Rezyliencja – czym jest, dlaczego jest ważna i czym grozi jej brak?

Rezyliencja to termin, który oznacza umiejętność radzenia sobie w trudnych momentach oraz akceptacji wydarzeń, które mogą negatywnie wpływać na samopoczucie. Rozumie się ją jako wewnętrzną siłę, która nie pozwala poddać się przeciwnościom, dojmującym emocjom czy trudnym sytuacjom życiowym. Co daje rezyliencja? Do czego prowadzi jej brak? Czy można doskonalić rezyliencję?

1. Co to jest rezyliencja?

Rezyliencja to umiejętność lub proces dostosowywania się człowieka do zmieniających się warunków. To inaczej odporność psychiczna, plastyczność umysłu, właściwa adaptacja w stosunku do otoczenia, uodparnianie się na działanie szkodliwych czynników, a także zdolność do odzyskiwania sił i regeneracji po urazach psychicznych.

Termin rezyliencja psychiczna, który pojawił się w psychologii w połowie XX wieku, wywodzi się z łacińskiego resilire, co oznacza odbić.

2. Dlaczego rezyliencja jest ważna?

Zobacz film: "Dlaczego lasy są trendy? Bo korzystnie wpływają na zdrowie psychiczne i fizyczne ludzi"

Rezyliencja, czyli proces obejmujący właściwe przystosowanie się w specyficznych warunkach środowiskowych, które nie wspomagają w rozwoju, jest bardzo ważna. Dlaczego?

Okazuje się, że wpływa na samopoczucie, dobrostan i działanie. Zapewnia poczucie bezpieczeństwa, buduje pewność siebie, pomaga radzić sobie z przeciwnościami losu, adaptować się do nowego otoczenia, ale i znosić silne emocje, takie jak żal, smutek, czy gniew. Sprawia, że człowiek we właściwy sposób reaguje na niekorzystne bodźce wywołujące stres, szok, uraz lub traumę.

Osoby, które posiadają wysoką odporność psychiczną, potrafią zaakceptować wszystko, co je spotyka – i iść dalej z nadzieją i energią. To zdecydowanie sprzyja profilaktyce problemów psychicznych i chorób, pomaga zapobiegać negatywnym skutkom stresu, wspiera codzienne funkcjonowanie.

Budowanie rezyliencji pomocne jest też w radzeniu sobie z negatywną gonitwą myśli i nadmiernym myśleniem (ruminacja), z którymi często człowiek identyfikuje się emocjonalnie. Przykładem ruminacji jest, chociażby ciągłe rozpamiętywanie kłótni, bezustanne, uporczywe wątpliwości, czy permanentne myśli o chorobie.

3. Czym grozi brak rezyliencji?

Osoby, które nie wykształciły w sobie rezyliencji:

• nie radzą sobie z porażką, trudnościami,
• nie potrafią zapanować nad emocjami,
• są bardzo podatne na działanie negatywnych bodźców związanych z nieprzyjemnymi czy trudnymi wydarzeniami,
• nie umieją zachować wewnętrznego spokoju,
• mają niskie poczucie własnej wartości,
• nie mają sił do wprowadzenia pozytywnych zmian w życiu, nie wynajdują konstruktywnych rozwiązań na przyszłość,
• mają przekonanie, że świat jest dla nich nieprzychylny,
• nie potrafią odciąć się od toksycznych osób i spalających relacji,
• skupiają się na negatywach,
• zatracają się w swoim cierpieniu, rozpamiętują bolesne doświadczenia.

To wszystko sprawia, że brak rezyliencji odbija się na zdrowiu zarówno psychicznym, jak i fizycznym. Często pojawiają się dolegliwości psychosomatyczne, ale i nerwice, stany lękowe, depresja czy uzależnienia. Co robić, by sobie pomóc?

4. Rezyliencja – ćwiczenia i filary

Skąd się bierze siła rezyliencji? Wynika ona z predyspozycji genetycznych, ale i doświadczeń. Sprzyja jej optymizm i wsparcie. Co ważne, może być rozwijana. Jest pozytywną adaptacją rozumianą jako potencjał, który może być odkrywany i realizowany niezależnie od wieku czy etapu rozwoju (może również być ukryty i nierealizowany).

Poziom rezyliencji, czyli umiejętności dostosowywania się, uodparniania, regeneracji po sytuacjach trudnych, jest zmienny. Zależy od wielu czynników, zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych.

Jak rozwijać zdolności rezyliencji? Bardzo ważne jest kształtowanie:

• uważności (z ang. mindfulness), rozumianej jako chwila świadomości własnego doświadczenia, bez jego oceniania; to zamierzona uwaga, skupienie na tu i teraz,
• zdolności do niezależnego funkcjonowania, ale i proszenia o pomoc, kiedy wymaga tego sytuacja,
• umiejętności postrzegania alternatyw,
• postawy refleksyjnej, ale i aktywnej,
• stylu radzenia sobie skoncentrowanego na zadaniu,
• otwartości, ciekawości świata, zainteresowania nim,
• zdolności do właściwego dostosowania się do zmian zachodzących w środowisku,
• sposobu myślenia.

W kontekście rezyliencji pojawiają się takie cechy, postawy i działania jak:

• współczucie sobie, które pozwala pogodzić się z tym, co się wydarzyło i uruchomić proces akceptacji,
• samoświadomość, czyli zrozumienie swoich potrzeb oraz akceptacja charakteru, świadomość atutów, ale i wad,
• doświadczenie, nauka i wyciąganie wniosków,
• hart ducha: wiara w swoje możliwości, silna wola,
• wdzięczność za to, co się ma,
• pewność siebie, wiara w swoje możliwości,
• spokój ducha; pomocne jest oddawanie się swoim pasjom, a także wygospodarowanie czasu na odpoczynek i relaks,
• motywacja, która daje chęć do działania i poczucie siły,
• silna więź z bliską osobą,
• odwaga, która popycha do działania,
• pragnienia, będące drogowskazami na drodze działania, pomagające realizować zamierzenia oraz osiągać cele,
• wielkoduszność.

Wiedzę w tym temacie można rozwijać samodzielnie lub wspierając się wiedzą z poradników i książek, czy kursów z zakresu psychologii. Prężność, odporność i elastyczność psychiczną pomoże też budować dbanie o zdrowie fizyczne. Ciało i umysł są bowiem ze sobą powiązane, dlatego też aktywność fizyczna, zdrowa dieta i sen są istotnymi narzędziami w rozwijaniu rezyliencji.

Ćwiczenie rezyliencji można rozwijać też wraz z innymi praktykami, które pomagają zapobiegać negatywnym skutkom stresu. W ostatnim czasie dużo mówi się o łączeniu neurologii z praktyką psychoterapeutyczną, które pozwala z perspektywy obserwatora patrzeć na wewnętrzny sposób funkcjonowania umysłu, tzw. psychowzroczność. Termin ten wprowadził profesor psychiatrii i neurobiolog – Daniel J. Siegel.

Należy jednak podkreślić, że w sytuacjach, kiedy brak umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami losu utrudnia codzienne funkcjonowanie i pojawia się przekonanie, że ćwiczenia i samodzielna praca nad sobą to za mało, warto zgłosić się do psychoterapeuty. Współpraca ze specjalistą z pewnością przyniesie efekty i pozwoli cieszyć się lepszą jakością życia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.