Odpowiadają za uczucie głodu i sytości. Dwa istotne hormony

Głód fizyczny to naturalna reakcja organizmu na niedobór energii. Pojawia się stopniowo i objawia takimi sygnałami, jak burczenie w brzuchu, spadek koncentracji czy uczucie osłabienia. Znika po zjedzeniu pełnowartościowego posiłku i nie jest związany z konkretnymi produktami.

Z kolei głód psychiczny pojawia się nagle, często w odpowiedzi na emocje, stres lub nudę. Zwykle dotyczy konkretnego smaku, czyli np. potrzeby zjedzenia czegoś słodkiego lub słonego i nie ustępuje nawet po zaspokojeniu potrzeby.

Kluczem do rozróżnienia jest obserwacja, ponieważ jeśli uczucie głodu przyszło gwałtownie i dotyczy tylko wybranych produktów, prawdopodobnie nie ma nic wspólnego z prawdziwym zapotrzebowaniem organizmu.

Za uczucie głodu i sytości odpowiada precyzyjnie działający układ hormonalny, który reguluje apetyt w odpowiedzi na poziom energii, skład diety i rytm dnia. Dwa główne hormony w tej grze to grelina i leptyna.

Grelina nazywana "hormonem głodu" produkowana jest w żołądku i sygnalizuje mózgowi, że pora coś zjeść. Jej poziom wzrasta przed posiłkiem, a spada po jedzeniu. Leptyna działa odwrotnie, ponieważ to "hormon sytości", wydzielany przez komórki tłuszczowe. Informuje mózg, że zapasy energii są wystarczające, więc zmniejsza apetyt.

Na ich działanie wpływa jednak wiele czynników, m.in. jakość snu, stres, aktywność fizyczna i ilość przetworzonego jedzenia w diecie. Zaburzenia w funkcjonowaniu tych hormonów mogą prowadzić do jedzenia mimo braku fizycznego głodu lub do braku sygnału sytości po posiłku. Zrozumienie tej zależności pomaga lepiej wsłuchać się w potrzeby organizmu i odróżnić rzeczywisty głód od impulsywnej zachcianki.

Jedzenie bardzo często staje się automatycznym antidotum na stres, zmęczenie, smutek, frustrację lub nudę. W takich momentach sięgamy po jedzenie nie dlatego, że jesteśmy fizycznie głodni, ale dlatego, że chcemy poczuć ulgę lub poprawić sobie nastrój. Często wybieramy wtedy produkty bogate w cukry proste, sól lub tłuszcz, ponieważ dają one szybki zastrzyk dopaminy, czyli hormonu przyjemności. Dzieje się tak jednak tylko na chwilę.

Z czasem organizm może "nauczyć się", że emocje najlepiej reguluje się jedzeniem, co prowadzi do błędnego koła: napięcie, przekąska, chwilowa ulga, wyrzuty sumienia, znów napięcie i tak na okrągło.

Uświadomienie sobie tych mechanizmów to pierwszy krok do ich przerwania. Zamiast zagłuszać emocje jedzeniem, warto nauczyć się je rozpoznawać i szukać innych sposobów na ich rozładowanie, np. rozmowy, spacer, ćwiczenia oddechowe, śpiew czy zapisywanie tego, co czujemy.

Cukier i wysokoprzetworzona żywność potrafią zaburzyć naturalne sygnały głodu i sytości. Produkty o wysokim indeksie glikemicznym powodują gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi, a następnie jego szybki spadek. W efekcie uczucie sytości szybko mija, a organizm błyskawicznie domaga się następnej dawki energii, zwykle w formie przekąski lub czegoś słodkiego.

Do tego dochodzą dodatki smakowe i konsystencje zaprojektowane tak, by jedzenie było maksymalnie przyjemne i trudne do przerwania. Przetworzona żywność może wręcz oszukiwać mózg, przez co trudniej wyczuć moment sytości.

Regularne spożywanie takich produktów może nasilać napady głodu, nawet jeśli fizjologicznie organizm nie potrzebuje już energii. W dłuższej perspektywie powoduje to rozregulowanie apetytu i zwiększa ryzyko przejadania się, a co za tym idzie, otyłości.

Rozpoznanie fałszywego głodu to dopiero początek, ponieważ liczy się to, jak zareagujesz. Zacznij od prostego pytania: czy naprawdę jestem głodny, czy może to nuda, stres albo zmęczenie?

Głód fizyczny narasta stopniowo i objawia się sygnałami z ciała, a nie nagłym impulsem emocjonalnym. Czasem wystarczy szklanka wody, by ochota na jedzenie minęła. Zamiast sięgać po przekąskę, spróbuj zrobić coś innego, np. krótki spacer, głęboki oddech, telefon do kogoś bliskiego.

Ważne też, by jeść regularnie i sycąco. Białko, tłuszcze i błonnik pomagają utrzymać stabilny poziom energii. A jeśli zdarzy się zjeść coś "bez potrzeby" to nic straconego. Zamiast poczucia winy, postaw na refleksję. Świadomość i uważność pomagają odzyskać kontrolę nad jedzeniem i podejmować lepsze decyzje na co dzień.

Choć warto uczyć się rozpoznawania prawdziwego głodu, to są sytuacje, gdy świadome zjedzenie posiłku mimo braku apetytu ma sens. Przed długą podróżą, wymagającym dniem lub treningiem lepiej zjeść wcześniej, niż później zmagać się z osłabieniem. Jedzenie może być też wyrazem troski o siebie, np. ciepła zupa w zimny dzień lub ciasto z bliskimi budują poczucie równowagi. Liczy się intencja, czyli jeśli wiesz, po co jesz, zachowujesz kontrolę.

Fałszywy głód może zaburzyć relację z jedzeniem, ponieważ często pojawia się z nudów, emocji czy przez rozchwiane hormony. Rozpoznanie różnicy między głodem fizycznym a psychicznym i wprowadzenie prostych strategii pozwala odzyskać kontrolę. Świadome jedzenie zaczyna się od jednego pytania: czy naprawdę czuję głód?

Źródła

1. NaukaJedzenia.pl