica prawdziwa daje szansę na przeżycie nawet do 15 lat.

Co istotne, tradycyjne leczenie wspierać można dietą. Jadłospis w czerwienicy prawdziwej ma na celu zapobiegać tworzeniu zakrzepów. Dlatego też zaleca się często spożywanie produktów bogatych w witaminę C.

Czerwienica rzekoma

Czerwienica rzekoma, czyli nadkrwistość rzekoma (łac. polycythaemia hypertonica), to zaburzenie proporcji między czerwonymi krwinkami a osoczem. Podstawową przyczyną nadkrwistości rzekomej jest zmniejszone osocze krwi.

W tym przypadku czerwienica spowodowana jest hipowolemią (odwodnieniem), utratą płynów ustrojowych, spożywaniem alkoholu i stresem. Przyczyną znacznego odwodnienia organizmu może być też długo trwająca biegunka. Rzekoma czerwienica może pojawiać się też przy znacznej otyłości, czy w chorobach jelit.

3. Jak często występuje nadkrwistość wtórna? Czynniki ryzyka

Choć czerwienica wtórna nie występuje często, to jednak może pojawić się u osób w każdym wieku. Najczęściej dotyka jednak ludzi pomiędzy 40. a 80. rokiem życia. Bardzo rzadko obserwuje się nadkrwistość u dziecka.

Czerwienica wtórna może pojawić się na skutek wielu powodów. Do głównych czynników ryzyka, zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania, zalicza się występowanie chorób przewlekłych, zwłaszcza chorób nerek. Najważniejszym hormonem, który stymuluje produkcję erytrocytów jest erytropoetyna wytwarzana głównie w nerkach. Za bezpośrednią przyczynę czerwienicy wtórnej uznaje się więc zwiększone wydzielanie erytropoetyny przez aparat przykłębuszkowy nerek.

Inne czynniki ryzyka to przewlekłe niedotlenienia tkanek, przebywanie na dużych wysokościach, nałogowe palenie tytoniu, czy długotrwałe przyjmowanie niektórych leków. Co istotne, omawiane czynniki ryzyka często nie występują samodzielnie, lecz współistnieją i oddziałują na siebie wzajemnie.

4. Przyczyny czerwienicy wtórnej

Czerwienica wtórna najczęściej wywołana jest zmniejszeniem wysycenia krwi tętniczej tlenem, co powoduje zwiększenie wydzielania erytropoetyny. Przyczyną nadkrwistości wtórnej może być:

• choroba nerek,
• choroba płuc i choroba serca: uszkodzenie płuc i oskrzeli, np. zespół płucno-sercowy, zwłóknienie płuc, wrodzona wada serca,
• nowotwór macicy, wątroby, nadnerczy (guz chromochłonny), przysadki i móżdżku,
• hemoglobinopatia,
• zatrucie tlenkiem węgla,
• bezdech senny,
• przeszczep nerki,
• leczenie mocznicy,
• przebywanie na wysokości powyżej 2500 m n.p.m (czerwienica górska),
• farmakoterapia męskimi hormonami płciowymi, przyjmowanie steroidów anabolicznych lub kortykosteroidów.

5. Objawy czerwienicy wtórnej

Czerwienica wtórna ma charakter przewlekły. Za dużo czerwonych krwinek może objawiać się poprzez:

• sinoczerwone zabarwienie nosa, warg i uszu,
• bóle i zawroty głowy,
• szumy uszne,
• zaburzenia widzenia,
• duszność, nasilenie objawów niewydolności oddechowej,
• zaczerwienienie i świąd skóry twarzy, rąk, stóp,
• przekrwienie i obrzęk narządów wewnętrznych,
• nadciśnienie tętnicze, zakrzepica żył, zawał serca.

6. Czerwienica wtórna – rozpoznanie choroby

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów nadkrwistości należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. Ten po przeprowadzonym wywiadzie, kieruje pacjenta na badania. Rozpoznanie czerwienicy wtórnej ustala się na podstawie badań laboratoryjnych.

W przebiegu czerwienicy wtórnej w badaniach laboratoryjnych stwierdza się zwiększenie:

• hematokrytu,
• ilości hemoglobiny,
• masy erytrocytów,
• stężenie erytropoetyny.

7. Leczenie czerwienicy w Polsce

Czerwienica wtórna ustępuje po usunięciu przyczyny schorzenia. Oznacza to, że by ją wyleczyć, należy najpierw rozpoznać i wyleczyć chorobę podstawową.

Leczenie objawowe, prowadzone w celu poprawy komfortu funkcjonowania, polega na upustach krwi i podawaniu leków, które hamują erytropoezę. Pacjenci z czerwienicą wtórną otrzymują leki przeciwpłytkowe chroniące przed zakrzepami i zatorami. Zabiegi te nie prowadzą jednak do wyleczenia.

8. Jakie mogą być konsekwencje nadkrwistości i jak zapobiegać chorobie?

Czy czerwienica jest groźna? Niezależnie od rodzaju nadkrwistości, powikłania choroby są poważne. Nieleczona prowadzi do powikłań zatorowo-zakrzepowych. Może powodować zakrzepicę żyły wrotnej, żył głębokich, udar, zawał, zatorowość płuc, ataki niedokrwienne.

Czy na czerwienicę wtórną się umiera? To możliwe, nieleczona choroba po latach może zakończyć się zgonem. Rokowanie jest dobre pod warunkiem szybkiego podjęcia terapii.

Zapobieganie nadkrwistości wtórnej

Najlepszym sposobem na zapobieganie czerwienicy wtórnej jest przeprowadzanie regularnych kontroli stanu zdrowia, pomimo braku wyraźnych objawów choroby.

Bardzo istotną kwestią w profilaktyce nadkrwistości wtórnej jest kontrola i leczenie przewlekłych chorób podstawowych, które to doprowadzają do nadmiaru czerwonych krwinek. Ważne jest także dbanie o ogólny stan zdrowia, a w przypadku nałogowych palaczy – zaprzestanie palenia tytoniu.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.