Nowe badania na NFZ. Dla kobiet w wieku 25-64 lat będą darmowe

Ministerstwo Zdrowia przygotowuje zmiany w programie profilaktyki raka szyjki macicy. Nowe badania, takie jak test HPV HR z genotypowaniem HPV 16/18 oraz cytologia płynna, mają być refundowane raz na pięć lat dla kobiet w wieku 25-64 lata. W przypadku dodatniego wyniku testu HPV, ta sama próbka będzie używana do wykonania cytologii płynnej.

Czym się różni od tak zwanej konwencjonalnej cytologi ta płynna - czyli LBC (ang. Liquid-Based Cytology)? To znacznie nowocześniejsza, bardziej zaawansowana i dokładna wersja tradycyjnej cytologii. Lepsza jakość pobieranego preparatu i jego stopień czystości zmniejszają ryzyko błędów diagnostycznych, a z tej samej próbki można później wykonać inne badania - np. test na wirusa HPV właśnie.

Wprowadzenie nowych badań profilaktycznych ma na celu zwiększenie wykrywalności raka szyjki macicy na wczesnym etapie.

"Rak szyjki macicy jest nowotworem, którego głównym czynnikiem ryzyka rozwoju jest przetrwałe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Za zmiany powstające na szyjce odpowiada najczęściej zakażenie wysoko onkogennymi typami wirusa HPV (16/18), dlatego jako podstawowe badanie przesiewowe w profilaktyce raka szyjki macicy wskazuje się test HPV HR. To nie oznacza jednak, że rezygnujemy z cytologii klasycznej. Dajemy placówkom medycznym czas przejściowy na stopniowe przeprowadzenie zmiany" - czytamy na stronie rządowej.

Działania te są zgodne z rekomendacjami klinicznymi, jednak budzą obawy finansowe.

Koszt wprowadzenia nowych badań oszacowano na 61,3 mln zł, przy założeniu zgłaszalności na poziomie 11,36 proc, a Ministerstwo Finansów już wyraziło wątpliwości co do możliwości sfinansowania projektu w 2025 roku. Wariant maksymalny kosztów - który według raportu AOTMiT jest osiągalny - może wynieść nawet 366 mln zł, co budzi obawy o zabezpieczenie środków w budżecie NFZ.

Wiceminister zdrowia Jerzy Szafranowicz zapewnił jednak, że środki na nowe badania zostały uwzględnione w planie finansowym NFZ na 2025 rok. Podkreślił również, że wprowadzenie nowoczesnych badań może w dalszej perspektywie przynieść oszczędności w systemie ochrony zdrowia.

Środowisko jednak nie jest przekonane i wskazuje m. in. na potrzebę wykonywania cytologii płynnej niezależnie od wyniku testu HPV HR. Proponuje także centralizację standardów diagnostycznych oraz możliwość self-samplingu (samopróbkowania), co zwiększyłoby dostępność badań, a także wprowadzenie mobilnych gabinetów do pobierania próbek, co mogłoby zwiększyć zgłaszalność kobiet. Jednak żadna z tych propozycji nie została uwzględniona na razie przez Ministerstwo Zdrowia.

W Polsce rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet, z wysokim wskaźnikiem umieralności. Wprowadzenie nowych badań ma na celu zwiększenie zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne, co może przyczynić się do wcześniejszego wykrywania tej choroby i zmniejszenia liczby zgonów. W USA szczepienia przeciwko HPV przyczyniły się do znacznego spadku śmiertelności z powodu tego nowotworu.

Badania wskazują, że w krajach z programami szczepień przeciw HPV odnotowano 90 proc. redukcję infekcji wirusem HPV. Polska była jednym z ostatnich krajów w Europie, które wprowadziły szczepienia populacyjne przeciw HPV - a eksperci jasno podkreślają, że eliminacja głównego czynnika ryzyka raka szyjki macicy może znacząco zmniejszyć liczbę zachorowań.

Poziom wyszczepialności w latach 2015–2022 wśród dziewcząt w wieku do 19 lat wahał się od ok. 0,6 proc. do 2 proc. Gdy w 2023 roku wprowadzono powszechny program szczepień dla młodzieży w wieku 12–13 lat odsetek ten wzrósł do ok. 20,37 proc. u dziewcząt i 11,19 proc. chłopców w tej grupie wiekowej.

Co jeśli chciałaby zaszczepić się osoba dorosła? Jeden z dostępnych na polskim rynku preparatów jest od 2021 roku dostępny z 50 proc. refundacją dla osób powyżej 18. roku życia - cena dla pacjenta spadła więc z 276,36 zł na ok. 138,18 zł. Drugi preparat chroniący przed 9 typami wirusa HPV (w tym 7 onkogennymi) jest znacznie droższy, kosztuje bowiem ok. 500-600 zł za dawkę.