Największy wróg trzustki. Zwiększa ryzyko zapalenia i nowotworu

Ostre zapalenie trzustki (OZT) to nagły, groźny stan zapalny, w którym enzymy trawienne zamiast do dwunastnicy przedostają się do wnętrza gruczołu i zaczynają rozkładać jego własne tkanki. Choroba najczęściej jest wynikiem różnych własnych "grzechów". Największym wrogiem trzustki jest alkohol.

"Ostre zapalenie trzustki - sytuacja, która w 80 proc. przypadków dotyczy osób, które nadużyły alkoholu. Wymioty, zaburzenia elektrolitowe, gorączka, podwyższenie amylazy i lipazy - to mogą być oznaki tego, że wasz najważniejszy narząd trawienny postanowił strawić sam siebie. Bo trzustka podrażniona trawi się sama" - ostrzegała na Instagramie dr n. med. Magdalena Cubała-Kucharska, specjalistka medycyny rodzinnej, członkini Polskiego Towarzystwa Żywieniowego i założycielka Instytutu Medycyny Integracyjnej Arcana.

- W przypadku alkoholu szczególnie szkodliwe jest jego połączenie z ciężkim i tłustym jedzeniem. Wówczas nawet małe ilości alkoholu mogą wystarczyć, by skończyło się zapaleniem - zaznaczał gastroenterolog dr n. med. Tadeusz Tacikowski na łamach WP abcZdrowie.

- Zanim jeszcze wystąpią jakiekolwiek późne powikłania, może dojść do ostrej niewydolności wielonarządowej i zgonu. Problem w tym, że trudno przewidzieć, czy u konkretnego pacjenta będzie taki, a nie inny przebieg - dodał.

- Dwa główne czynniki odpowiadające za ostre zapalenie trzustki to alkohol i kamica żółciowa. Chorobę mogą wywołać także przyjmowane leki czy zaburzenia lipidowe wynikające z podwyższonego stężenia trójglicerydów we krwi - tłumaczył dr n. med. Tadeusz Tacikowski.

Za zapaleniem trzustki, oprócz alkoholu i kamicy, mogą stać inne czynniki, w tym:

• znacznie podwyższone stężenie trójglicerydów,

• niektóre leki (np. glikokortykosteroidy, estrogeny),

• urazy jamy brzusznej,

• infekcje wirusowe,

• predyspozycje genetyczne.

Zobacz także: Lekarka mówi, jak rozpoznać nowotwór trzustki. Wskazuje objawy i kluczowe badania

Zapalenia trzustki objawia się przede wszystkim poprzez:

• silny, opasujący ból w nadbrzuszu, który nie ustępuje po lekach przeciwbólowych,

• nudności, wymioty, gorączka,

• szybkie tętno i szybki płytki oddech.

Trudno przewidzieć, jak ciężki może być przebieg choroby. Może ograniczyć się do krótkiego epizodu, ale bywa też, że prowadzi do martwicy trzustki, sepsy i ostrej niewydolności wielonarządowej, nawet u młodych dorosłych.

W badaniach krwi stwierdza się znaczne podwyższenie enzymów trzustkowych – amylazy i lipazy. To stan wymagający pilnej hospitalizacji.

Po wyleczeniu konieczne jest całkowite odstawienie alkoholu i zmiana diety. Wielu pacjentów, którzy wracają do dawnych nawyków, doświadcza nawrotów choroby – często groźniejszych niż pierwszy epizod.

Zobacz także: Główna przyczyna zapalenia trzustki. "Może dojść do ostrej niewydolności wielonarządowej i zgonu"

Trzustka może zostać też zaatakowana przez komórki nowotworowe. To bardzo niebezpieczny stan. Choroba najczęściej rozwija się z części zewnątrzwydzielniczej narządu. Jego wczesne postacie nie dają wyraźnych objawów, przez co diagnoza zwykle stawiana jest zbyt późno.

Prof. Maciej Krzakowski, kierownik Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, w serwisie "Onkologia w Polsce" podaje, że co roku rozpoznaje się ok. 3,5 tys. przypadków raka trzustki. Ponad 80 proc. chorych ma już w momencie diagnozy zaawansowaną postać choroby, gdy leczenie chirurgiczne nie jest możliwe.

Na świecie, według danych WHO, w 2020 r. odnotowano prawie 496 tys. nowych przypadków raka trzustki i niemal tyle samo zgonów. W Europie chorobę zdiagnozowano u 140 tys. osób, z czego ponad 130 tys. zmarło.

Diagnoza raka nie zawsze jednak musi oznaczać wyroku. - Najnowsze badania akademickie przeprowadzone we Francji wskazują, że jeśli do operacji wybierzemy właściwych chorych i odpowiednio zostanie poprowadzone leczenie operacyjne i pooperacyjne, to obserwuje się 40 proc. wyzdrowienia w okresie kilku lat, co jest bardzo dobrym wynikiem - przekonuje prof. Lucjan Wyrwicz z Narodowego Instytutu Onkologii

Czynniki ryzyka w raku trzustki dzielą się na modyfikowalne (można na nie wpływać) i niemodyfikowalne (niezależne od nas).

Najważniejsze czynniki modyfikowalne:

• palenie papierosów – zwiększa ryzyko nawet dwukrotnie; odpowiada za 20–30 proc. przypadków raka trzustki.

• otyłość, szczególnie brzuszna – poprzez zaburzenia hormonalne i insulinooporność.

• przewlekłe zapalenie trzustki – długo trwający stan zapalny może prowadzić do przemian nowotworowych.

• długoletnia cukrzyca i insulinooporność,

• dieta uboga w warzywa, bogata w tłuszcze zwierzęce i przetworzone mięso,

• nadużywanie alkoholu – pośrednio, przez wpływ na rozwój zapalenia i cukrzycy.

Czynniki niemodyfikowalne to:

• wiek – większość zachorowań dotyczy osób po 55. roku życia,

• płeć męska,

• predyspozycje genetyczne (mutacje BRCA1, BRCA2, PALB2, STK11, PRSS1).

Zarówno zapalenie, jak i rak mogą dawać ból w nadbrzuszu i nudności, ale różni je dynamika i charakter objawów:

• w zapaleniu ból pojawia się nagle, jest silny, ostry i promieniuje do pleców.

• w raku trzustki narasta powoli, często towarzyszy mu utrata masy ciała, żółtaczka, brak apetytu, uczucie wzdęcia i świeżo rozpoznana cukrzyca.

Diagnostyka obejmuje badania enzymów trzustkowych, USG, tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. W przypadku podejrzenia raka konieczna jest biopsja i konsultacja onkologiczna.

Zdrowy tryb życia to zdrowa trzustka. To najprostsza i najskuteczniejsza profilaktyka. Warto wziąć pod uwagę:

• unikanie alkoholu,

• rzucenie palenia – papierosy niszczą trzustkę szybciej, niż się wydaje.

• dbałość o wagę i ruch – otyłość to niezależny czynnik ryzyka.

• kontrolowanie poziom cukru i trójglicerydów.

Nie wolno też nigdy bagatelizować bólu brzucha – to może być sygnał poważnej choroby.

Magdalena Pietras, dziennikarka Wirtualnej Polski