Leki ototoksyczne – lista, rodzaje i działanie

Leki ototoksyczne to preparaty, których stosowanie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia ucha wewnętrznego. Czym objawia się ich ototoksyczność? Czy można uniknąć działania niepożądanego tego rodzaju medykamentów? Jakie są ich rodzaje?

1. Co to są leki ototoksyczne?

Leki ototoksyczne to preparaty, które wywierają niepożądane działanie na narząd słuchu. Uszkadzają go w różnym zakresie niezależnie od tego, czy są stosowane miejscowo, czy ogólnoustrojowo. Co ważne, leki ototoksyczne mogą powodować szkody już po pierwszym dniu stosowania.

Wystąpienie zjawiska wiąże się zwykle z ogólnoustrojowym stosowaniem niektórych grup leków, może jednak pojawić się także w terapii miejscowej chorób przewodu słuchowego zewnętrznego lub ucha środkowego.

Zobacz film: "Leki na potencję podrabiane są najczęściej. Uwaga na fałszowane leki"

Co to znaczy ototoksyczność?

Pod pojęciem ototoksyczność rozumie się przejściowe lub trwałe uszkodzenie elementów nerwowych ucha wewnętrznego wywołane niepożądanym działaniem niektórych leków.

Na uszkodzenie będące skutkiem ubocznym stosowania leków ototoksycznych najbardziej narażone są:

• osoby zmagające się z zaburzeniami słuchu,
• dzieci, zwłaszcza wcześniaki,
• osoby w podeszłym wieku, przede wszystkim obciążone innymi chorobami, takimi jak cukrzyca czy niewydolność nerek,
• pacjenci z obciążonym wywiadem (niedosłuch w rodzinie),
• ludzie, którzy stosują więcej niż jeden lek o działaniu ototoksycznym.

2. Jak działają leki ototoksyczne?

Szkodliwa aktywność leków ototoksycznych może ujawnić się na każdym odcinku drogi słuchowej, choć według specjalistów największe ryzyko związane jest ze ślimakiem. To anatomiczna część ucha wewnętrznego i najważniejszy organ narządu słuchu. Ślimak odpowiada za odbiór i przetwarzanie docierających do ucha dźwięków.

Symptomem zaburzeń będących skutkiem ubocznym ich działania mogą być:

• zawroty głowy,
• ciężkie zaburzenia równowagi, utrudniające funkcjonowanie,
• szumy uszne,
• ból uszu,
• nadwrażliwość słuchowa,
• zmieniona percepcja dźwięku,
• pogorszenie rozumienia mowy,
• pogorszenie słuchu, które ma odwracalny charakter i mija samoistnie po upływie czasu,
• trwały ubytek słuchu bądź jego utrata (głuchota ototoksyczna).

Objawy związane z toksycznością omawianej grupy leków mają związek z miejscem uszkodzenia (prążek naczyniowy, ślimak, przedsionek). I tak na przykład uszkodzenie przedsionka objawia się niestabilnością pola widzenia oraz zaburzeniami równowagi (oczopląs, ataksja, zawroty głowy, nudności, wymioty).

A uszkodzenie ślimaka z odbiorczym upośledzeniem słuchu poprzedzonym zwykle szumami usznymi.

3. Jakie są rodzaje leków ototoksycznych?

Leki ototoksyczne tworzą niejednorodną grupę, ponieważ różnią się między sobą pod względem tak farmakologicznym, jak i wskazań terapeutycznych.

Wyróżnia się takie rodzaje leków ototoksycznych:

• antybiotyki ototoksyczne, takie jak antybiotyki aminoglikozydowe (to ribostamycyna i daktimycyna, netylmycyna, gentamycyna i tobramycyna, amikacyna i kanamycyna),
• antybiotyki makrolidowe, takie jak laktobionian erytromycyny (podawany drogą dożylną),
• diuretyki pętlowe, takie jak furosemid, kwas etakrynowy, bumetanid,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne; szkodliwe może być zwłaszcza przewlekłe stosowanie pochodnych kwasu acetylosalicylowego w terapii kolagenoz czy reumatoidalnego zapalenia stawów bądź indometacyny; bardzo rzadko trwałe uszkodzenia słuchu obserwuje się po powszechnie znanych lekach przeciwzapalnych, takich jak naproksen i ibuprofen,
• leki cytostatyczne stosowane w przypadku leczenia nowotworu złośliwego – to cisplatyna (uszkodzenie słuchu dotyczy zarówno komórek słuchowych zewnętrznych, jak i wewnętrznych, komórek zwoju spiralnego, prążka naczyniowego i nerwu słuchowego) oraz oksaliplatyna,
• leki przeciwzimnicze (chinina i jej pochodne).

4. Czy można uniknąć działania ototoksycznego leków?

Czasem stosowanie leków ototoksycznych jest koniecznością. Ma to związek z tym, że w pewnych sytuacjach korzyści płynące z ich wdrożenia przewyższają ryzyko uszkodzenia słuchu. Mowa o leczeniu poważnych chorób zagrażających życiu.

Wiedząc, jakie leki są ototoksyczne, lekarze przy ich doborze, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, powinni pamiętać o takich zasadach jak:

• wybór leku o najmniejszej toksyczności,
• unikanie kojarzenia lub podawania bezpośrednio po sobie leków ototoksycznych,
• stosowanie go przez okres nie dłuższy niż 14 dni.

Można także podejmować różne działania. Na przykład w przypadku stosowania aminoglikozydów równocześnie stosować związki chelatujące żelazo (deferoksamina) lub antyoksydanty (kwas alfa-liponowy, metionina, glutation). To co uniemożliwia wytworzenie szkodliwych reaktywnych form tlenu.

Przestrzeganie pewnych zasad i wiedza na temat ototoksyczności leków pozwala na wyeliminowanie lub zmniejszenie niepożądanych działań, gdy podanie leku uszkadzającego słuch jest konieczne.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.