Nadwaga – czym jest, przyczyny i skutki. Jakie są metody leczenia nadwagi?

Nadwaga definiowana jest jako nieprawidłowe lub nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej w organizmie, co przekłada się na zwiększoną masę ciała, przekraczającą zalecane normy zdrowotne. Rozpoznaje się ją, kiedy wskaźnik masy ciała BMI mieści się w zakresie 25-29,9 kg/m2.

Nieleczona nadwaga często prowadzi do otyłości. Otyłość to złożona, przewlekła choroba, która powoduje wiele niekorzystnych skutków zdrowotnych.

Na uzyskanie i utrzymanie nadwagi wpływa wiele czynników. Najczęściej mają one związek z nieprawidłowym stylem życia. Dodatni bilans energetyczny zwykle jest bowiem konsekwencją złej diety (wysokiego spożycia cukrów prostych, tłuszczy, żywności przetworzonej, nieregularnego spożywania posiłków), siedzącego trybu życia i braku aktywności fizycznej.

Czy nadwaga zawsze związana jest z nieprawidłowym stylem życia?

Inne możliwe przyczyny nadwagi to zaburzenia hormonalne, niektóre choroby (m.in. niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga, zespół policystycznych jajników) oraz przyjmowanie niektórych leków.

Ponadto istnieją czynniki ryzyka, które mogą predysponować do nadwagi lub uczestniczyć w jej rozwoju. Są to przede wszystkim:

• predyspozycje genetyczne,
• niski status ekonomiczny, ograniczony dostęp do zdrowej żywności,
• wykształcenie złych wzorców żywieniowych,
• niektóre problemy hormonalne, choroby, przyjmowanie pewnych leków,
• przewlekły stres,
• ciąża,
• rzucanie palenia,
• długotrwałe deficyty witaminy D3,
• zaburzona mikrobiota jelitowa.

Jak już wspomniano, jednym z czynników ryzyka rozwoju nadwagi są predyspozycje genetyczne. Nadmierny wzrost masy ciała nierzadko powiązany jest z pewnymi mutacjami genu lub wielu genów. Dlatego też otyłość rodziców predysponuje do problemów ze zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej u potomstwa.

Warto jednak podkreślić, że choć geny rzeczywiście w pewnym stopniu przyczyniają się do ryzyka rozwoju nadwagi i otyłości, to jednak o nich nie przesądzają. Nadwaga i otyłość są bowiem zwykle konsekwencją występowania kilku czynników ryzyka.

Jakie są skuteczne strategie utraty wagi? Postępowanie sprowadza się przede wszystkim do zbilansowanej diety redukcyjnej (dieta dla osób z nadwagą) oraz zwiększonej aktywności fizycznej, dostosowanej do własnych możliwości (ćwiczenia na utratę nadwagi).

Osoby zmagające się z nadmierną masą ciała mogą skorzystać także z opracowanych przez dietetyków lub trenerów żywienia programów odchudzania.

Jeśli jednak, pomimo podjętych starań, pacjent nie chudnie lub pojawia się ryzyko wystąpienia otyłości, wskazany jest kontakt z lekarzem. Lekarz najlepiej oceni stopień problemu oraz ryzyko zdrowotne.

Jak ocenia się stopień nadwagi u pacjenta?

Zwykle specjaliści do określenia nadwagi i stopnia otyłości używają wskaźnika BMI lub wskaźnika WHR. Lekarz może zlecić pacjentowi także dodatkowe badania, m.in. morfologię krwi, stężenie glukozy we krwi, poziom hormonów tarczycy, poziom enzymów wątrobowych, czy cholesterolu i triglicerydów.

Nadwaga może prowadzić do otyłości, która z kolei zwiększa ryzyko wielu poważnych problemów zdrowotnych. Nagromadzenie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej może prowadzić do następujących powikłań:

• wysoki poziom cholesterolu, miażdżyca,
• wysokie ciśnienie krwi, choroby układu krążenia (w tym zawał serca, udar),
• cukrzyca typu 2,
• problemy trawienne, niektóre choroby przewodu pokarmowego,
• schorzenia pęcherzyka żółciowego,
• choroby wątroby, niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
• wzrost ryzyka pewnych nowotworów,
• duszność wysiłkowa, zmniejszona wydolność fizyczna,
• bezdech senny.

Czy nadwaga zawsze prowadzi do otyłości? Nadwaga to tzw. stan przedotyłościowy, jednak nie zawsze musi prowadzić do otyłości. Najczęściej otyłość rozwija się u osób z niekontrolowaną i nieleczoną nadwagą.

Czy istnieją powiązania między nadwagą a stanem psychicznym?

Nadwaga i otyłość mogą wpływać też negatywnie na stan psychiczny, powodować wahania nastroju i obniżone samopoczucie.

Nierzadko są bowiem przyczyną niskiej samooceny, postrzegania swojego ciała jako mniej atrakcyjnego. W skrajnych przypadkach mogą przyczyniać się też do izolacji społecznej.

Ogromnym problemem zdrowotnym jest także nadwaga u dzieci i młodzieży, która najczęściej ma związek z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, zbyt małą aktywnością fizyczną i czynnikami genetycznymi. Jakie są konsekwencje zdrowotne dla dzieci z nadwagą?

Dzieci z nadwagą są bardziej narażone na nadwagę w wieku dorosłym. Co więcej, tak jak u dorosłych, nadmierna masa ciała u dzieci sprzyja rozwojowi wielu chorób, w tym m.in. cukrzycy typu 2, zaburzeń układu kostno-stawowego, czy schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Nadwaga nie jest też obojętna dla psychicznego zdrowia dzieci.