Czosnek pospolity – uprawa, właściwości i zastosowanie
Czosnek pospolity to gatunek warzywa należący do rodziny amarylkowatych. To znana i lubiana przyprawa, ale i roślina lecznicza. Można go spożywać na surowo i po obróbce termicznej, ale i suplementować. Jakie ma właściwości? Jak działa i na co pomaga?
1. Co to jest czosnek pospolity?
Czosnek pospolity (Allium sativum L.) to gatunek byliny z rodziny amarylkowatych. Pochodzi ze środkowej Azji. Obecnie uprawiany jest w licznych krajach jako roślina przyprawowa i lecznicza. Stosowany był już w czasach starożytnych.
Budowa czosnku
Jak wygląda czosnek? Jego budowa obejmuje kulistą cebulę złożoną z okrytych łupinami drobnych cebulek nazywanych ząbkami. Łodyga czosnku osiąga do 90 cm wysokości. Jest wzniesiona, do połowy skrętolegle ulistniona.
Czosnek ma rynienkowate i równowąskie, ostro zakończone liście, które obejmują łodygę. Jego kwiaty są bladoróżowe lub zielonawe. Owocem jest wydłużona, spiczasto zakończona, gruszkowata torebka. Główki czosnku zbiera się jesienią, a następnie przechowuje w suchym i chłodnym miejscu.
2. Czosnek pospolity – właściwości lecznicze i prozdrowotne
Allium sativum znalazł zastosowanie w kuchni. Jak go jeść? Stosuje się go na wiele sposobów, zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej: w postaci posiekanych bądź roztartych świeżych ząbków, również w formie suszonej lub granulowanej.
Czosnek pospolity jest nie tylko warzywem i przyprawą, ale i rośliną leczniczą. Ma to związek z tym, że zawiera allinę oraz silnie zapachową i bakteriobójczą allicynę, także flawonoidy, witaminy (A, B1, B2, PP, C), pektyny, fitosterole, śluzy, adenozynę i sole mineralne (związki magnezu, wapnia, selenu, fosforu i żelaza). Dzięki temu wykazuje różne właściwości prozdrowotne i lecznicze. Surowcem farmaceutycznym są świeże ząbki czosnku oraz olejek czosnkowy.
Allium sativum wykazuje działanie bakteriobójcze (nazywany jest naturalnym antybiotykiem). Działa destrukcyjnie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne, w tym Staphylococcus aureus, Streptococcus, Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae).
Ponadto działa przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo (hamuje rozwój Candida albicans) i przeciwrobaczo (niszczy pasożyty jelitowe, zwłaszcza owsiki, glisty, a nawet tasiemce, dezynfekuje przewód pokarmowy).
To jednak nie wszystko. Czosnek nie tylko radzi sobie z infekcjami i zakażeniami, ale i zwiększa odporność. Jest pomocny w przebiegu przeziębienia czy grypy. Ułatwia odkrztuszanie wydzieliny, zmniejsza duszności i łagodzi ból gardła.
Ponadto czosnek ma pozytywny wpływ na układ pokarmowy i przemianę tłuszczów. Wspiera trawienie (wzmaga wydzielanie żółci, pobudza czynności trawienne, hamuje nadmierną fermentację w jelitach), wątrobę i żołądek, ale i reguluje skład mikrobioty jelitowej.
Zapobiega odkładaniu cholesterolu w ścianach naczyń, zmniejsza poziom cholesterolu i triglicerydów. Poza tym czosnek korzystnie oddziałuje na układ krążenia poprzez obniżanie ciśnienia krwi, działanie przeciwzakrzepowe i przeciwmiażdżycowe.
Chroni przez zawałem i udarem. Pozytywnie wpływa na regulację ciśnienia krwi (obniża ciśnienie krwi, przeciwdziała agregacji płytek krwi - przedłuża czas krwawienia i krzepnięcia, zwiększa aktywność fibrynolityczną). Ma także właściwości przeciwnowotworowe (obniża ryzyko raka żołądka).
Podsumowując, czosnek pomaga:
- w zakażeniach górnych dróg oddechowych,
- zakażeniach przewodu pokarmowego,
- infekcjach w obrębie układu moczowego,
- przy podwyższonej zawartości lipidów we krwi,
- w profilaktyce miażdżycowy w naczyniach krwionośnych,
- w profilaktyce nadciśnienia,
- w robaczycach, grzybicach skóry.
Czosnek dla zdrowia można jeść, ale i suplementować. Preparaty czosnku są dostępne w aptekach. Zawierają czysty olejek czosnkowy lub czosnek sproszkowany (dobrze, jeśli jest standaryzowaną zawartość allicyny).
3. Przeciwwskazania, skutki uboczne i środki ostrożności
Czosnek, choć smaczny i zdrowy, może wywołać działania niepożądane. Dzieje się tak zwykle w przypadku czosnku świeżego, zarówno wtedy, gdy jest spożywany w nadmiarze, jak i ze zlekceważenia przeciwwskazań.
Typowe skutki uboczne to problemy trawienne w postaci bólu brzucha, żołądka czy niestrawności (wzdęć, gazów, zgagi). Warto pamiętać, że by surowy czosnek był zdrowy i nie szkodził, nie należy spożywać dziennie więcej niż 2 ząbki. Dzienna porcja czystego olejku czosnkowego to 1 mg.
Mówiąc o działaniach niepożądanych nie można nie wspomnieć o tym, że po spożyciu czosnku pojawia się przykry zapach z ust. Dobra wiadomość jest taka, ze mija po jakimś czasie, a mi można go zminimalizować, zarówno myjąc zęby i płucząc jamę ustną, jak i jedząc jednocześnie świeże liście pietruszki, selera lub estragonu.
Niestety nie każdy może jeść czosnek. Przeciwwskazanie stanowi ostry nieżyt żołądka i jelit, choroby wątroby, niskie ciśnienie krwi, choroba zakrzepowa oraz karmienie piersią.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.