Intrinsic factor – rola, przyczyny niedoboru, wskazania do badania
Intrinsic factor, znany także jako czynnik Castle’a, czynnik wewnętrzny lub czynnik IF, to mukoproteina wydzielana przez komórki okładzinowe żołądka. Jest białkiem niezbędnym do wchłaniania witaminy B12 w obrębie przewodu pokarmowego. Jak można się domyślać, jego brak prowadzi do niedoborów kobalaminy, co wywołuje wiele dolegliwości i niepokojące objawy. Kiedy zrobić badania?
1. Co to jest intrinsic factor?
Intrinsic factor (IF), inaczej czynnik wewnętrzny, czynnik Castle'a, to glikoproteina wytwarzana przez komórki okładzinowe śluzówki żołądka. Te są umiejscowione głównie w górnej części szyjki gruczołów właściwych żołądka w obszarze dna oraz trzonu.
Najważniejszą funkcją czynnika Castle'a jest umożliwienie wchłaniania dostarczanej z pożywieniem witaminy B12 - z przewodu pokarmowego, w jelitach. Tworzy z nią kompleks, który jest trwały i odporny na trawienie.
Witamina B12, czyli kobalamina, to złożony organiczny związek chemiczny, który reguluje wiele procesów zachodzących w organizmie. Odpowiada za produkcję erytrocytów, bierze udział w biosyntezie nukleotydów oraz choliny, która wchodzi w skład osłonki mielinowej otaczającej nerwy.
Ponadto uczestniczy w procesach przetwarzania białek, tłuszczu oraz węglowodanów i ich przemianom na energię.
Ponieważ kobalamina jest kluczowa dla funkcjonowania organizmu, głównie układu krwiotwórczego oraz nerwowego, niedobór czynnika IF, a co a tym idzie witaminy B12, może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
2. Przyczyny niedoboru czynnika Castle’a
Niedobór czynnika Castle’a może mieć charakter wrodzony i nabyty. Wrodzony jest bardzo rzadką chorobą spowodowaną mutacjami genu GIF, które są dziedziczone w sposób autosomalny recesywny. Pierwsze objawy wrodzonego niedoboru czynnika Castle’a pojawiają się przed 5. rokiem życia).
W przypadku nabytego niedoboru czynnika IF, patologia jest wynikiem:
- gastrektomii, to jest resekcji żołądka, czyli operacyjnego - całkowitego lub prawie całkowitego - usunięcia żołądka,
- stosowania leków z grupy antagonistów receptora H2 (leki przeciwhistaminowe),
- zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego przez bakterię Helicobacter pylori,
- obecność przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a oraz przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka.
3. Skutki niedoboru intrinsic factor
Brak lub niedobór czynnika wewnętrznego prowadzi do zaburzenia wchłaniania, a co za tym idzie niedoboru witaminy B12.
Niedobór kobalaminy rozpoznaje się je jako złożony zespół chorobowy, którego głównymi objawami są symptomy neurologiczne, hematologiczne i psychiatryczne.
Najczęstszą konsekwencją występowania przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym żołądka i przeciwciał przeciwko czynnikowi Castle’a jest anemia megaloblastyczna (anemia złośliwa).
Anemia złośliwa, inaczej choroba Addisona-Biermera, to schorzenie autoimmunizacyjne, w którym układ odpornościowy skierowany jest przeciwko strukturom własnego organizmu. Atakowanym białkiem jest czynnik wewnętrzny Castle’a lub produkujące go komórki okładzinowe śluzówki żołądka.
4. Wskazania do badania intrinsic factor
Oznaczanie przeciwciał przeciwko czynnikowi Castle'a należy wykonać w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, takich jak:
- bladość skóry, bladość śluzówek,
- przewlekłe zmęczenie, osłabienie,
- nudności i wymioty, biegunki,
- przyspieszona akcja serca.
- bóle i zawroty głowy,
- mrowienie oraz drętwienie kończyn,
- zaburzenia czucia dystalnego,
- splątanie, zaburzenia koncentracji,
- stany zapalne jamy ustnej,
- tzw. bawoli język.
Wskazaniem do badania IF jest także:
- niski poziom witaminy B12 we krwi,
- diagnostyka zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka,
- różnicowanie niedokrwistości megaloblastycznej,
- diagnostyka choroby Addisona-Biermera,
- obecność chorób z autoagresji (cukrzyca typu 1, choroba Addisona, choroba Hashimoto).
Najczęstszym i jednocześnie najmniej inwazyjnym badaniem jest oznaczanie we krwi przeciwciał przeciwko czynnikowi Castle’a. Możliwe jest także wykonanie testu Schillinga (badanie moczu).
Czynnik IF można także oznaczyć w soku żołądkowym pobranym po podaniu pentagastryny (to syntetyczna postać gastryny).
Obecność przeciwciał IFA we krwi (dodatni wynik badania) wraz z typowymi nieprawidłowościami w morfologii i niskim poziomem witaminy B12 we krwi wskazuje na anemię megaloblastyczną (złośliwą). Jej leczenie polega na iniekcjach domięśniowych witaminy B12 (kobalamina podana drogą doustną nie wchłonie się z przewodu pokarmowego).
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.