Pokrzywka - rodzaje, objawy, diagnostyka, leczenie
Pokrzywka to niejednolity zespół chorobowy, który charakteryzuje się występowaniem wykwitów w postaci bąbli (podobnych do tych po poparzeniu pokrzywą). Wykwity te mają zabarwienie różowe lub porcelanowo-białe, mogą być różnych kształtów i rozmiarów. Powstają szybko i tak samo szybko ustępują. Często towarzyszą im niewielki ból i świąd. Wyróżnia się wiele rodzajów oraz wiele przyczyn pokrzywki. Pokrzywka jest chorobą bardzo rozpowszechnioną. Szacuje się, że w ciągu całego życia mniej więcej co 5 osoba chociaż raz na nią zapadnie. Pokrzywka dotyka ludzi w każdym wieku.
- 1. Jak powstaje pokrzywka?
- 1.1. Pokrzywka idiopatyczna
- 1.2. Pokrzywka infekcyjna
- 1.3. Pokrzywka igE-zależna
- 1.4. Pokrzywka alergiczna
- 1.5. Pokrzywka fizyczna
- 1.6. Inne przyczyny pokrzywki
- 2. Mechanizm powstawania bąbla
- 3. Rodzaje i objawy pokrzywki
- 3.1. Pokrzywka ostra
- 3.2. Pokrzywka przewlekła
- 3.3. Pokrzywka wywołana mechanicznie
- 3.4. Pokrzywka kontaktowa
- 3.5. Pokrzywka fizykalna
- 4. Szczególne postacie pokrzywki
- 4.1. Choroba posurowicza
- 4.2. Choroba Hashimoto
- 4.3. Pokrzywka ciężarnych
- 5. Diagnostyka i rozpoznanie pokrzywki
- 6. Leczenie pokrzywki
1. Jak powstaje pokrzywka?
Pokrzywka jest jedną z chorób alergicznych, wywołanych nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na kontakt z alergenem. do innych tego typu chorób należą: atopia, atopowe zapalenie skóry, katar sienny, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. Pokrzywka zazwyczaj ma podłoże alergiczne (choć rzadziej może mieć też podłoże niealergiczne, np. fizykalne czy toksyczne).
1.1. Pokrzywka idiopatyczna
To najczęstsza postać pokrzywki. Pokrzywka idiopatyczna pojawia się bez wyraźnej przyczyny. Może mieć łagodny lub przewlekły przebieg. Podstawową cechą pokrzywki idiopatycznej jest to, że stwierdzenie jej bezpośredniej przyczyny jest prawie niemożliwe.
1.2. Pokrzywka infekcyjna
Wystąpienie pokrzywki może towarzyszyć takim chorobom jak: wirusowe zapalenie wątroby typu A, B, C, mononukleozie zakaźnej (zakażenie wirusem Epsteina-Barr), AIDS (zakażenie wirusem HIV).
1.3. Pokrzywka igE-zależna
Pokrzywka zależna od przeciwciał IgE występuje zazwyczaj po użądleniu przez osy lub pszczoły. Inną przyczyną jest reakcja na określone substancje - niektóre osoby wykazują nadwrażliwość na substancje, z którymi stykają się w pracy, np. lateks (laboranci, lekarze pielęgniarki), kosmetyki (zawierające nadsiarczan amonu), substancje użyte do garbowania odzieży skórzanej, sierść lub ślinę zwierząt domowych.
1.4. Pokrzywka alergiczna
Pokrzywka alergiczna związana jest z pożywieniem (mleko, orzechy, ryby). Pokarmy mogą wywoływać zmiany skórne w pokrzywce alergicznej, za pośrednictwem przeciwciał IgE lub w przypadku gdy mają zdolność do uwalniania histaminy. Pokrzywkę alergiczną mogą również wywoływać dodatki do żywności: barwniki i konserwanty, a także substancje wzmacniające smak i zapach.
1.5. Pokrzywka fizyczna
Pokrzywka wywołana przez czynniki fizyczne, np. drapanie, może wywołać tak zwany dermografizm. To obrzęknięcie i zbielenie lub zaczerwienienie podrapanego miejsca. Niektóre rodzaje pokrzywki mogą być wywołane uciskiem, np. ściągacza od bluzy, a także uderzeniem.
Pokrzywka świetlna z kolei pojawia się po naświetleniu skóry światłem słonecznym. Znana jest również odmiana pokrzywki cholinergicznej, występującej po wysiłku fizycznym lub po biernym ogrzaniu ciała, np. w kąpieli. Pokrzywka cholinergiczna jest wywołana przez nadmierną wrażliwość na pot.
Przyczyną pokrzywki cholinergicznej jest uczulenie na acetylocholinę - neuroprzekaźnik, który sprawia, że skóra zaczyna wydzielać pot. W czasie pokrzywki cholinergicznej bąble mają czerwoną obwódkę i bardzo swędzą. Z tego powodu po pokrzywce cholinergicznej często zostają nam blizny i ślady na skórze.
1.6. Inne przyczyny pokrzywki
Pokrzywka może powstać również po przebytej transfuzji krwi lub pojawić się w reakcji na zażyte leki, np. penicylinę, cefalosporynę, aspirynę lub niesteroidowe leki przeciwzapalne.
2. Mechanizm powstawania bąbla
Działanie czynników wywołujących pokrzywkę prowadzi do uwolnienia z komórek tzw. mediatorów zapalnych (np. histaminy, serotoniny, prostaglandyny, leukotrieny). Mediatory te, działając na drobne naczynia krwionośne, rozszerzają je i zwiększają ich przepuszczalność. Ostatecznie dochodzi do pojawienia się zaczerwienienia skóry i przechodzenia płynu ze światła naczyń do otaczających tkanek i rozwoju obrzęku w postaci bąbla. Mediatory odpowiedzialne są też za świąd skóry.
Bąble powstają szybko, utrzymują się kilka lub kilkanaście godzin. Jeżeli występują przez kilka dni, mówimy o pokrzywce przewlekłej. Wysiewom pokrzywki w skórze nierzadko towarzyszy obrzęk błon śluzowych jamy ustnej i dróg oddechowych, przy czym obrzęk głośni może być nawet groźny dla życia.
Najczęstszą postacią jest pokrzywka ostra alergiczna. Związana jest z działaniem różnych alergenów (wziewnych, pokarmowych, lekowych i mikrobowych).
3. Rodzaje i objawy pokrzywki
Pokrzywki dzieli się nie tylko z uwagi na czas ich trwania, lecz również ze względu ich etiologię, czyli ze względu na mechanizm powodujący uwolnienie w skórze właściwej z komórek tucznych (mastocytów) histaminy odpowiedzialnej za powstanie bąbla pokrzywkowego.
Histamina jest mediatorem oddziaływującym na receptory histaminowe H. Pobudzenie receptorów H1 powoduje rozkurcz naczyń (wzrost przepuszczalności ich ścian) i swędzenie, a pobudzenie receptora H2 powoduje rozkurcz naczyń oraz wzrost ich przepuszczalności. Mechanizmy te są bardzo ważne, gdyż na ich blokowaniu polega zasadnicze leczenie pokrzywek.
3.1. Pokrzywka ostra
Pokrzywka ostra to najczęstszy rodzaj pokrzywki. Zazwyczaj jej przyczyną jest alergia. Czynnikami wywołującymi pokrzywkę ostrą mogą być pokarmy lub pyłki roślin. Pokrzywce ostrej wywołanej pożywieniem mogą towarzyszyć nudności, wymioty i ból brzucha.
W ostrej postaci pokrzywki objawy zwykle powstają w kilka godzin po kontakcie z czynnikiem ją wywołującym. Może się utrzymywać od kilku godzin do kilku dni.
3.2. Pokrzywka przewlekła
Pokrzywka przewlekła może wystąpić na skutek różnych czynników. Zazwyczaj dotyka ona osoby dorosłe. Pokrzywkę przewlekłą mogą wywoływać czynniki psychiczne, alergeny pokarmowe (np. ryby, kraby, ostrygi, egzotyczne owoce) lub wziewne. Może być też związana z ogniskami wewnątrzustrojowymi, zaburzeniami przewodu pokarmowego (robaczyce, kandydoza i inne). Czasem pokrzywkę przewlekłą wywołują leki. Najczęściej powstanie tego rodzaju pokrzywki powoduje kwas acetylosalicylowy - jest to wówczas tzw. pokrzywka aspirynowa.
Rzadko pokrzywkę przewlekłą wywołują hormony, takie jak progesteron. Wysiew zmian skórnych wiąże się ze stanem psychicznym pacjenta - stres nasila lub wywołuje objawy choroby. Bąble pokrzywkowe dość szybko ustępują po usunięciu czynnika wywołującego.
Pokrzywka o charakterze przewlekłym trwa z reguły dłużej niż 6 tygodni. Dotyczy głównie osób dorosłych. Mechanizm jej powstawania najczęściej jest niealergiczny. Może być jednak wywołana uczuleniem na alergeny - zwykle pokarmowe albo wziewne - lub związana z zakaźnymi ogniskami wewnątrzustrojowymi czy schorzeniami układu pokarmowego (robaczyce).
W jaki sposób objawia się pokrzywka przewlekła?
Pokrzywka o charakterze przewlekłym występuje wraz z wysiewem bąbli na skórze. Bąble pokrzywkowe mogą mieć różne kształty i rozmiary. Są płaskie, odgraniczone wyraźnym brzegiem, najczęściej koloru różowego. Mogą być niewielkie i mieć do kilku milimetrów lub duże i obejmować znaczne powierzchnie skóry. Bąblom towarzyszy świąd skóry. W pokrzywce przewlekłej są to często dość duże, czerwone, swędzące plamy na skórze.
Pokrzywka pojawia się szybko i utrzymuje się zwykle kilka lub kilkanaście godzin. Zanika bez pozostawienia śladu. Pokrzywka przewlekła trwa z reguły kilka lub kilkanaście dni. W pokrzywce przewlekłej zmiany na skórze mogą pojawiać się na przestrzeni nawet kilku lat. Często bąblom pokrzywkowym towarzyszy obrzęk naczynioworuchowy, czyli obrzęk głębiej położonej tkanki podskórnej. Objawem schorzenia jest obrzęk skóry, w szczególności w okolicy oczodołów, warg, powiek, stóp i dłoni. W związku z izolowanym obrzękiem naczynioruchowym nie pojawia się świąd skóry, a jej kolor się nie zmienia. Stan ten może utrzymywać się kilka, kilkanaście godzin.
Pojawieniu się bąbli pokrzywkowych, oprócz obrzęku naczynioworuchowego, mogą towarzyszyć inne objawy, nierzadko groźne dla życia. Należą do nich: obrzęk krtani, drętwienie języka, duszność, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, niskie ciśnienie tętnicze krwi, a także wstrząs anafilaktyczny.
3.3. Pokrzywka wywołana mechanicznie
Ten rodzaj pokrzywki wywoływany jest przez silne potarcie lub ucisk. Jej wystąpienie może być również poprzedzone silnymi wstrząsami psychicznymi. Pokrzywka wywołana mechanicznie ma długotrwałe objawy i nieraz wieloletni przebieg.
Zmiany powstają w kilkanaście sekund lub kilka minut po zadziałaniu czynnika mechanicznego, trwają kilkanaście minut lub kilka godzin, często przekształcają się w wykwity pokrzywkowe, które mogą pojawiać się również poza obrębem zadziałania czynnika mechanicznego.
3.4. Pokrzywka kontaktowa
Pokrzywka kontaktowa związana jest z mechanizmami alergicznymi, chociaż czasem bywa też niealergiczna. Najczęściej wywoływana przez sierść zwierząt, cytrusy, ukąszenia owadów.
U osób przygotowujących posiłki mogą ją powodować alergeny pokarmowe takie jak: ziemniaki, szparagi, cebula, ryby.
Istnieją również doniesienia o pokrzywce kontaktowej spowodowanej niektórymi roślinami. Pokrzywka kontaktowa objawia się w postaci wykwitów, które ograniczają się tylko do miejsc kontaktu z alergenem.
3.5. Pokrzywka fizykalna
Pokrzywka fizykalna tworzy na skórze czerwone plamy. Objawy pokrzywki powstają pod wpływem zetknięcia skóry z czynnikami zewnętrznymi, w tym również czynnikami atmosferycznymi, to jest zimnem, ciepłem i światłem słonecznym. Pokrzywka fizykalna wywoływana jest także w wyniku pocierania skóry lub ucisku. Oprócz zaczerwienienia skóry choroba wywołuje bąble pokrzywkowe, a czerwone plamy są bardzo swędzące. Objawy pokrzywki fizykalnej z zimna i ciepła nie powstają na tle alergicznym, w przeciwieństwie do pokrzywki świetlnej.
Wyróżniamy kilka rodzajów pokrzywki fizykalnej, ze względu na przyczynę ją wywołującą. Zaliczamy tutaj:
- pokrzywkę wywołaną,
- pokrzywkę opóźnioną z ucisku,
- pokrzywkę z zimna,
- pokrzywkę cieplna,
Pokrzywki fizykalne stanowią ok. 20% wszystkich pokrzywek przewlekłych. Ich mechanizm jest zazwyczaj nieimmunologiczny.
Pokrzywka wywołana to tzw. dermografizm. Jest najczęstszą z tego rodzaju pokrzywek. Pojawiający się silny świąd skórypowoduje odruch drapania, w wyniku czego powstają bąble w miejscu pocierania skóry. Ta pokrzywka fizykalna nie trwa długo, bowiem zmiany na skórze utrzymują się krótko, ok. 1 godziny. Jej rozpoznanie może być potwierdzone poprzez test prowokacyjny, polegający na potarciu skóry np. szpatułką.
Pokrzywka opóźniona pojawia się częściej u mężczyzn po 40. r.ż. Czynnikiem wywołującym jest przewlekły ucisk na tkanki. Powstają głębokie obrzęki, które obejmują tkankę podskórną. Wykwity skórnesą dosyć bolesne, a bąble mogą pojawić się także w innej lokalizacji niż działał związek wywołujący pokrzywkę. Czasami współtowarzyszą także gorączka, bóle stawów, a w badaniu krwi pojawia się leukocytoza i podwyższony poziom OB. Rozpoznanie potwierdza tzw. test klockowy. Polega on na siedzeniu przez 2 godziny na klockach o wymiarach 4x5 cm. W miejscu ucisku klocka pojawia się obrzęk głębszych tkanek.
Pokrzywka z zimna jest najczęstszą odmianą tej choroby. Całe ciało lub fragment skóry oziębia się bardziej pod wpływem gwałtownych zmian temperatury niż z powodu jej minusowych stopni. Niska temperatura powoduje, że komórki tuczne wydzielają histaminę, która odpowiada za proces chorobowy. Nadwrażliwość na zimno wywołuje czerwone plamy na skórze. Przy nagłej, silnej zmianie temperatury może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Testem na potwierdzenie pokrzywki z zimna jest badanie polegające na przyłożeniu kostki lodu do skóry. Jest to jedyna odmiana pokrzywki fizykalnej występująca u dzieci.
Pokrzywka cieplna jest odwrotnością pokrzywki powstałej pod wpływem zimna. Objawy kliniczne (czerwone plamy na skórze, bąble pokrzywkowe) pokazują się na skutek miejscowego ogrzania skóry do 38 lub 40 stopni Celsjusza. Ogrzewanie musi trwać około 5-10 minut. Pokrzywka z zimna i pokrzywka cieplna nie powstają na drodze alergicznej.
Światło słoneczne to kolejny czynnik wywołujący czerwone, swędzące plamy na skórze lub bąble pokrzywkowe. Promienie słoneczne, a dokładniej foton – jest silnym alergenem. Tego typu choroby skóry zaliczane są do przewlekłych, atakują nawet osłonięte fragmenty ciała. Na pokrzywkę wywołaną przez promienie słoneczne najczęściej uskarżają się kobiety.
4. Szczególne postacie pokrzywki
Pokrzywka może być także wyrazem innych chorób i stanów, takich jak:
- choroba posurowicza,
- pokrzywkowe zapalenie naczyń,
- choroby autoimmunologiczne, np. choroba Hashimoto, toczeń rumieniowaty układowy (SLE) czy mieszana choroba tkanki łącznej,
- ciąża,
- nowotwór złośliwy,
- nadczynność przytarczyc,
- rzadkie choroby genetyczne, np. zespół Muckle’a i Wellsa (oprócz pokrzywki występuje również głuchota i skrobiawica).
4.1. Choroba posurowicza
Choroba posurowicza to zespół odwracalnych objawów ogólnoustrojowych spowodowany tworzeniem się kompleksów immunologicznych z obcym antygenem obecnym w krążeniu. Klasyczna choroba posurowicza jest spowodowana tworzeniem się kompleksów immunologicznych z obco gatunkowym białkiem, a reakcja typu choroby posurowiczej - z innymi substancjami, najczęściej lekami (patomechanizm nie został jeszcze wyjaśniony).
Wśród przyczyn stwierdza się:
- białko obcogatunkowe, np. końska antytoksyna błonicza, tężcowa, botulinowa i przeciwko wściekliźnie, surowica końska neutralizująca jad żmii, królicza immunoglobulina przeciwko ludzkim tymocytom, chimerowe przeciwciała monoklonalne, np. rytuksymab, infliksimab (przeciwciała chimeryczne to takie nowoczesne leki, które mają postać przeciwciał, w których większość łańcucha polipeptydowego stanowi białko ludzkie, natomiast część zmienna lub jej najważniejsze fragmenty są pochodzenia mysiego), streptokinaza;
- leki – najczęściej antybiotyki beta-laktamowe (np. penicylina, amoksycylina, cefaklor), sulfonamidy (np. kotrimoksazol) i wiele innych.
Choroba posurowicza zaczyna się po upływie 7-14 dni od podania czynnika wywołującego. Objawy pokrzywki utrzymują się 1-2 tygodnie, po czym samoistnie ustępują.
Najczęstsze objawy pokrzywki to gorączka (występuje u prawie 100% chorych) oraz:
- zmiany skórne – u około 95% chorych stwierdza się plamisto-rumieniową, grudkową, pokrzywkową lub odropodobną, często swędzącą i symetryczną osutkę. Początkowo występuje ona na rękach, stopach i tułowiu, ale może obejmować całe ciało. Jeśli wstrzyknięcie antygenu nastąpiło śródskórnie lub domięśniowo, pierwsze zmiany mogą wystąpić w miejscu wstrzyknięcia.
To cię zainteresuje:
Inne zmiany skórne to zapalenie małych naczyń skóry, zmiany przypominające rumień wielopostaciowy (błony śluzowe są niezajęte), rumień dłoni, nietypowe zmiany plamisto-grudkowe na bocznych powierzchniach palców rąk i stóp lub wstęgowaty układ takich zmian wzdłuż zewnętrznych brzegów podeszew.
- ból i tkliwość uciskowa stawów, obrzęk i zaczerwienienie okolic stawów (rzadko), ból mięśni, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, obrzęk warg i powiek, nudności i wymioty, kurczowy ból brzucha, biegunka, ból głowy i zaburzenia widzenia, neuropatia obwodowa, zapalenie nerwów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zespół Guillaina-Barrego, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, duszność.
Rozpoznanie tej choroby opiera się na stwierdzeniu:
- w badaniach krwi: przyspieszonego OB i zwiększonego CRP, zwiększonej liczby limfocytów (limfocytozy), zwiększonego odsetka eozynofili w ogólnej liczbie białych krwinek (eozynofilia), przejściowego zwiększenia aktywności aminotransferaz, zmniejszonego stężenia składowych C3 i C4 dopełniacza oraz aktywności hemolitycznej dopełniacza, zwiększonego stężenia krążących kompleksów immunologicznych i zmniejszenia stężenia C3 i C4 rzadko w reakcji typu choroby posurowiczej.
- W badaniach moczu: białkomocz, wałeczki szkliste i erytrocyty w osadzie.
- W razie wątpliwości wykonuje się badanie histopatologiczne wycinka skóry – tutaj można stwierdzić leukocytoklastyczne zapalenie naczyń, złogi immunoglobulin i C3 w ścianie naczyń.
Leczenie opiera się na zaprzestaniu podawania leku będącego przyczyną choroby, podawaniu leków przeciwhistaminowych w celu złagodzenia świądu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych w celu zmniejszenia dolegliwości stawowych oraz glikokortykosteroidów ogólnoustrojowo w celu hamowania reakcji immunologicznej. W przyszłości należy bezwzględnie unikać leku wywołującego chorobę, a jeśli jego użycie jest konieczne, należy podać jednocześnie lek przeciwhistaminowy i GKS ogólnoustrojowo.
4.2. Choroba Hashimoto
Choroba Hashimoto to przewlekłe autoimmunologiczne (limfocytowe) zapalenie tarczycy, które charakteryzuje się brakiem bolesności gruczołu, występowaniem przeciwciał przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-Tg) oraz naciekami limfocytowymi w tarczycy. W chorobie tej dochodzi do powolnego rozwoju niedoczynności tarczycy. Główną rolę przypisuje się aktywności cytotoksycznych limfocytów T, odpowiedzialnych za niszczenie komórek pęcherzykowych tarczycy.
4.3. Pokrzywka ciężarnych
Pokrzywkę ciężarnych inaczej określa się jako swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży (Pruritic urticarial papules and plaques of pregnancy, w skrócie PUPPP). PUPPP pojawia się zwykle w trzecim trymestrze ciąży, najczęściej u pierwiastek.
Zmiany skórne są wielopostaciowe. Początkowo są to bardzo swędzące grudki obrzękowe i wykwity pokrzywkowe. Swędząca osutka jest charakterystycznym objawem wyróżniającym tę chorobę z grona pozostałych dermatoz ciążowych. Grudki mają średnicę 1-2 mm, mogą być otoczone jasnymi obwódkami, blednącymi pod wpływem ucisku. Rzadko pojawiają się wielokształtne bąble pokrzywkowe, małe pęcherzyki i nadżerki, a w przypadku rozszerzenia się zmian skórnych, toksyczne rumienie. Zmiany o charakterze pęcherzy nie występują.
W 80% przypadków wysiew zmian rozpoczyna się w miejscu występowania rozstępów na skórze podbrzusza, oszczędzając okolicę okołopępkową, po czym wykwity rozprzestrzeniają się, zajmując uda, pośladki i ramiona. Osutka ustępuje bezpośrednio lub kilka tygodni po porodzie. Powikłań nie stwierdza się. W kolejnych ciążach rzadko występują nawroty choroby.
Dermatoza nie stanowi zagrożenia dla matki i dziecka. Nie wykazano związku tej choroby ze stanem przedrzucawkowym, atopią, chorobami autoimmunologicznymi oraz opryszczką ciężarnych. Wyniki badań dodatkowych są w PUPPP prawidłowe. Leczenie jest objawowe i ogranicza się do zewnętrznego stosowania kortykosterydów. W cięższych stanach zachodzi konieczność doustnego podawania kortykosteroidów.
5. Diagnostyka i rozpoznanie pokrzywki
Aby mieć pewność co do poprawnego rozpoznania pokrzywki, należy oprzeć się na:
- Stwierdzeniu jednakowej wysypki bąblowej,
- Krótkotrwałym utrzymywaniu się stwierdzonych wykwitów,
- Występowaniu świądu jako objawu towarzyszącego,
- Ustępowaniu zmian bez pozostawienia trwałego śladu,
- Dokładnych informacjach z wywiadu od pacjenta.
Na ogół zmiany skórne są bardzo typowe (podobieństwo do poparzenia pokrzywą) i nie wymagają diagnostyki różnicowej z innymi chorobami. Niekiedy szczególna postać pokrzywki – obrączkowata – wymaga różnicowania ze zmianami obrzękowymi w rumieniu wielopostaciowym.
Jeśli podejrzewamy jako podłoże mechanizm immunologiczny, to należy wykonać takie testy jak:
- test wyłączania podejrzanych alergenów lub prowokacji, tj. ekspozycji na dany alergen,
- odczyny skórne: na przyłożony alergen po nakłuciu skóry (tzw. prick test), test skaryfikacyjny lub śródskórne wstrzyknięcie alergenu,
- RIST (radioimmunosorbent test), który określa stężenie IgE w surowicy. W pokrzywkach nie jest tak istotny diagnostycznie jak w atopowym zapaleniu skóry,
- RAST (radioallergosorbent test), który wykrywa swoiste przeciwciała klasy IgE skierowane przeciw określonym alergenom, takim jak pyłki, trawy, roztocza, sierść zwierząt, kurz, pleśń, alergeny pokarmowe, niektóre leki (szczególnie penicyliny),
- ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay), wykrywa również swoiste przeciwciała. Na uwagę zasługuje fakt, że jest znacznie prostszy niż RAST, a wykrywalność jest zbliżona.
Tor diagnostyczny zależy w dużej mierze od rodzaju pokrzywki. W pokrzywce przewlekłej związanej z nietolerancją kwasu acetylosalicylowego (polopiryna, aspiryna) stosuje się początkowo dietę złożoną z kartofli i ryżu, w celu usunięcia objawów pokrzywki, a następnie wykonuje się test prowokacji, podając we wzrastających dawkach co 2 godziny 50-1000 mg kwasu acetylosalicylowego. W podobny sposób – za pomocą mniejszych dawek benzoesanów, barwników azowych i innych – wykonuje się testy prowokacji.
Pokrzywkę wywołaną prowokuje się mocnym pociągnięciem szpatułki i notuje czas wystąpienia czerwonego i białego dermografizmu, ewentualnie czas cofania się wywołanych zmian obrzękowych.
W pokrzywce kontaktowej rozpoznanie ustala się na podstawie testu płatkowego, który pozostaje na skórze przez 20 min, a powinien być odczytywany po 30 min od zdjęcia płatka.
W pokrzywce z zimna znaczenie diagnostyczne ma dodatni odczyn na miejscowe zadziałanie zimna w ciągu kilku minut (np. strumień zimnej wody); odczyn występuje po 10-12 minutach.
W pokrzywce cieplnej odczyn na miejscowe działanie ciepła polega na przyłożeniu do skóry cylinderka z wodą o temperaturze 34-44 st. C; odczyn występuje po 5-10 minutach.
Pokrzywka świetlna charakteryzuje się występowaniem bąbli w konsekwencji na naświetlenie skóry. Zmiany pojawiają się kilka minut po naświetlaniu i mogą zajmować nawet skórę osłoniętą.
6. Leczenie pokrzywki
W zapobieganiu pokrzywce ważne jest przede wszystkim unikanie wywołujących ją czynników (np. uczulających pokarmów, innych alergenów, nadmiernego nasłonecznienia itd.). Z leków zastosowanie znajdują przede wszystkim środki przeciwhistaminowe i leki uspokajające (trankwilizery). Leki antyhistaminowe, jak nazwa wskazuje, mają działanie antagonistyczne wobec histaminy. Dzięki temu złagodzą one objawy pokrzywki.
Substancje aktywne zawarte w lekach to na przykład:
- cetyryzyna,
- loratadyna,
- feksofenadyna.
Leki antyhistaminowe należące do I generacji, ze względu na przenikanie do ośrodkowego układu nerwowego mogą powodować uczucie senności i uspokojenia. Należy być ostrożnym w czasie takiej kuracji, szczególnie jeśli na przykład mamy zamiar prowadzić samochód czy też pracujemy na wysokościach. Dlatego też zaleca się ich zażywanie w porach wieczornych, a najlepiej przed pójściem spać. Senność może być wzmożona, szczególnie jeśli leki antyhistaminowe są łączone z alkoholem.
Niektóre z nich oprócz powodowania senności posiadają właściwości uspokajające, np. hydroksyzyna. Leki przeciwhistaminowe I generacji głównie przepisywane są w pokrzywce ostrej. Leki przeciwhistaminowe II generacji stosowane są zaś w pokrzywkach przewlekłych.
Ze względu na swoją wybiórczość do receptorów histaminowych i nieprzenikanie przez barierę krew-mózg, nie wywołują uczucia senności i uspokojenia, dlatego też mogą być stosowane w ciągu dnia. Należy jednak stosować je także z ostrożnością, ponieważ mogą powodować zaburzenia rytmu serca.
Kuracja antyhistaminowa nie jest przepisywana kobietom w ciąży. Lekarz może przepisać tabletki zawierające chlorfenaminę, jednak niesie to za sobą pewne ryzyko. Szacuje się, że kilka tysięcy kobiet ciężarnych było poddanych kuracji, która nie zadziałała szkodliwie na płód. Mimo tego nie udowodniono, że leki są całkowicie bezpieczne dla nienarodzonego malucha.
Leczenie pokrzywki u dzieci starszych może także polegać na podawaniu leków antyhistaminowych. W niektórych alergicznych przypadkach, gdy pokrzywka u dzieci utrzymuje się przez dłuższy czas, stosuje się także preparaty z glikokortykosteroidami (działanie przeciwzapalne i przeciwalergiczne). Kortykosteroidy tłumią reakcje układu immunologicznego, co powoduje, że pokrzywka u dzieci znika. Leki te podaje się w przypadku nieskuteczności leczenia antyhistaminowego. Lekarz może zadecydować o konieczności podania kortykosteroidów przez krótki czas, lecz o dużej dawce. Nie zaleca się stosowania kortykosteroidów przez długi czas, ponieważ mogą wystąpić poważne skutki uboczne.
Możliwe niektóre skutki uboczne kuracji to:
- wzmożony apetyt,
- przybranie na wadze,
- wahania nastroju,
- bezsenność.
Jeżeli alergen wywołujący pokrzywkę został zidentyfikowany, można zastosować swoiste odczulanie. Można stosować na skórę także preparaty z mentolem. Stosowane są one jako terapia uzupełniająca. Mentol ma właściwości łagodzące nieprzyjemne swędzenie skóry. Leczenie pokrzywki alergicznej może polegać na zmianie diety, poprzez ograniczenie lub wyeliminowanie pewnych produktów, na przykład ryb, skorupiaków, pomidorów, truskawek, czekolady, ananasa, soku pomarańczowego.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.