Rodzaje szczepionek przeciwgrypowych
Najlepszym sposobem uniknięcia zakażenia wirusem grypy jest zastosowanie szczepionki przeciwgrypowej, która na dany sezon zawiera antygeny trzech szczepów wirusa (dwa wirusa A oraz jeden wirusa B) odpowiadające tym krążącym w środowisku. Ponieważ wirus grypy podlega niezwykle szybkim zmianom antygenowym szczepionka musi być co roku aktualizowana z uwzględnieniem nowego pojawiającego się podtypu.
1. Szczepienia przeciw grypie
Szczepy wirusa używane w szczepionce przeciwko grypie , ze względu na zmienność antygenową, muszą być corocznie aktualizowane. WHO przy współpracy z Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) z Atlanty, USA oraz Krajowych Ośrodków ds. Grypy pozostałych państw co roku wydaje zalecenia dotyczące składu szczepionki. Produkcja szczepienia to jednak proces bardzo skomplikowany. Trwa około 6-8 miesięcy.
Aby zdążyć na czas, tzn. kolejny sezon grypowy, producenci zaczynają proces przygotowywania do produkcji kolejnej szczepionki już około stycznia każdego roku. Po otrzymaniu określonych na dany sezon szczepów wirusa grypy, producenci namnażają je na zarodkach kurzych. Po kilkudniowej hodowli, podczas której każdy z trzech szczepów musi być namnażany osobno, skorupka jajka zostaje otwarta i pobierane jest białko w celu wyodrębnienia wirusa.
Materiał wirusowy szczepień przeciw grypie przechodzi przez wieloetapowe czynności oczyszczające i zostaje poddany inaktywacji chemicznej. Następnie około czerwca/lipca laboratoria referencyjne badają szczepy namnożone przez producentów pod kątem ich czystości oraz immunogenności. W dalszym etapie trzy składowe szczepy wirusów są łączone w jedną recepturę i dopiero wytwarzane w postaci szczepionek. Mniej więcej w sierpniu szczepionki są pakowane w gotowe do użycia ampułkostrzykawki lub ampułki i przechowywane w odpowiednio niskiej temperaturze (od +2 do +8°C) aby zachowały skuteczność. We wrześniu rozpoczyna się ich dystrybucja do hurtowni a następnie do aptek.
Alternatywną metodą produkcji szczepionki przeciwko grypie może być w przyszłości metoda oparta o hodowle komórkowe bądź tkankowe, lecz jest ona nadal na etapie eksperymentalnym.
2. Rodzaje szczepionek przeciw grypie
Aktualnie na świecie w celu zapobiegania grypie stosuje się 2 rodzaje szczepionek przeciw grypie:
Szczepionki inaktywowane
- typu „split” zawierające rozszczepiony wirion,
- podjednostkowe typu „sub-unit” zawierające podjednostki powierzchniowe - hemaglutyninę i neuraminidazę,
- zawierające cały wirus.
Szczepionki żywe atenuowane
Żywa inaktywowana szczepionka przeciwko grypie - Live Attenuated Influenza Vaccine (LAIV). Jedyna szczepionka żywa atenuowana szczepionka zatwierdzona do użytku w USA, jednak niedostępna i niezarejestrowana w Polsce. Podawana donosowo w formie spray'u zawiera wirusy antygenowo identyczne do tych zawartych w szczepionce inaktywowanej. Wirusy zawarte w LAIV to tzw. mutanty temperaturowe, niezdolne do zakażenia dolnych dróg oddechowych. Po podaniu wywołują czasami minimalne objawy ze strony górnych dróg oddechowych. Szczepionka ta przeznaczona jest wyłącznie dla zdrowych osób od 5 do 49 roku życia. Nie można nią jednak szczepić kobiet w ciąży, dzieci lub osób w okresie dojrzewania poddawanych terapii aspirynowej lub leczeniu innymi salicylanami, także osób po przebytym zespole Guillain-Barre oraz uczulonych na substancje zawarte w szczepionce.
Obecnie w Polsce w profilaktyce grypy stosowane są szczepionki inaktywowane:
- typu „split” (Begrivac, Fluarix, Vaxigrip),
- typu „sub-unit”(Aggripal, Fluvirin, Influvac i Isiflu Znale).
3. Skład szczepionki
Wszystkie dostępne w Polsce rodzaje szczepionek przeciw grypie są immunologicznie równocenne. Oznacza to, że odpowiedź immunologiczna osoby zaszczepionej jest zbliżona w przypadku stosowania szczepionek różnych firm, a ich skład szczepionki jest corocznie aktualizowany. Posiadają one atest polskiego Ministerstwa Zdrowia.
Standardowy skład szczepionki przeciwko grypie
- Jedna dawka szczepionki (0,5ml) zawiera 15 μg hemaglutyniny każdego z rekomendowanych przez WHO na dany sezon epidemiczny szczepów wirusa grypy. Skład szczepionek może różnić się w zależności od rejonu geograficznego, tj. półkuli północnej czy też półkuli południowej. Dlatego nie należy stosować szczepionek sprowadzonych z zagranicy prywatnie przez pacjentów i nieposiadających atestu polskiego Ministerstwa Zdrowia.
- Skład szczepionki różnych producentów pod względem antygenowym jest jednakowy w danym regionie geograficznym. Różnice w składzie mogą być obecne w substancjach pomocniczych, do których należą roztwór buforowy oraz śladowe ilości następujących substancji: antybiotyków używanych w procesie oczyszczania szczepionek, formaldehydu czy białka kurzego.
- Tiomersalat (Thimerosal) – związek rtęci stosowany w konserwowaniu szczepionki – jego ilość jest sukcesywnie redukowana przez producentów szczepionek i zgodna z dopuszczalnymi normami. Dostępne są także szczepionki pozbawione tiomersalatu lub ze śladowymi ilościami tego związku. W lipcu 1999 r. Agencje Zdrowia Publicznego w Stanach Zjednoczonych, Amerykańska Akademia Pediatrii oraz producenci szczepionek podpisali postanowienie, na mocy którego zawartość tiomersalatu zostanie obniżona lub wyeliminowana, chociaż wg CDC podawanie szczepionki zawierającej tiomersalat dzieciom czy też kobietom w ciąży jest bezpieczne. Jedynymi działaniami niepożądanymi szczepionki z tiomersalatem były zaczerwienienie i opuchlizna w miejscu podania.
4. Dawkowanie szczepionki przeciwgrypowej
Dawkowanie szczepionki przeciwgrypowej zależne jest od wieku pacjenta. Szczepienia dzieci - kalendarz:
- Od 6 do 35 miesiąca życia - u dziecka szczepionego przeciw grypie po raz pierwszy w życiu stosuje się 2 dawki w odstępach 4-tygodniowych, natomiast w przypadku dzieci uprzednio szczepionych wystarczająca jest 1 dawka. Wskazana objętość dawki to 0,25 ml.
- Od 3 do 8 lat – zalecana objętość dawki to 0,5 ml. Obowiązują takie same wskazania jak w przypadku szczepień dzieci od 6 do 35 miesiąca życia.
- Od 9 roku życia – wskazana objętość dawki to 0,5 ml. Stosowana jest tylko 1 dawka.
5. Korzyści wynikające ze stosowania profilaktyki przeciwgrypowej
Wśród korzyści wynikających z profilaktyki w postaci szczepień najważniejsze są:
- redukcja zachorowalności na grypę,
- redukcja śmiertelności spowodowanej powikłaniami pogrypowymi,
- zmniejszenie potencjalnych skutków społecznych grypy,
- zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej,
- ograniczenie skutków ekonomicznych.
Należy pamiętać, że zawsze przed zastosowaniem szczepionki trzeba zapoznać się z informacjami producentów dotyczącymi przede wszystkim składu szczepionki, który musi odpowiadać danemu sezonowi grypy oraz działaniami niepożądanymi.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.