Glikokortykosteroidy – rola w organizmie, choroby, leki, efekty uboczne

Miejscem, gdzie syntetyzowane są glikokortykosteroidy, są nadnercza. Dzieje się to pod wpływem ACTH, który jest hormonem peptydowym przysadki mózgowej. Ponad 90 procent aktywności glikokortykosteroidów przypada na kortyzol.

Działanie glikokortykosteroidów na organizm jest bardzo rozległe. To hormony, które w znacznym stopniu oddziałują na układ krążenia, układ nerwowy, czy tez układ immunologiczny.

Mają bardzo duże znaczenie w metabolizmie białek, tłuszczy czy też węglowodanów. Glikokortykosteroidy pełnią także istotną rolę w adaptacji do sytuacji stresowych. Przez działanie na mechanizmy związane z metabolizmem węglowodanów, efekt działania glikokortykosteroidów nazywany jest diabetogennym – podwyższają stężenie glukozy we krwi i mogą przyczyniać się do rozwoju cukrzycy.

Główne choroby związane z niewłaściwym poziomem glikokortykosteroidów we krwi to choroba Addisona oraz zespół Cushinga. Choroba Addisona – to schorzenie, które powstaje na skutek niewystarczającej ilości wydzielania hormonów kory nadnerczy – głównie kortyzolu.

Przyczyn, które mogą powodować taki stan jest wiele – można do nich zaliczyć takie choroby, jak zaburzenia metaboliczne (na przykład hemochromatoza, czy też skrobiawica), zaburzenia immunologiczne czy też gruźlica.

Przyczyną choroby Addisona mogą być także choroby nowotworowe oraz gruźlica i inne choroby zakaźne. Objawy obejmują głównie osłabienie, złą tolerancję wysiłku fizycznego. Pozostałymi objawami mogą być ciemnienie skóry czy też niskie ciśnienie krwi.

Zespół Cushinga jest konsekwencją zbyt dużego stężenia glikokortykosteroidów. Do objawów można zaliczyć nadwagę, zmiany skórne, zaburzenia metaboliczne czy też osteoporozę.

Z uwagi na profil swojego działania, glikokortykosteroidy są często stosowane w leczeniu różnych stanów chorobowych. Stosuje się je między innymi w niedoczynności kory nadnerczy.

Działanie przeciwzapalne oraz modulujące działanie układu immunologicznego powoduje, że glikokortykosteroidy stosować można na przykład w astmie oskrzelowej, chorobie Leśniowskiego-Crohna czy też reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS). Glikokortykosteroidy stosuje się także w chorobach dermatologicznych.

Efekty uboczne stosowania glikokortykosteroidów mogą być bardzo poważne. Przy ich nagłym odstawieniu mogą indukować niewydolność kory nadnerczy. Przy stosowaniu na skórę mogą powodować jej ścieńczenie a nawet powstawanie rozstępów.

Mogą przyczyniać się także do powstawania stanów psychiatrycznych, takich jak euforia, a skrajnie – depresja. Mogą także powstawać zaburzenia elektrolitowe, które mogą powodować poważne konsekwencje.