Kolonoskopia - wskazania, przygotowanie, przebieg, powikłania
Kolonoskopia polega na wprowadzeniu przez odbyt do jelita grubego miękkiego giętkiego narzędzia (kolonoskopu), dzięki któremu jest możliwe obejrzenie śluzówki jelita grubego. Badanie kolonoskopowe pozwala wykryć polipy, które pozostawione bez leczenia mogą przekształcić się w nowotwór jelita grubego. Kolonoskopia jelita grubego jest wskazana, gdy występuje biegunka, krwawienie z odbytu, a także zaparcia.
Zobacz film: "#dziejesienazywo: Badania profilaktyczne po 50 roku życia"
- 1. Co to jest kolonoskopia?
- 2. Wskazania do kolonoskopii
- 3. Przygotowanie do kolonoskopii
- 4. Przebieg kolonoskopii
- 5. Powikłania po kolonoskopii
- 6. Profilaktyczne badania w kierunku raka jelita grubego
1. Co to jest kolonoskopia?
Kolonoskopia polega na badaniu wewnętrznych ścian jelita grubego przy użyciu endoskopu (kolonoskopu), który jest wprowadzany do jelita przez odbyt. Kolonoskop to rodzaj wziernika o przekroju 1 cm i długości 1,5 m z własnym źródłem światła.
Niektóre kolonoskopy posiadają minikamery, które są podłączone do ekranu i na żywo dają obraz wnętrza jelita grubego. Kolonoskop może być także wyposażony w końcówkę do pobierania próbek tkanki, w celu przeprowadzenia analizy laboratoryjnej.
Kolonoskopia to badanie diagnostyczne jelita grubego, które jest stosowane w celu:
- wykrywania anomalii jelita grubego, takich jak: polipy, zmiany nowotworowe, zapalenia i infekcje, choroba uchyłkowa jelit,
- pobrania wycinków do badania histopatologicznego,
- obejrzenia wnętrza jelita grubego.
Kolonoskopia jest dokładnym badaniem jelita grubego, w skutek wprowadzenia do odbytu giętkiej rurki o szerokości palca wskazującego, która jest zakończona kamerą. Jej długość sięga od 130 do 200 centymetrów.
Aby możliwa była dokładna obserwacja jelita grubego, czasem konieczne jest rozciągnięcie jego ścian nie dużą ilością wpompowanego powietrza. Dzięki temu uwidocznia się światło jelita grubego, a także ewentualnych nieprawidłowości
Ilość wpompowanego powietrza zależy od m. in. oczyszczenia jelita. Kolonoskop, prócz pompowania powietrza, pozwala także na zmywanie obiektywu kamery, wprowadzenie dodatkowego oprzyrządowania, czy też odsysanie płynów. Obraz z kamery jest jednocześnie widziany na monitorze, co pozwala lekarzowi ocenić wygląd ścian jelita.
Kolonoskop wprowadzany jest przez bańkę odbytnicy, esicę i okrężnicę zstępującą do jelita grubego. Przy użyciu dodatkowych narzędzi, podczas kolonoskopii lekarz może pobrać wycinek śluzówki do badania histopatologicznego, a także wykonać zabiegi endoskopowe, jak np.:
- tamowanie krwawień z dolnego odcinka jelita grubego,
- poszerzenie zwężeń jelitowych (np. powstałych w skutek zabiegów operacyjnych),
- usuwanie polipów,
- w przypadku nieoperacyjnych nowotworów - paliatywne zmniejszenie guza, aby uzyskać drożność dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
Po wykonaniu kolonoskopii, osoba badana powinna udać się do toalety, przybrać pozycję jak do defekacji, co pozwoli na wydostanie się powietrza z jelita. Czasem po kolonoskopii utrzymują się wzdęcia, w takiej sytuacji mogą pomóc leki rozkurczowe, jak np. Espumisan czy No-spa. W przypadku, gdy leki nie pomagają, zakładana jest u pacjenta cienka rurka z gumy, która ma na celu rozewrzeć zwieracze odbytu.
2. Wskazania do kolonoskopii
Wskazania do kolonoskopii możemy podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich – kolonoskopia diagnostyczna, jak sama nazwa wskazuje jest wykonywana w celu wykrycia schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Badanie zaleca się przy podejrzeniu raka jelita grubego, w przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego, a także wtedy, gdy w kale jest krew.
Do objawów, których wystąpienie powinno stanowić powód kolonoskopii wymienić należy także niewyjaśnioną niedokrwistość, zaburzenia rytmu wypróżniania, a także silne bóle brzucha o niewiadomej przyczynie.
Kolonoskopia terapeutyczna, a zatem lecznicza najczęściej jest wykonywana w celu usunięcia polipów (polipektomia) lub ciał obcych znajdujących się w przewodzie pokarmowym. Kolonoskopię terapeutyczną wykonuje się także w przypadku powstania niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta zwężeń powstałych na skutek rozwijających się schorzeń.
Ostatni z rodzajów kolonoskopii, czyli kolonoskopia profilaktyczna umożliwia monitorowanie kondycji pacjenta narażonego na wystąpienie nieswoistego zapalenia jelit, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy też choroby Leśniowskiego-Crohna. Schorzenia te zwiększają ryzyko pojawienia się raka jelita grubego, dlatego niezwykle istotne jest regularne poddawanie się badaniu kolonoskopowemu.
3. Przygotowanie do kolonoskopii
Przygotowanie do kolonoskopii wiąże się z określonymi zadaniami. Na tydzień przed planowaną kolonoskopią pacjent powinien przerwać suplementację żelaza. Przygotowanie do kolonoskopii wiąże się także z poinformowaniem lekarza o przyjmowanych lekach i suplementach. Lekarz podczas przygotowywania do kolonoskopii najprawdopodobniej zaleci, aby pacjent zrezygnował z zażywania leków antyagregacyjnych, takich jak aspiryna czy acard.
Przed kolonoskopią opinii specjalisty powinni zasięgnąć również pacjenci stosujący leki o działaniu przeciwzakrzepowym oraz chorzy na cukrzycę i inne schorzenia przewlekłe.
Przygotowanie do kolonoskopii wiąże się z koniecznością oczyszczenie przewodu pokarmowego z treści pokarmowych. Takie przygotowanie do kolonoskopii może się odbyć zarówno w szpitalu jak i w domu. Pacjent otrzymuje specjalny preparat przeczyszczający. Ponieważ przygotowanie do kolonoskopii może wywoływać osłabienie, najlepiej wziąć na ten czas urlop.
Trzy dni przed kolonoskopią, czyli endoskopią jelita grubego, nie należy jeść owoców pestkowych (truskawki, winogrona, kiwi, pomidory) oraz pestek siemienia lnianego i maku, a należy stosować dietę płynną (tylko zupy i soki). Na dwa dni przed kolonoskopią jest wskazane przyjmowanie pokarmów w postaci płynnej.
Przygotowanie do kolonoskopii na dzień przed planowanym zabiegiem wiąże się z zażyciem środka przeczyszczającego. Ok. godz. 15.00, należy zastosować środek przeczyszczający. Po jego zażyciu nie wolno jeść, trzeba za to dużo pić, by nie doszło do odwodnienia organizmu, najlepiej sprawdza się woda niegazowana, są dopuszczane też lekkie napary ziołowe. Po około 5–8 godzinach, gdy wydalana treść będzie miała już postać płynną, jelito jest oczyszczone.
4. Przebieg kolonoskopii
Kolonoskopia rzadko wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi – pacjent może otrzymać jednak znieczulenie miejscowe. Po założeniu odzieży ochronnej kładzie się on na leżance w ułożeniu przypominającym pozycję embrionalną – leżąc na boku, zgięte w kolanach nogi należy podciągnąć w kierunku podbródka, chociaż, jeżeli zajdzie także potrzeba, lekarz może poprosić o zmianę ułożenia. Początkowo dokładnym oględzinom jest poddawane ujście odbytu, po którym specjalista wykonuje zazwyczaj badanie per rectum.
Po wprowadzeniu endoskopu do jelit jest wydmuchiwane powietrze, dzięki czemu jest możliwe obejrzenie ich ścian i przesuwanie kolonoskopu w głębsze rejony. W trakcie badania z jelit uchodzić może płyn lub gazy, jednak jest to całkowicie naturalne i nie powinno budzić dyskomfortu. Kolonoskopia trwa od 15 do 40 minut. Nie zawsze jednak udaje się wprowadzić kolonoskop do samego końca jelita grubego, dlatego zdarza się, że musi zostać powtórzone.
5. Powikłania po kolonoskopii
Powinniśmy pamiętać, że kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, może podrażnić jelita. W efekcie takiego podrażnienia, u badanej osoby dochodzi do rozwolnienia, która może dokuczać pacjentowi nawet kilka dni po badaniu. Czasem biegunka może być efektem działania środka na przeczyszczenie, który jest podawany pacjentowi przed badaniem. W takich sytuacjach zalecane jest zażywanie Loperamidu, który zatrzymuje biegunkę.
Czasem jednak objawy mogą mieć cięższy charakter, jak:
- krwawienie z odbytu,
- ból brzucha,
- krew w kale,
- wysoka temperatura,
- twardy i napięty brzuch.
W przypadku wystąpienia tych objawów, powinniśmy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, nie powinno się takich powikłań bagatelizować. Zwykle występują po usuwaniu polipów lub poszerzaniu zwężeń w jelicie.
6. Profilaktyczne badania w kierunku raka jelita grubego
Pacjenci niechętnie poddają się kolonoskopii. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma lepszej metody przeprowadzenia profilaktycznych badań w kierunku raka jelita grubego. W Polsce w 2000 roku wprowadzono program bezpłatnych badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, finansowany przez Ministerstwo Zdrowia w ramach ogólnokrajowej akcji profilaktycznej. Akcja ta jest skierowana do mężczyzn i kobiet w wieku 50–65 lat bez przypadków raka jelita grubego w rodzinie oraz osób w wieku 40–65 lat, w których rodzinach takie przypadki były.
Dzięki wprowadzeniu kolonoskopii do badań przesiewowych, w ciągu ostatnich piętnastu lat aż 9 tysięcy Polaków uchroniło się od nowotworu jelita grubego. Kolonoskopia pozwala dostrzec i jednocześnie usunąć polipy, które w przyszłości mogą rozwinąć się nowotwór złośliwy.
Według onkologów, wszystkie złośliwe nowotwory jelita grubego powstają z polipów, stąd też tak ważna jest ich wykrywalność podczas tego badania. W Polsce od 2012 roku listownie zapraszane są osoby w wieku 55-64 lat, ponieważ zagrożenie rakiem jelita grubego w tej grupie wiekowej wynosi 5%. Przeprowadzono ponad 50 tysięcy takich badań. Z każdym rokiem zwiększa się finansowanie kolonoskopii, dzięki czemu jeszcze więcej osób będzie mogło uchronić się przed chorobą nowotworową.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
