Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Jakub Szaniawski

Kolonoskopia - wskazania, przygotowanie, przebieg, powikłania

Kolonoskopia pozwala wykryć polipy, które pozostawione bez leczenia mogą przekształcić się w nowotwór jelita grubego
Kolonoskopia pozwala wykryć polipy, które pozostawione bez leczenia mogą przekształcić się w nowotwór jelita grubego (Grafika / Shutterstock)

Kolonoskopia polega na wprowadzeniu przez odbyt do jelita grubego miękkiego giętkiego narzędzia (kolonoskopu), dzięki któremu jest możliwe obejrzenie śluzówki jelita grubego. Badanie kolonoskopowe pozwala wykryć polipy, które pozostawione bez leczenia mogą przekształcić się w nowotwór jelita grubego. Jakie są wskazania do kolonoskopii? Jak się przygotować do badania? Jak długo trwa badanie kolonoskopii?

spis treści

1. Kolonoskopia – co to jest?

Kolonoskopia (badanie kolonoskopowe) polega na badaniu wewnętrznych ścian jelita grubego przy użyciu endoskopu (kolonoskopu), który jest wprowadzany do jelita przez odbyt. Kolonoskop to rodzaj wziernika o przekroju 1 cm i długości 1,5 m z własnym źródłem światła.

Niektóre kolonoskopy posiadają minikamery, które są podłączone do ekranu i na żywo dają obraz wnętrza jelita grubego. Kolonoskop może być także wyposażony w końcówkę do pobierania próbek tkanki, w celu przeprowadzenia analizy laboratoryjnej.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Badania profilaktyczne po 50 roku życia"

Kolonoskopia to badanie diagnostyczne jelita grubego, które jest stosowane w celu:

Kolonoskopia jest dokładnym badaniem jelita grubego, dzięki wprowadzeniu do odbytu giętkiej rurki o szerokości palca wskazującego, która jest zakończona kamerą. Jej długość sięga od 130 do 200 centymetrów.

Aby możliwa była dokładna obserwacja jelita grubego, czasem konieczne jest rozciągnięcie jego ścian niedużą ilością wpompowanego powietrza. Dzięki temu uwidocznia się światło jelita grubego, a także ewentualne nieprawidłowości.

Ilość wpompowanego powietrza zależy od m.in. oczyszczenia jelita. Kolonoskop, prócz pompowania powietrza, pozwala także na zmywanie obiektywu kamery, wprowadzenie dodatkowego oprzyrządowania, czy też odsysanie płynów. Obraz z kamery jest jednocześnie widziany na monitorze, co pozwala lekarzowi ocenić wygląd ścian jelita.

Kolonoskop wprowadzany jest przez bańkę odbytnicy, esicę i okrężnicę zstępującą do jelita grubego. Przy użyciu dodatkowych narzędzi, podczas kolonoskopii lekarz może pobrać wycinek śluzówki do badania histopatologicznego, a także wykonać zabiegi endoskopowe, jak np.:

  • tamowanie krwawień z dolnego odcinka jelita grubego,
  • poszerzenie zwężeń jelitowych (np. powstałych wskutek zabiegów operacyjnych),
  • usuwanie polipów,
  • w przypadku nieoperacyjnych nowotworów - paliatywne zmniejszenie guza, aby uzyskać drożność dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Po wykonaniu kolonoskopii osoba badana powinna udać się do toalety, przybrać pozycję jak do defekacji, co pozwoli na wydostanie się powietrza z jelita.

Czasem po kolonoskopii utrzymują się wzdęcia, w takiej sytuacji mogą pomóc leki rozkurczowe, jak np. Espumisan czy No-spa. W przypadku, gdy leki nie pomagają, zakładana jest u pacjenta cienka rurka z gumy, która ma na celu rozewrzeć zwieracze odbytu.

2. Wskazania do kolonoskopii

Wskazania do kolonoskopii możemy podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich – kolonoskopia diagnostyczna, jak sama nazwa wskazuje, jest wykonywana w celu wykrycia schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Badanie zaleca się przy podejrzeniu raka jelita grubego, w przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego, a także wtedy, gdy w kale jest krew.

Do objawów, których wystąpienie powinno stanowić powód kolonoskopii, wymienić należy także niewyjaśnioną niedokrwistość, zaburzenia rytmu wypróżniania, a także silne bóle brzucha o niewiadomej przyczynie.

Kolonoskopia terapeutyczna, a zatem lecznicza najczęściej jest wykonywana w celu usunięcia polipów (polipektomia) lub ciał obcych znajdujących się w przewodzie pokarmowym. Kolonoskopię terapeutyczną wykonuje się także w przypadku powstania niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta zwężeń powstałych na skutek rozwijających się schorzeń.

Ostatni z rodzajów kolonoskopii, czyli kolonoskopia profilaktyczna umożliwia monitorowanie kondycji pacjenta narażonego na wystąpienie nieswoistego zapalenia jelit, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy też choroby Leśniowskiego-Crohna.

Schorzenia te zwiększają ryzyko pojawienia się raka jelita grubego, dlatego niezwykle istotne jest regularne poddawanie się badaniu kolonoskopowemu.

3. Kolonoskopia – jaki lekarz wypisze skierowanie i odczyta wyniki badania?

Kolonoskopia jelita grubego jest wskazana, gdy występuje biegunka, krwawienie z odbytu, a także zaparcia. Jeśli chcemy uzyskać skierowanie na badanie kolonoskopowe, powinniśmy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, internisty bądź gastroenterologa.

Z wynikiem badania warto udać się z kolei do poradni gastroenterologicznej. Gastrolog, zwany również gastroenterologiem, zajmuje się schorzeniami ściśle związanymi z układem pokarmowym.

4. Kolonoskopia – rodzaje znieczulenia

Kolonoskopia ze znieczuleniem czy bez? To pytanie zadaje sobie wielu pacjentów. Warto zdawać sobie sprawę, że badanie z użyciem kolonoskopu można przeprowadzić w znieczuleniu miejscowym, podczas którego pacjent pozostaje w pełni świadomy lub w znieczuleniu ogólnym, potocznie nazywanym narkozą.

W drugim przypadku pacjentowi podaje znieczulenie do kolonoskopii w postaci leków anestetycznych. Powodują one całkowitą i odwracalną utratę świadomości. Zostają zahamowane odruchy rdzeniowe oraz napięcie mięśniowe.

5. Przygotowanie do kolonoskopii

Jak przygotować się do kolonoskopii? Przygotowania do kolonoskopii to dość obszerny proces, który wiąże się z określonymi zadaniami. Na tydzień przed planowaną kolonoskopią pacjent powinien przerwać suplementację żelaza.

Przygotowanie do badania kolonoskopii wiąże się także z poinformowaniem lekarza o przyjmowanych lekach i suplementach. Lekarz podczas przygotowywania do kolonoskopii najprawdopodobniej zaleci, aby pacjent zrezygnował z zażywania leków antyagregacyjnych, takich jak np. aspiryna.

Przed kolonoskopią opinii specjalisty powinni zasięgnąć również pacjenci stosujący leki o działaniu przeciwzakrzepowym oraz chorzy na cukrzycę i inne schorzenia przewlekłe.

Przygotowanie do kolonoskopii wiąże się z koniecznością oczyszczenie przewodu pokarmowego z treści pokarmowych. Takie przygotowanie do kolonoskopii może się odbyć zarówno w szpitalu jak i w domu.

Pacjent otrzymuje specjalny preparat przeczyszczający. Ponieważ przygotowanie do kolonoskopii może wywoływać osłabienie, najlepiej wziąć na ten czas urlop.

Jakie są inne ważne zalecenia przed kolonoskopią? Trzy dni przed endoskopią jelita grubego, nie należy jeść owoców pestkowych (truskawki, winogrona, kiwi, pomidory) oraz pestek siemienia lnianego i maku, a należy stosować dietę płynną (tylko zupy i soki).

Na dwa dni przed kolonoskopią odbytu jest wskazane przyjmowanie pokarmów w postaci płynnej.

Przygotowanie do kolonoskopii na dzień przed planowanym zabiegiem wiąże się z zażyciem środka przeczyszczającego. Ok. godz. 15.00, należy zastosować środek przeczyszczający.

Po jego zażyciu nie wolno jeść, trzeba za to dużo pić, by nie doszło do odwodnienia organizmu, najlepiej sprawdza się woda niegazowana, są dopuszczane też lekkie napary ziołowe. Po około 5–8 godzinach, gdy wydalana treść będzie miała już postać płynną, jelito jest oczyszczone.

11 symptomów poważnych chorób jelita grubego
11 symptomów poważnych chorób jelita grubego [6 zdjęć]

Bóle odczuwane w różnych partiach ciała to jedna z najbardziej oczywistych wskazówek choroby. Bóle

zobacz galerię

Przygotowanie do kolonoskopii w znieczuleniu ogólnym

O czym powinny pamiętać osoby, które nie do końca wiedzą, jak przygotować się do badania kolonoskopii w znieczuleniu ogólnym? Pacjenci, którym podane zostanie ogólne znieczulenie przy kolonoskopii powinni, stawić się na badanie na czczo.

Oznacza to, że pacjent około 8 godzin przed planowanym badaniem nie powinien nic jeść ani pić soków czy kawy. Dozwolone jest jedynie picie niegazowanej wody.

6. Przebieg kolonoskopii

Kolonoskopia rzadko wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi – pacjent może otrzymać jednak znieczulenie miejscowe. Po założeniu odzieży ochronnej kładzie się on na leżance w ułożeniu przypominającym pozycję embrionalną – leżąc na boku, zgięte w kolanach nogi należy podciągnąć w kierunku podbródka, chociaż, jeżeli zajdzie taka potrzeba, lekarz może poprosić o zmianę ułożenia.

Początkowo dokładnym oględzinom jest poddawane ujście odbytu, po którym specjalista wykonuje zazwyczaj badanie per rectum.

Po wprowadzeniu endoskopu do jelit jest wydmuchiwane powietrze, dzięki czemu jest możliwe obejrzenie ich ścian i przesuwanie kolonoskopu w głębsze rejony. W trakcie badania z jelit uchodzić może płyn lub gazy, jednak jest to całkowicie naturalne i nie powinno budzić dyskomfortu.

7. Ile trwa badanie kolonoskopii

Ile trwa kolonoskopia? Badanie trwa zazwyczaj 15 do 40 minut. Nie zawsze jednak udaje się wprowadzić rurkę do kolonoskopii do samego końca jelita grubego, dlatego zdarza się, że musi zostać powtórzone.

8. Powikłania po kolonoskopii

Powinniśmy pamiętać, że kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, może podrażnić jelita. W efekcie takiego podrażnienia, u badanej osoby dochodzi do rozwolnienia, które może dokuczać pacjentowi nawet kilka dni po badaniu.

Czasem biegunka może być efektem działania środka na przeczyszczenie, który jest podawany pacjentowi przed badaniem. W takich sytuacjach zalecane jest zażywanie Loperamidu, który zatrzymuje biegunkę.

Czasem negatywne skutki kolonoskopii jelita grubego mogą mieć poważniejszy charakter. Do najczęstszych powikłań należą:

W przypadku wystąpienia tych dolegliwości po kolonoskopii powinniśmy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, nie powinno się takich powikłań bagatelizować. Zwykle występują po usuwaniu polipów lub poszerzaniu zwężeń w jelicie.

9. Profilaktyczne badania w kierunku raka jelita grubego

Pacjenci niechętnie poddają się kolonoskopii. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma lepszej metody przeprowadzenia profilaktycznych badań w kierunku raka jelita grubego. W Polsce w 2000 roku wprowadzono program bezpłatnych badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, finansowany przez Ministerstwo Zdrowia w ramach ogólnokrajowej akcji profilaktycznej.

Akcja ta jest skierowana do mężczyzn i kobiet w wieku 50–65 lat bez przypadków raka jelita grubego w rodzinie oraz osób w wieku 40–65 lat, w których rodzinach takie przypadki były.

Dzięki wprowadzeniu kolonoskopii do badań przesiewowych, w ciągu ostatnich piętnastu lat aż 9 tysięcy Polaków uchroniło się od nowotworu jelita grubego. Kolonoskopia pozwala dostrzec i jednocześnie usunąć polipy, które w przyszłości mogą rozwinąć się nowotwór złośliwy.

Według onkologów wszystkie złośliwe nowotwory jelita grubego powstają z polipów, stąd też tak ważna jest ich wykrywalność podczas tego badania. W Polsce od 2012 roku listownie zapraszane są osoby w wieku 55-64 lat, ponieważ zagrożenie rakiem jelita grubego w tej grupie wiekowej wynosi 5%.

Przeprowadzono ponad 50 tysięcy takich badań. Z każdym rokiem zwiększa się finansowanie kolonoskopii, dzięki czemu jeszcze więcej osób będzie mogło uchronić się przed chorobą nowotworową.

10. Czy kolonoskopia jest bolesna?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: czy kolonoskopia boli?. Wiele zależy bowiem od indywidualnej wrażliwości konkretnego pacjenta oraz doświadczenia specjalisty przeprowadzającego badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Ponieważ endoskop wprowadzany jest przez zwieracze odbytu i kanał odbytu, w niektórych przypadkach, pacjenci mogą odczuwać dyskomfort, wzdęcia lub uczucie pełności czy delikatne dolegliwości bólowe. Niemniej jednak zdecydowana większość badanych przyznaje, że uczucie dyskomfortu jest znośne i ustępuje zaraz po zakończeniu procedury.

11. Czy po kolonoskopii boli odbyt?

U niektórych pacjentów po badaniu kolonoskopowym może wystąpić dyskomfort lub ból odbytu. Kolonoskopia polega na wprowadzeniu długiego, giętkiego urządzenia przez odbyt do jelita grubego. Na skutek tej procedury, u pewnej części pacjentów mogą pojawić się takie objawy jak: uczucie dyskomfortu, dolegliwości bólowe w okolicach odbytu.

Jednakże ból odbytu po kolonoskopii powinien być zwykle łagodny i krótkotrwały. Zazwyczaj nieprzyjemne uczucie w okolicy odbytu mija po niedługim czasie.

W przypadku nasilenia się dolegliwości bólowych lub innych objawów, takich jak krwawienie lub gorączka, należy skontaktować się z lekarzem. Podwyższona temperatura ciała czy krwawienie z odbytu to typowe powikłania kolonoskopii.

12. Przeciwwskazania do kolonoskopii

Zabiegu kolonoskopii bezwzględnie nie należy wykonywać u osób z ostrym stanem zapalnym uchyłków, chorobami zapalnymi jelita grubego o ostrym przebiegu, zapaleniem otrzewnej czy perforacją jelita.

Kolejnym przeciwwskazaniem do zabiegu jest niestabilność hemodynamiczna. Za względne przeciwwskazania specjaliści uważają:

  • świeżo przebyty zawał serca,
  • ciążę (kolonoskopia w ciąży bywa wykonywana w przypadku ścisłych wskazań takich jak np. aktywne krwawienia)
  • skaza krwotoczna.

Pacjenci, którzy zostali skierowani na badanie kolonoskopii powinni poinformować specjalistę o takich problemach zdrowotnych jak:

13. Ile trwa pobyt w szpitalu po kolonoskopii?

Kiedy kolonoskopia została przeprowadzona w znieczuleniu ogólnym, badany musi pozostać jeszcze przez jakiś czas w szpitalu. Pacjenci zazwyczaj pozostają w placówce jeszcze 2 godziny.

Dodatkowo badany powinien zadbać o obecność osoby, która odbierze go ze szpitala po upłynięciu określonego czasu, zawiezie do domu lub mieszkania, a następnie będzie obserwować przez kolejną dobę, czy u badanego nie wystąpiły żadne niepokojące powikłania.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Działanie leku na wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze