Nie tylko kosmetyczny problem. Opryszczka to uśpione zagrożenie w twoim układzie nerwowym

Wirus opryszczki pospolitej (HSV, Herpes simplex virus) należy do grupy herpeswirusów, czyli wirusów powodujących zakażenia latentne. Oznacza to, że po zakażeniu wirus pozostaje w organizmie nosiciela na całe życie, ukrywając się w układzie nerwowym i aktywując się w określonych warunkach, np. podczas spadku odporności.

Wyróżniamy dwa główne typy wirusa HSV:

• HSV-1 – odpowiedzialny przede wszystkim za opryszczkę wargową, ale może również powodować zakażenia jamy ustnej, gardła, oczu oraz mózgu,

• HSV-2 – głównie powoduje opryszczkę narządów płciowych, ale może także przenosić się na inne obszary ciała.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), aż 3,7 mld ludzi poniżej 50. roku życia jest nosicielami HSV-1, a HSV-2 występuje u 491 mln osób w wieku 15–49 lat.

Wirus HSV przenosi się przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub jej wydzielinami. Do najczęstszych dróg transmisji należą:

• kontakt bezpośredni – np. pocałunki, dotykanie zmian skórnych,

• stosunki seksualne – w przypadku HSV-2 zakażenie przenosi się drogą płciową, również przez seks oralny i analny,

• używanie wspólnych przedmiotów – np. ręczników, sztućców, szminek czy maszynek do golenia,

• zakażenie okołoporodowe – dziecko może zarazić się wirusem podczas porodu, jeśli matka jest zakażona,

• kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami – np. smoczkiem, który został oblizany przez osobę zakażoną.

Wirus opryszczki może aktywować się w dowolnym momencie życia, np. pod wpływem stresu, osłabienia odporności, ekspozycji na promieniowanie UV czy infekcji.

Zobacz także: Nosicielami wirusa jest 90 proc. Polaków. Gdy się "obudzi", dewastuje mózg

Pierwsze objawy opryszczki mogą pojawić się już w ciągu kilku dni od kontaktu z wirusem, ale czasem zakażenie pozostaje ukryte przez lata i ujawnia się dopiero w momencie spadku odporności.

Do najczęstszych objawów opryszczki należą:

• pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym – najczęściej pojawiają się na wargach, jamie ustnej, dziąsłach, gardle lub narządach płciowych,

• świąd i pieczenie skóry – często poprzedza wystąpienie zmian skórnych,

• gorączka i osłabienie – w przypadku bardziej intensywnych infekcji,

• ból i obrzęk węzłów chłonnych – zwłaszcza w przypadku opryszczki jamy ustnej i narządów płciowych.

Lokalizacja zmian opryszczkowych zależy od rodzaju zakażenia:

• opryszczka wargowa – pojawia się na ustach i w ich okolicy,

• opryszczka jamy ustnej i dziąseł – częściej występuje u dzieci, objawia się gorączką i bolesnymi zmianami w jamie ustnej,

• opryszczka narządów płciowych – powoduje owrzodzenia na prąciu, wargach sromowych, kroczu i wewnętrznych częściach ud,

• opryszczkowe zapalenie gardła – charakteryzuje się bólem gardła, gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych,

• opryszczkowe zapalenie mózgu – niezwykle groźne powikłanie, prowadzące do nieodwracalnego uszkodzenia neuronów.

Wirus HSV, choć powszechny, może prowadzić do bardzo poważnych komplikacji zdrowotnych. Największe zagrożenie stanowi dla osób o obniżonej odporności, noworodków oraz osób starszych.

Badania opublikowane w "Journal of Alzheimer’s Disease", wykazały, że osoby zakażone HSV-1 mają dwukrotnie większe ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera. Wirus ten może powodować przewlekłe stany zapalne, które prowadzą do uszkodzeń mózgu i sprzyjają rozwojowi demencji. Wyniki analiz, które pojawiłu się na łamach "Neuron" wykazały również związek między wirusem HSV a chorobą Parkinsona oraz stwardnieniem zanikowym bocznym (ALS).

Jednym z najpoważniejszych powikłań wirusa HSV jest opryszczkowe zapalenie mózgu. W przypadku braku leczenia śmiertelność wynosi ponad 70 proc. Wirus atakuje neurony, prowadząc do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu. Choroba objawia się wysoką gorączką, zaburzeniami świadomości, zmianami w zachowaniu, a także objawami neurologicznymi, takimi jak drgawki czy paraliż.

Największym zagrożeniem wirus HSV jest dla niemowląt i noworodków. Infekcja wirusem opryszczki u noworodka może prowadzić do śmiertelnych powikłań, takich jak zapalenie mózgu, niewydolność wątroby czy zespół rozsianego zakażenia narządowego. Ponadto wrodzone zakażenie może prowadzić do poważnych wad wrodzonych, takich jak małoocze, zanik nerwu wzrokowego czy zwapnienia wewnątrzczaszkowe.

Niebezpieczny jest również kontakt dziecka z osobą zakażoną – nawet niewinny pocałunek może doprowadzić do tragicznych konsekwencji.

Wirus opryszczki, zwłaszcza HSV-2, zwiększa ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Dodatkowo, inne herpeswirusy, takie jak wirus Epsteina-Barr (EBV), mogą prowadzić do chłoniaka Hodgkina, chłoniaka Burkitta oraz raka okolicy nosogardzieli.

Nie istnieje lek, który całkowicie eliminowałby wirusa HSV z organizmu, ale dostępne są skuteczne terapie łagodzące objawy i ograniczające nawroty:

• leki przeciwwirusowe – np. acyklowir, który hamuje replikację wirusa,

• preparaty wspomagające regenerację skóry – np. cynk, aloes,

• unikanie stresu i wzmacnianie odporności – kluczowe dla ograniczenia nawrotów choroby.

Profilaktyka opryszczki polega na przestrzeganiu zasad higieny oraz wzmacnianiu odporności organizmu. Choć wirus HSV jest bardzo powszechny, odpowiednie nawyki mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia i nawrotów infekcji.

Najważniejszą zasadą jest unikanie bliskiego kontaktu z osobami, u których opryszczka jest w fazie aktywnej. Pocałunki, dotykanie zmian skórnych czy używanie tych samych naczyń mogą prowadzić do łatwego przeniesienia wirusa. Szczególną ostrożność należy zachować wobec noworodków i małych dzieci, ponieważ ich układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co czyni je wyjątkowo podatnymi na ciężkie powikłania.

Wirus HSV może przenosić się również przez przedmioty codziennego użytku. Szminki, sztućce, kubki, ręczniki czy maszynki do golenia mogą być nośnikami wirusa i prowadzić do zakażenia. Aby zmniejszyć ryzyko, warto używać wyłącznie własnych przedmiotów higieny osobistej i dbać o ich regularne czyszczenie.

HSV-2, odpowiedzialny głównie za opryszczkę narządów płciowych, przenosi się drogą płciową. Aby ograniczyć ryzyko zakażenia, zaleca się stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów intymnych. Ważne jest także regularne badanie się w przypadku podejrzenia infekcji oraz otwarta komunikacja z partnerem na temat ewentualnego nosicielstwa wirusa.

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotów, warto dbać o zdrową dietę bogatą w witaminy i minerały, szczególnie witaminy z grupy B oraz cynk. Kluczowe znaczenie ma również odpowiednia ilość snu, unikanie przewlekłego stresu oraz regularna aktywność fizyczna, które wspierają naturalne mechanizmy obronne organizmu.

Opryszczka to nie tylko kosmetyczny problem, ale poważna infekcja, która może prowadzić do groźnych powikłań zdrowotnych. Świadomość zagrożeń i stosowanie odpowiednich metod profilaktycznych pozwala zmniejszyć ryzyko zakażenia oraz ograniczyć nawroty choroby.

Dominika Najda, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. WHO
2. John Hopkins University
3. Journal of Alzheimer’s Disease
4. Neuron