Mammografia przesiewowa a diagnostyczna – czym się różnią? Dlaczego profilaktyka jest taka istotna

Mammografia przesiewowa a diagnostyczna – czym się różnią? Dlaczego profilaktyka jest taka istotna

Profilaktyka, która może uratować życie

Rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy wśród kobiet w Polsce. Co roku diagnozuje się go u ponad 21 tysięcy pacjentek – to ponad jedna piąta wszystkich przypadków nowotworów w tej grupie.

Choć świadomość zdrowotna wśród kobiet rośnie, wiele z nich wciąż nie korzysta z dostępnych badań profilaktycznych. Tylko 32,6% uprawnionych Polek wykonuje mammografię w ramach programu finansowanego przez NFZ.

Tymczasem wczesna diagnoza ma ogromne znaczenie – umożliwia leczenie mniej inwazyjne i zwiększa szanse na całkowity powrót do zdrowia. Niestety, w Polsce tylko około 20% przypadków raka piersi wykrywanych jest na wczesnym etapie.

W tym artykule wyjaśnimy, czym różni się mammografia przesiewowa od diagnostycznej, i dlaczego regularne badania mogą mieć kluczowe znaczenie dla życia i zdrowia.

Mammografia przesiewowa – co, dla kogo i jak działa

Mammografia przesiewowa, znana również jako badanie skriningowe, to radiologiczne badanie piersi wykonywane u kobiet bez objawów choroby. Jego celem jest wczesne wykrycie zmian nowotworowych, zanim staną się one wyczuwalne podczas samobadania czy badania klinicznego. Dzięki wykorzystaniu promieniowania rentgenowskiego możliwe jest uwidocznienie nawet bardzo drobnych nieprawidłowości na wczesnym etapie rozwoju raka piersi.

Dla kogo?

Program profilaktyki raka piersi realizowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia obejmuje kobiety w wieku od 45 do 74 lat, które nie mają objawów choroby. Badanie jest bezpłatne i nie wymaga skierowania. Można je wykonać zarówno w placówkach stacjonarnych, jak i w mobilnych mammobusach, które regularnie odwiedzają mniejsze miejscowości.

Częstotliwość

Zgodnie z wytycznymi programu, mammografię przesiewową zaleca się wykonywać co 2 lata (w wyszczególnionych przypadkach co 12 miesięcy). Jeśli wynik badania jest prawidłowy, kolejne należy zaplanować po upływie tego okresu. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę – najczęściej USG lub dodatkowe zdjęcia mammograficzne, a w uzasadnionych przypadkach procedury biopsyjne. Cel badania

Celem mammografii przesiewowej jest wykrycie raka piersi na możliwie najwcześniejszym etapie. Wczesne rozpoznanie choroby daje szansę na skuteczne leczenie, często mniej inwazyjne i obciążające. To także większe prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia i poprawy jakości życia.

Regularna mammografia przesiewowa to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów, by zadbać o swoje zdrowie i zwiększyć szanse na wczesne wykrycie raka piersi.

Mammografia diagnostyczna – kiedy i dlaczego się ją wykonuje

Mammografia diagnostyczna to badanie obrazowe wykonywane w celu wyjaśnienia niepokojących objawów związanych z piersiami lub weryfikacji nieprawidłowości wykrytych podczas badań przesiewowych. W przeciwieństwie do mammografii przesiewowej, mammografia diagnostyczna koncentruje się na dokładnej ocenie konkretnych problemów klinicznych.

Kiedy wykonuje się mammografię diagnostyczną?

Badanie to jest zalecane w przypadku wystąpienia objawów takich jak:

• wyczuwalny guzek w piersi,
• zmiany w strukturze piersi lub asymetria,
• wyciek z brodawki,
• ból piersi,
• zmiany skórne na piersi, takie jak wciągnięcie brodawki czy owrzodzenie.

Ponadto, mammografia diagnostyczna jest wykonywana w celu dalszej oceny nieprawidłowości wykrytych podczas mammografii przesiewowej, takich jak podejrzane zmiany wymagające dodatkowej diagnostyki.

Dla kogo jest przeznaczona?

Mammografia diagnostyczna może być wykonywana u kobiet w każdym wieku, niezależnie od programu badań przesiewowych. Szczególnie istotna jest dla kobiet, u których występują objawy kliniczne lub które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na raka piersi, na przykład z powodu obciążenia genetycznego czy rodzinnego występowania nowotworów piersi.

Przebieg badania mammograficznego

Badanie trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut. Pacjentka staje przed aparatem mammograficznym, a każda pierś jest kolejno umieszczana na specjalnej płycie i delikatnie uciskana przez drugą płytę. Ucisk może powodować chwilowy dyskomfort, ale jest niezbędny do uzyskania wyraźnych obrazów. Wykonywane są dwa zdjęcia każdej piersi w różnych projekcjach. Po zakończeniu badania pacjentka może od razu wrócić do codziennych zajęć

Dodatkowe techniki diagnostyczne

W zależności od indywidualnej sytuacji pacjentki, mammografia może być uzupełniona o inne badania obrazowe, takie jak:

• USG – szczególnie przydatna u kobiet z gęstą tkanką piersiową, gdzie mammografia może być mniej skuteczna.
• Rezonans magnetyczny (MRI) – stosowany w przypadkach trudnych diagnostycznie lub u kobiet z bardzo wysokim ryzykiem zachorowania na raka piersi.
• Biopsja – w sytuacji wykrycia podejrzanych zmian, może być konieczne pobranie próbki tkanki do badania histopatologicznego w celu potwierdzenia lub wykluczenia nowotworu.

Pamiętaj wybór odpowiednich metod diagnostycznych zależy od wielu czynników, w tym od charakterystyki zmian, wieku pacjentki oraz jej historii medycznej.

Przesiewowa vs. diagnostyczna – różnice w pigułce

Choć mammografia przesiewowa i diagnostyczna wykorzystują tę samą technologię obrazowania to występują między nimi zasadnicze różnice przedstawione w poniższej tabelce.

Mammografia przesiewowa to narzędzie profilaktyczne, mające na celu wykrycie raka piersi zanim pojawią się objawy. Diagnostyczna – to reakcja na coś konkretnego: zmianę, ból czy podejrzenie lekarza. Oba badania są ważne, ale służą różnym celom i nie należy ich mylić. Właściwy wybór zależy od stanu zdrowia, wieku oraz zaleceń medycznych.

Dlaczego profilaktyka ma znaczenie

Wczesne wykrycie raka piersi znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i pełne wyleczenie. Statystyki pokazują, że w najwcześniejszym stadium choroby, odsetek pacjentek przeżywających 5 lat wynosi aż 98–100%. Niestety, w Polsce tylko około 20% przypadków raka piersi diagnozowanych jest we wczesnym stadium zaawansowania.

Mammografia pozwala wykryć raka piersi na długo przed pojawieniem się objawów czy wyczuwalnych zmian. Dlatego tak ważne jest, by kobiety badały się regularnie – nawet jeśli nic ich nie niepokoi. Niestety, wiele z nas odkłada to „na później”: ze strachu, wstydu, z powodu bólu lub przekonania, że skoro nic nie czuć, to wszystko jest w porządku. To złudne poczucie bezpieczeństwa – rak piersi przez długi czas może rozwijać się po cichu.

Profilaktyka to nie tylko badania. To także świadomość własnego ciała, regularne samobadanie piersi, zdrowy styl życia i unikanie czynników ryzyka. Wszystkie te elementy – razem z mammografią – tworzą skuteczną tarczę ochronną. Warto zadbać o siebie zanim pojawi się powód do niepokoju.

Co warto wiedzieć, zanim pójdziesz na badanie

Jak się przygotować?

Mammografia nie wymaga specjalnego przygotowania, ale warto pamiętać o kilku kwestiach, które mogą wpłynąć na komfort i dokładność badania:

• Nie używaj dezodorantów, perfum, pudrów ani balsamów – zwłaszcza w okolicach piersi i pach. Mogą one zawierać drobinki, które zakłócają obraz w badaniu.
• Załóż dwuczęściowy strój – dzięki temu łatwiej będzie Ci się przebrać na miejscu.
• Zaplanuj badanie między 5. a 12. dniem cyklu – jeśli miesiączkujesz, to moment, kiedy piersi są najmniej wrażliwe.
• Przygotuj się psychicznie – pamiętaj, że to badanie to inwestycja w Twoje zdrowie. Mammografia pozwala wykryć zmiany, zanim staną się groźne. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości lub lęki, porozmawiaj z lekarzem prowadzącym lub technikiem wykonującym badanie – to naturalne, że możesz potrzebować wsparcia.

Czy mammografia boli?

Podczas badania każda pierś jest przez kilka sekund uciskana pomiędzy płytami aparatu. Może to być nieprzyjemne, ale zazwyczaj trwa krótko. Warto pamiętać, że ucisk zmniejsza potrzebną dawkę promieniowania i zwiększa dokładność wyniku.

Co z wynikami?

Wynik mammografii jest oceniany w skali BI-RADS – od 1 (obraz prawidłowy) do 6 (potwierdzony nowotwór). Jeśli badanie budzi jakiekolwiek wątpliwości, pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę, np. USG lub biopsję. W przypadku prawidłowego wyniku – kolejne badanie profilaktyczne można wykonać za dwa lata.

Gdzie wykonać badanie?

Badania mammograficzne w ramach programu profilaktycznego finansowanego przez NFZ można wykonać w wielu placówkach stacjonarnych oraz w mammobusach, które regularnie odwiedzają mniejsze miejscowości w całej Polsce.

Pamiętaj, mammobusy to w pełni wyposażone mobilne pracownie diagnostyczne. Badania w nich wykonywane są tak samo dokładne i bezpieczne jak te przeprowadzane w placówkach stacjonarnych. Sprzęt spełnia wszystkie obowiązujące normy medyczne i podlega regularnym kontrolom narzuconym przez NFZ i Ministerstwo Zdrowia.

Profilaktyka to nie panika – to świadomość.

Wczesna diagnoza raka piersi może uratować życie. Regularna mammografia to jeden z najprostszych kroków, jakie możesz podjąć, by zadbać o siebie i swoją przyszłość.

Nie odkładaj decyzji o badaniu „na kiedyś”. Umów się już dziś – dla siebie, dla spokoju, dla zdrowia. I przypomnij o tym także swojej mamie, siostrze, przyjaciółce. Profilaktyka działa wtedy, gdy staje się nawykiem – nie wyjątkiem.