Nawet 38 proc. Polek pije alkohol w ciąży. Dla dziecka konsekwencje są tragiczne
Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej alarmuje, że w mediach coraz częściej pojawiają się nieprawdziwe informacje o nieszkodliwości picia alkoholu przez kobiety ciężarne. Tymczasem naukowcy mówią wprost – nawet małe dawki alkoholu spożytego w ciąży narażają płód na zaburzenia, które mogą ujawnić się dopiero po latach.
1. Ile Polek pije alkohol w czasie ciąży?
Narodowe Centrum Żywienia informuje, że w Polsce według różnych danych alkohol spożywa 17-38 proc. kobiet ciężarnych, w tym większość sporadycznie. Regularne picie alkoholu deklaruje 0,4-1,8 proc. kobiet. Jak wypadamy na tle reszty świata?
Z danych wynika, że w Wielkiej Brytanii, pomimo dość liberalnych zaleceń, 44 proc. kobiet ciężarnych spożywa mniej niż jedną jednostkę alkoholu w tygodniu, w Szwecji po alkohol sięga 30 proc. kobiet ciężarnych, z czego większość raz na miesiąc lub rzadziej, a w USA alkohol pije 10 proc. kobiet ciężarnych, w tym 2 proc. regularnie.
Naukowcy alarmują jednak, że dane dotyczące częstości spożywania alkoholu przez kobiety ciężarne są mocno niedoszacowane z uwagi na niechęć ujawnienia tego faktu, ponieważ wiąże się ona z brakiem akceptacji społecznej.
"Aktualnie ze względów etycznych w żadnym kraju nie przeprowadza się rutynowych oznaczeń stężenia alkoholu w organizmie lub innych wskaźników mogących świadczyć o regularnym piciu alkoholu przez kobiety ciężarne" - podkreśla Narodowe Centrum Żywienia.
- Wiedząc o tym, kobiety niechętnie przyznają się do swoich grzechów. Część osób będzie ukrywała ten fakt. Problemem jest także samo postrzeganie alkoholu. Niejednokrotnie zadając pytanie: "Czy piła pani piwo w ciąży?", spotykamy się z odpowiedzią: "Piwo to nie alkohol". Do niektórych osób nie dociera informacja, że piwo to jednak jest alkohol i jest równie niebezpieczne dla dziecka jak wódka - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie Dyrektor Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, dr n. med. Tomasz Maciejewski.
2. Czym grozi picie alkoholu w ciąży?
9 września obchodzony jest Światowy Dzień FAS, czyli Alkoholowego Zespołu Płodowego, który może być jedną z najgroźniejszych konsekwencji spożywania alkoholu w ciąży. Mianem FAS określa się szereg różnych wad wrodzonych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, które można zauważyć u dzieci, których matki piły alkohol podczas ciąży.
Dr Maciejewski informuje, że nawet niewielkie ilości alkoholu spożywanego w czasie ciąży, szkodzą nienarodzonemu dziecku. Dlatego zaleca się całkowitą rezygnację z alkoholu zarówno w ciąży, jak i w okresie karmienia piersią.
- Nie ma bezpiecznej ilości alkoholu dla ciężarnej, ponieważ alkohol działa na każdy płód indywidualnie. I to dotyczy każdego trymestru - na żadnym etapie ciąży nie zaleca się picia alkoholu. Są oczywiście takie dawki, które uważamy za zwiększające ryzyko wystąpienia uszkodzeń u dziecka, ale nie możemy powiedzieć, że nawet minimalna dawka alkoholu i symboliczna lampka wina też nie zadziała szkodliwie. Może nie będzie to poważne i od razu widoczne uszkodzenie, ale może dać o sobie znać w późniejszych latach - wyjaśnia dr Maciejewski.
Ekspert podkreśla, że na różnych etapach ciąży dochodzi do różnych zaburzeń. Mogą się one pojawić także po narodzinach dziecka.
- Przykładowo picie alkoholu w I trymestrze może powodować duże wady u płodu, w III trymestrze może uszkodzić układ nerwowy czy płuca dziecka i spowodować zaburzenia wzrastania wewnątrzmacicznego albo wywołać poród przedwczesny i doprowadzić do wielu komplikacji utrudniających rozwój dziecka w przyszłości. Dlatego za każdym razem przypominamy ciężarnym, że nie możemy wskazać trymestru, w którym spożycie alkoholu będzie bezpieczne - tłumaczy lekarz.
3. Spożywanie alkoholu przed ciążą równie szkodliwe
Dr Maciejewski podkreśla, że kobiety, które nadużywają alkoholu przed ciążą, z reguły nie najlepiej się też odżywiają i ogólnie mają gorszy stan zdrowia, co nie pozostaje bez wpływu na przebieg ciąży.
- Jest to czynnik obciążający dla rozwoju dziecka. W czasie ciąży metabolity alkoholu zwiększają ilość wolnych rodników w organizmie matki i uszkadzają DNA płodu i komórki łożyska ciężarnej. To wszystko da znać o sobie albo tuż po urodzeniu, albo na późniejszym etapie. Może się przejawić m.in. w wyglądzie dziecka lub słabszym rozwoju intelektualnym - kłopotach z nauką, koncentracją, nadpobudliwością - ostrzega ekspert.
Dr Maciejewski przyznaje, że to, czy u dziecka dojdzie do zaburzeń w rozwoju, jest uzależnione od tego, w jaki sposób matka metabolizuje alkohol. Lekarz wymienia też najczęstsze schorzenia, z jakimi zmagają się dzieci z FASD.
- Jednymi z najczęstszych wad dziecka dotkniętego zespołem alkoholowym są te zauważalne na twarzy dziecka. Charakterystyczny kształt twarzy, szerokie rozstawienie szpar powiekowych czy wygląd ust. To są objawy, które rozpoznajemy jako pierwsze. Mogą to być także wady serca, inna budowa mózgowia, twarzy czy wady rozszczepowe. W przyszłości może dojść także do zaburzeń pracy wątroby. Zaburzenia kory mózgowej wpływają też na sprawność intelektualną dziecka, a w konsekwencji upośledzenie dorosłego. Zespół FASD charakteryzuje się bardzo zróżnicowanymi objawami - od somatycznych po neurorozwojowe.
Dyrektor Instytutu Matki i Dziecka przypomina, że jedynym sposobem uniknięcia zaburzeń związanych z FASD jest profilaktyka, czyli abstynencja w czasie ciąży. FASD nie można bowiem wyleczyć, możliwa jest jedynie poprawa funkcjonowania osób nim dotkniętych.
4. Co na to prawo?
Jak picie alkoholu w ciąży wygląda z perspektywy prawa? Otóż okazuje się, że kobieta pijąca w ciąży nie popełnia przestępstwa. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pozwala obecnie jedynie na zobowiązanie osoby uzależnionej do podjęcia leczenia.
Nie można jednak nikogo zmusić do odbycia odwyku. Nie ma również żadnych regulacji prawnych względem kobiet, które nie są uzależnione, a jedynie sporadycznie sięgają po alkohol w ciąży.
Co ciekawe, matka formalnie może być pociągnięta do odpowiedzialności, jeśli w stanie nietrzeźwym opiekuje się narodzonymi już dziećmi. Ale jeśli to dziecko jest jeszcze na etapie życia płodowego, nie ma szans na ochronę w majestacie prawa.
Katarzyna Gałązkiewicz, dziennikarka Wirtualnej Polski
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.