Trwa ładowanie...

Hipokaliemia (niedobór potasu) - przyczyny, objawy, leczenie

Hipokaliemia oznacza niedobór potasu w organizmie.
Hipokaliemia oznacza niedobór potasu w organizmie. (Adobe Stock)

Hipokaliemia to sytuacja, w której w organizmie pacjenta występuje niedobór potasu. Objawy braku potasu w przypadku łagodnej hipokaliemii są niespecyficzne, a należą do nich: uczucie osłabienia, zmęczenia, możliwe jest również wystąpienie skurczów mięśni. Jak uzupełnić szybko potas? Na jakie objawy niedoboru potasu warto zwrócić szczególną uwagę? Jak wygląda leczenie hipokaliemii?

spis treści

1. Co to jest hipokaliemia?

Hipokaliemia to stan, w którym stężenie jonów potasu w surowicy krwi jest poniżej wartości przewidywanych przez normy laboratoryjne. Stężenie jonów tego pierwiastka w surowicy krwi powinno zawierać się w przedziale 3,5-5,0 mmol/l.

Jedną z głównych przyczyn hipokaliemii jest przyjmowanie leków diuretycznych (są to leki obniżające poziom potasu we krwi). Hipokaliemia może być również wynikiem częstego przyjmowania środków przeczyszczających. Objawy niedoboru potasu i magnezu często towarzyszą również niektórym zaburzeniom hormonalnym.

Zobacz film: "Czy mniejsza potrzeba snu jest normalną częścią procesu starzenia?"

Potas w organizmie człowieka jest ważnym pierwiastkiem. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, przeciwdziała powstawaniu schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Uczestniczy również w przekształcaniu glukozy we krwi w glikogen, a także wspomaga dopływ tlenu do mózgu.

2. Przyczyny hipokaliemii

Przyczyny hipokaliemii są złożone i należą do nich:

  • hipokaliemia może być spowodowana stosowaniem leków, które zwiększają wydalanie potasu z moczem – przede wszystkim chodzi tu o leki diuretyczne;
  • hipokaliemia wraz z zaburzeniami stężenia pozostałych istotnych jonów (sód, wapń, magnez) występuje także u osób odwodnionych w przebiegu masywnych wymiotów, biegunek czy z powodu ograniczonego przyjmowania płynów;
  • w wyniku nadmiernego stosowania środków przeczyszczających;
  • ograniczone spożycie płynów jest częste zwłaszcza w przypadku ludzi starszych, u których zaburzona jest funkcja ośrodka pragnienia. Przez to nie odczuwają oni potrzeby picia;
  • zaburzenia hormonalne, np. hiperaldosteronizm;
  • hipokaliemia jest też elementem choroby pooparzeniowej jako następstwo znacznej utraty osocza przez poparzoną powierzchnię ciała;
  • brak potasu w pożywieniu lub jego utrata, która następuje poprzez: wymioty, biegunkę, śluzotok, przez zatoki i nerki;
  • transmineralizacja – czyli przesunięcie potasu z przestrzeni pozakomórkowej do wnętrza komórek, które następuje w przypadku: zasadowicy (stan zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej), intensywnego leczenia insuliną i napadowego porażenia hipokaliemicznego – objawia się okresowym niedowładem całego ciała i spadkiem potasu.

3. Objawy niedoboru potasu

Objawy łagodnej hipokaliemii są niespecyficzne, a należą do nich: uczucie osłabienia, zmęczenia, możliwe jest również wystąpienie skurczów mięśni. Wraz z pogłębianiem się hipokaliemii wzrasta ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu nadkomorowego (migotanie przedsionków) i komorowego.

Pojawiają się dolegliwości związane z tachyarytmiami. Znaczna hipokaliemia wiąże się z ryzykiem nagłego zgonu sercowego wskutek migotania komór serca. Charakterystyczne jest przy tym, że pojawiają się nieprawidłowości w zapisie EKG, zaburzenia rytmu i zatrzymanie krążenia. U większości pacjentów obserwuje się zmiany w zapisie EKG, kiedy stężenie jonów potasu przekroczy 6,7 mmol/l. Inne objawy hipokaliemii:

  • adynamia mięśniowa – jest to choroba, która powoduje bolesne skurcze mięśni, zwłaszcza łydek; zaparcia, „żabi brzuch” (jest to objaw chorobowy, który polega na spłaszczeniu, niejako „rozlaniu” się brzucha), porażenie mięśni;
  • osłabienie ścięgien lub całkowity brak odruchów z ich strony;
  • nefropatia hipokaliemiczna – rodzaj wielomoczu (wydalanie moczu w ilości powyżej 3 litrów na dobę);
  • zasadowica nieoddechowa (metaboliczna) – stan podwyższonego poziomu zasad we krwi; stan ten może być spowodowany wymiotami, podczas których następuje utrata kwaśnego soku żołądkowego.

4. Leczenie hipokaliemii

Leczenie hipokaliemii ma na celu ochronę mięśnia sercowego. Polega ono m.in. na podawaniu preparatów zawierających jony potasu, w łagodnych zaburzeniach elektrolitowych – w postaci doustnej, w ciężkich lub przy współistniejących zaburzeniach wchłaniania – w postaci wlewu dożylnego.

Istotna jest profilaktyka hipokaliemii u ludzi przyjmujących leki diuretyczne. Leczenie hipokaliemii wiąże się także z poprawnym zdiagnozowaniem choroby, a następnie likwidacją przyczyn choroby. Istotna jest stała kontrola poziomu potasu we krwi i zapobieganie jego ewentualnym wahaniom.

Ponadto, jeśli w zapisie EKG istnieją zmiany i podejrzenie hiperkaliemii, konieczne jest rozpoczęcie terapii leczniczej, nawet przed otrzymaniem końcowych wyników badań laboratoryjnych.

Jeśli hipokalemia nie jest w stanie zaawansowanym, to chorym poleca się suplementację potasu za pomocą odpowiednio skonstruowanej diety, spożywanie jak największej ilości produktów bogatych w potas.

Jak uzupełnić potas poprzez dietę? Do codziennego jadłospisu warto włączyć:

5. Hipokaliemia – jak podwyższyć potas?

Pacjenci często zastanawiają się, jak uzupełnić niedobory potasu w organizmie. W pierwszej kolejności warto udać się na konsultację lekarską, celem ustalenia przyczyny niskiego potasu. U niektórych pacjentów objawy hipokaliemii pojawiają się na skutek stosowania leków moczopędnych.

U innych z kolei objawy niskiego potasu wiążą się z występowaniem schorzeń narządów wydzielania wewnętrznego. Jeśli lekarz zdiagnozuje u pacjenta niski poziom potasu, zaleci stosowanie odpowiednich leków lub suplementów.

Szybkie uzupełnienie potasu przy pomocy warzyw i owoców często okazuje się niewystarczające. Decydując się na zakup suplementu, warto zwrócić uwagę na informacje podane na opakowaniu środka farmaceutycznego.

6. Diagnostyka hipokaliemii

Problem jakim jest niedobór potasu w organizmie wymaga odpowiedniej diagnostyki. Stężenie jonów potasu w surowicy krwi można zweryfikować za pomocą badania krwi. Jeśli wynik badania diagnostycznego wyjdzie nieprawidłowy, konieczna będzie ponowna wizyta u lekarza, który przepisze odpowiednie leki lub suplementy zawierające potas.

Warto przekazać specjaliści wyniki, które uwzględniają nie tylko poziom potasu, ale również innych pierwiastków takich jak sód, magnez, wapń oraz fosfor.

Poza badaniem krwi, niektórym pacjentom zaleca się również wykonanie badania polegającego na oznaczeniu reniny w osoczu krwi (to tzw. aktywność reninowa osocza).

Dodatkowo, pomocne bywają wyniki badania stężenia kortyzolu czy poziomu aldosteronu. W diagnostyce hipokaliemii wykorzystuje się także badanie zwane dobową zbiórką moczu.

Warto zdawać sobie sprawę z istnienia zjawiska jakim jest hipokaliemia rzekoma. Taki stan występuje wtedy, gdy poziom potasu w oznaczeniach laboratoryjnych jest wyższy od rzeczywistego stężenia tego pierwiastka w osoczu krwi pacjenta.

7. Jak uniknąć hipokaliemii?

Niski potas może doprowadzić do wielu problemów zdrowotnych, w tym również niebezpiecznych zaburzeń rytmu serca. Jak zatem możemy uniknąć hipokaliemii?

Warto zdawać sobie sprawę, że objawy spadku potasu w bardzo wielu przypadkach wiążą się ze stosowaniem leków moczopędnych, nasilających wydalanie wody i elektrolitów z organizmu.

Zaprzestanie przyjmowania tych środków farmaceutycznych zazwyczaj skutkuje podniesieniem poziomu potasu. Oczywiście, wiadomym jest, że nie wszystkie osoby mogą odstawić leki. W okresie przyjmowania leków nazywanych diuretykami warto więc zadbać o zwiększoną podaż potasu. Jest to możliwe dzięki stosowaniu odpowiednich suplementów zawierających potas.

Gdy pacjent wymaga przyjmowania większej ilości tego pierwiastka, lekarz zaleca stosowanie tabletek z potasem o przedłużonym uwalnianiu. Tego rodzaju środki należy zawsze stosować w oparciu o wytyczne przekazane przez specjalistę. Niezbędne jest również regularne badanie poziomu potasu w osoczu krwi.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Hiperkalcemia
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze