Schizofrenia paranoidalna - czym jest, jak się objawia i czy jest niebezpieczna, leczenie schizofrenii

Schizofrenia paranoidalna (schizofrenia urojeniowa) to typ schizofrenii, który charakteryzuje się przede wszystkim występowaniem omamów wzrokowo-słuchowych. U chorego pojawiają się coraz bardziej uporczywe halucynacje, urojenia, a także natrętne myśli.

Schizofrenik paranoidalny cierpi na urojenia prześladowcze lub urojenia wielkościowe o bardzo złożonym charakterze, przypominającym często intrygi z powieści kryminalnych.

Jego przeżycia są zwykle zrozumiałe i logiczne tylko dla niego samego. Osoby chore często ulegają również urojonej zazdrości, czyli głębokiemu przekonaniu, że partner seksualny jest im niewierny.

Ich postępowanie bywa bardzo sztywne, formalne albo wręcz przeciwnie - bardzo gwałtowne (schizofrenia agresja). Paranoidalna schizofrenia została ujęta w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 i otrzymała kod choroby F20.

Według statystyk ryzyko zachorowania na schizofrenie wynosi około 1%. Objawy paranoidalne rozpoznaje się w równym stopniu zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Pierwsze z nich zwykle pojawiają się przed 30. rokiem życia, ale zdarzają się również przypadki schizofrenii paranoidalnej w późniejszym wieku.

Wśród przyczyn schizofrenii, w tym odmiany paranoidalnej wymienia się czynnik dziedziczny, choroba paranoidalna u jednego z rodziców sprawia, że ryzyko wystąpienia choroby u potomka wynosi ok. 17%. Schizofrenia u obydwojga rodziców podnosi zagrożenie do ok. 46%.

Schizofrenia paranoidalna F20 to choroba wieloczynnikowa, zależna od wpływu czynników środowiskowych i genetycznych. Nie bez znaczenia może okazać się zakażenie wirusowe w czasie ciąży czy urazy okołoporodowe.

Trudno więc jednoznacznie wskazać grupę ryzyka w przypadku tej choroby, zazwyczaj wymienia się jedynie osoby, u których w najbliższej rodzinie występowały zaburzenia natury psychicznej, takie jak:

• psychoza paranoidalna,
• depresja paranoidalna,
• nerwica paranoidalna,
• lęk paranoidalny,
• schizofrenia nabyta,
• omamy imperatywne,
• obsesja paranoidalna,
• schizofrenia maniakalno-paranoidalna.

Schizofrenia paranoidalna (choroba F20) na samym początku charakteryzuje się obecnością różnych rodzajów urojeń i omamów u chorego. Przeważają omamy słuchowe, rzadziej węchowe, czuciowe czy smakowe. Objawy schizofrenii to:

• urojenia prześladowcze (schizofrenia prześladowcza),
• urojenia wielkościowe,
• urojenia nasyłania lub wykradania myśli,
• urojenia ksobne,
• urojenia odsłonięcia,
• urojenia owładnięcia,
• urojenia oddziaływania,
• urojenia hipochondryczne,
• urojenia nihilistyczne.

Urojenia w schizofrenii paranoidalnej mogą mieć charakter pierwotny albo wtórny, wynikający z przeżywanych halucynacji słuchowych.

Najczęściej są to bardzo drobne sygnały. Chory może jedynie słyszeć, jakby ktoś go wołał. Z czasem omamy przybierają na sile i wówczas jest to odpowiedni moment na podjęcie leczenia.

Chorzy na schizofrenię paranoidalną opisując swoje przeżycia, często używają niezrozumiałego języka, tworzą neologizmy, ich myśli są nielogiczne, niespójne, porozrywane.

U schizofreników paranoidalnych rzadziej obserwuje się dezorganizację zachowania, otępienie emocjonalne czy zaburzenia mowy i woli. Nawet jeśli się pojawiają to zazwyczaj są mało manifestowane.

Rozwój schizofrenii paranoidalnej przebiega powoli, może się zacząć już po 20. roku życia i z czasem przybierać na sile. Często diagnoza jest postawiona kilka lub kilkanaście lat po pojawieniu się pierwszych, niewinnych objawów.

Jeśli choroba ma nagły początek, zwykle towarzyszą jej lęk i zaburzenia świadomości typu oneiroidalnego, czyli związane z rozbudowanymi urojeniami, przypominającymi sny.

Można by powiedzieć, że gdyby nie omamy i urojenia, to pacjent funkcjonowałby całkiem sprawnie – nie notuje się tu objawów katatonicznych (tików, echolaliów), zaburzeń ruchu, dezorganizacji myśli czy afektu.

Ze względu na oderwane od realiów teorie naukowe czy spiskowe chory zaniedbuje wszystkie sfery aktywności, dając się owładnąć objawom wytwórczym. Z tego względu schizofrenicy paranoidalni wymagają hospitalizacji i leczenia psychiatrycznego.

Diagnostyka schizofrenii paranoidalnej zazwyczaj opiera się na obserwacji chorego i wywiadzie lekarskim. Dużą rolę odgrywa rozmowa z pacjentem i z jego najbliższą rodziną.

Specjalista zwykle próbuje dowiedzieć się jak najwięcej o niepokojących symptomach, o ewentualnych problemach w codziennym funkcjonowaniu, a także o zaburzeniach psychicznych rozpoznawanych u członków rodziny.

Niestety rozpoznanie schizofrenii jest niemożliwe na podstawie badań krwi ani badań neuroobrazowych. Zleca się jedynie w celu wykluczenia innych chorób, które mogą mieć wpływ na psychikę.

Istotne jest również sprawdzenie, czy pacjent nie jest uzależniony od narkotyków, leków uspokajających lub nasennych, a także czy nie cierpi na cukrzycę lub choroby układu krążenia.

Bardzo często psychiatrzy stosują testy na schizofrenię paranoidalną, czyli kwestionariusze dotyczące oceny nasilenia i częstotliwości pojawiania się objawów choroby.

Warto pamiętać, że diagnozowanie schizofrenii, a przede wszystkim jej potwierdzenie jest możliwe dopiero wtedy, gdy objawy utrzymują się co najmniej miesiąc.

Najczęściej chory sam z siebie nie podejmuje leczenia, ponieważ omamy i urojenia wydają mu się bardzo realne. Ma wrażenie, że to inni próbują mu coś wmówić.

Najczęściej jedynym słusznym rozwiązaniem jest zamknięcie chorego na jakiś czas do zamkniętego ośrodka neuropsychiatrycznego. Tam podawane są leki, których zadaniem jest zminimalizowanie objawów choroby. Do tego często nieodzowna okazuje się psychiterapia i regularna rozmowa ze specjalistą.

Warto pamiętać, że osoba z urojeniami może zrobić krzywdę osobom dookoła siebie. Może jej się wydawać, że są wobec niej wrogo nastawieni i ich zaatakować. Dlatego właśnie tak ważne jest odpowiednio wczesne postawienie diagnozy i wdrożenie leczenia.

Rokowania w przypadku schizofrenii urojeniowej są bardzo zróżnicowane. Szacuje się, że około 25% pacjentów powraca do zdrowia w ciągu pięciu lat i jest w stanie normalnie funkcjonować.

Pozostali odczuwają jedynie niewielką poprawę, może zdarzyć się też tak, że zastosowanie leczenie nie przyniesie żadnych efektów. Chorzy powinni znajdować się pod stałą opieką lekarską, ponieważ zaburzenie ma tendencję do nawrotów, a nieleczona schizofrenia paranoidalna negatywnie wpływa na jakość życia i kondycję psychiczną.

Warto mieć na uwadze, że schizofrenicy paranoidalni niekiedy mają myśli samobójcze, a nawet około 10% z nich próbuje popełnić samobójstwo. Z tego względu niekiedy konieczne staje się szpitalne leczenie schizofrenii.

Wyleczenie schizofrenii paranoidalnej jest możliwe, ale mówi się wówczas o remisji, ponieważ choroba może wracać pod postacią bardzo zróżnicowanych objawów.

Źródła

1. Seligman M.E., Walker E.F., Rosenhan D.L., Psychopatologia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003, ISBN 83-7298-441-7.
2. Zimbardo P.G., Johnson R.L., McCann V., Psychologia. Kluczowe koncepcje. Psychologia osobowości, PWN, Warszawa 2010, ISBN 978-83-01-16396-9.