Dyslalia – przyczyny, rodzaje i leczenie zaburzenia
Dyslalia to termin obejmujący różnego rodzaju zaburzenia mowy. Mogą one polegać zarówno na niewypowiadaniu jednej głoski, jak i kilku głosek, ale również błędnej wymowie słów. Jakie są jej przyczyny? Co warto wiedzieć?
1. Co to jest dyslalia?
Dyslalia to zaburzenie mowy, którego istotą są nieprawidłowości artykulacji jednej lub wielu głosek, co prowadzi do zniekształcenia języka mówionego. Nazwa zjawiska, która funkcjonuje zamiennie z terminem bełkot, pochodzi z greki („dys” oznacza zaburzenie, zaś „lalia” – mowę).
Problem najczęściej rozpoznawany jest u dzieci, choć pojawia się również u dorosłych. Dyslalia obejmuje takie wady wymowy jak:
- seplenienie (sygmatyzm),
- gammacyzm (nieprawidłowa wymowa głoski g),
- lambdacyzm (nieprawidłowa wymowa głoski l),
- reranie (rotacyzm, inaczej nieprawidłowa wymowa głoski r),
- kappacyzm (nieprawidłowa wymowa głoski k),
- betacyzm (nieprawidłowa wymowa głosek p, b),
- mowę bezdźwięczną (zastępowanie głosek dźwięcznych bezdźwięcznymi odpowiednikami).
2. Przyczyny dyslalii
Przyczyn dyslalii jest wiele. Podłoże problemu mogą stanowić zarówno czynniki rozwojowe (dyslalia rozwojowa), jak i wady narządu słuchu (dyslalia audiogenna).
Za dyslalię odpowiadają najczęściej:
- zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego, takie jak nieprawidłowa budowa podniebienia czy języka, zniekształcenie zgryzu, anomalie zębowe, przerost trzeciego migdałka, skrzywienie przegrody nosowej czy przerost śluzówki nosa,
- niepoprawne funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego,
- nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy, na przykład: trudności koordynacji pracy wiązadeł głosowych z artykulacją nasady, niska sprawność języka lub warg, nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego czy niewłaściwa praca mięśni napinających i przywodzących wiązadła głosowe,
- nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu, czyli zaburzenie słuchu fonematycznego, zaburzenie analizy i syntezy słuchowej czy wybiórcze upośledzenie słuchu, obniżenie słyszalności,
- opóźniony rozwój psychomotoryczny i emocjonalny dziecka,
- warunki niesprzyjające uczeniu się mowy. To brak stymulacji rozwoju mowy czy nieprawidłowe wzorce wymowy, niesprzyjająca atmosfera, styl wychowania i postawy rodziców,
- psychiczne podłoże dyslalii, takie jak na przykład brak zainteresowania mową innych.
Zobacz także:
3. Rodzaje dyslalii
Wyróżnia się wiele rodzajów dyslalii. Podziału dokonuje się, biorąc pod uwagę wiele kryteriów, takich jak ilość zniekształcanych głosek, objawy zaburzenia czy przyczyny nieprawidłowości.
Ze względu na ilość zniekształcanych głosek wyróżnia się takie rodzaje jak dyslalia jednoraka (wada wymowy dotyczy tylko jednej konkretnej głoski) i dyslalia wieloraka (zniekształconych głosek jest więcej niż jedna).
W jej obrębie wyróżnia się dyslalię wieloraką prostą i dyslalię wieloraką złożoną. W sytuacji, gdy mowa jest bełkotliwa, ponieważ wada wymowy dotyczy ponad 70 procent wymawianych głosek, diagnozowana jest dyslalia całkowita (alalia motoryczna).
Dyslalie można również podzielić ze względu na przyczyny. Wyróżnia się dyslalię ośrodkową i obwodową. Dyslalia ośrodkowa to dyslalia motoryczna i dyslalia sensoryczna, zaś dyslalia obwodowa może być organiczna i funkcjonalna.
Ze względu na objawy zaburzenia wyróżnia się takie rodzaje zaburzenia jak dyslalia głoskowa (pojawia się problemy z wymową niektórych głosek), dyslalia sylabowa (objawia się dodawaniem lub odejmowaniem pojedynczych sylab), dyslalia wyrazowa (to nieprawidłowa wymowa niektórych wyrazów) oraz dyslalia zdaniowa (objawem jest budowanie zdań).
4. Leczenie dyslalii
Diagnostyka dyslalii jest bardzo ważna, ponieważ konieczne jest profesjonalne wsparcie, zarówno logopedy, jak i lekarza (chirurga, laryngologa czy stomatologa). Najważniejsze jest wykluczenie wad anatomicznych, które uniemożliwiają prawidłową artykulację.
Gdy zaburzenie nie jest wywołane czynnikami anatomicznymi lub neurologicznymi, powinno być korygowane przy wsparciu logopedy. Specjalista zwykle zleca ćwiczenia odpowiednie do konkretnej wady wymowy, ustala częstotliwość i czas trwania spotkań oraz zaleca ćwiczenia, które rodzic ma wykonywać z dzieckiem w domu.
Czas trwania terapii dyslalii jest różny, zależy między innymi od złożoności wady. Zwykle trwa do sześciu miesięcy. Zlekceważenie dyslalii u dziecka może skutkować występowaniem dyslalii u dorosłych. To konsekwencja zaniedbania ćwiczeń logopedycznych w dzieciństwie. Na szczęście ich skorygowanie jest możliwe, choć wymaga dużych nakładów pracy.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.