Sód - właściwości, rola w organizmie, niedobór i nadmiar
Sód należy do grupy elektrolitów, które wspierają organizm w utrzymaniu gospodarki wodnej. Jego niedobór lub nadmiar może być niebezpieczny i wskazywać na rozwój wielu chorób. To niezbędny pierwiastek, o poziom którego trzeba właściwie dbać. W jaki sposób?
1. Co to jest sód?
Sód jest pierwiastkiem chemicznym z grupy metali alkalicznych oraz jednym z elektrolitów. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie organizmu i reguluje całą gospodarkę wodną. W naturalnej postaci jest miękkim, srebrzystobiałym metalem. Gwałtownie reaguje z wieloma cząsteczkami, w tym też z wodą i alkoholami.
W ludzkim organizmie sód występuje w formie jonów dodatnich lub ujemnych. Dostarczany jest wraz z pożywieniem i metabolizowany przez nerki. Usuwany jest głównie z moczem, ale także w niewielkim stopniu z kałem oraz potem.
Wydalanie i zatrzymywanie sodu w organizmie regulowane jest przez odpowiednie peptydy i hormony. Za usuwanie jego nadmiaru odpowiadają tzw. peptydy natriuretyczne, a za zatrzymywanie go - wazopresyna i aldosteron.
2. Rola sodu w organizmie
Sód odpowiada za regulowanie gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie. Odpowiada za prawidłowy rozkład wody i utrzymanie różnicy tzw. potencjałów elektrycznych. Wpływa także na uregulowanie gospodarki kwasowo-zasadowej, czyli odpowiada za utrzymanie prawidłowego pH.
Odpowiednie stężenie sodu odpowiada także za zachowanie prawidłowej objętości krwi. Jeśli organizm wykryje nadmiar tego pierwiastka, natychmiast stymuluje nerki do wzmożonej pracy. Jeśli jest go za mało, objętość krwi zwiększa się.
Dodatkowo sód utrzymuje prawidłowe napięcie mięśniowe, reguluje pracę układu nerwowego, bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych oraz utrzymuje prawidłowe ciśnienie osmotyczne krwi.
3. Niedobór sodu
Jeśli w organizmie znajduje się za mało sodu, układ krwionośny wysyła do mózgu sygnał i w ten sposób uruchamia mechanizmy obronne. Pierwszym krokiem jest zwiększenie objętości krwi, aby utrzymać jej prawidłowe ciśnienie. Następnie nadnercza zaczynają wydzielać aldosteron, który zatrzymuje sód i wydala potas.
Jednocześnie wazopresyna wydzielana przez przysadkę mózgową wchłania wodę i zatrzymuje ją w kanalikach nerkowych.
Do niedoboru sodu przyczyniają się często takie schorzenia, jak:
- nadmierna potliwość,
- choroby psychiczne,
- niedoczynność tarczycy,
- niewydolność nerek,
- przedawkowanie leków moczopędnych,
- wymioty i biegunki.
Objawy niedoboru sodu to przede wszystkim:
- nadmierna senność,
- bóle głowy,
- brak apetytu,
- nadpobudliwość nerwowa,
- zaburzenia mowy,
- drgawki,
- niepokój,
- obrzęk mózgu.
Nadmiernie utrzymujący się niedobór sodu (hiponatremia) może doprowadzić do częstej utraty przytomności, a także może być stanem zagrażającym życiu.
4. Nadmiar sodu w organizmie
Równie niebezpieczny jest nadmiar sodu w organizmie (hipernatremia). Przyczynia się do rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz zaburzeń pracy serca. Wiąże się to z takimi objawami, jak:
- bóle z tyłu głowy,
- zawroty głowy,
- krwawienia z nosa,
- kołatanie serca.
Nieleczony nadmiar sodu może doprowadzić do udaru mózgu, niedowładu kończyn i paraliżu.
5. Kiedy wykonać badanie poziomu sodu?
Badanie sodu najczęściej wykonuje się, jeśli chorujemy na schorzenia, które mogą zaburzać jego poziom, np. niedoczynność tarczycy czy choroby nerek, a także jeśli zauważymy u siebie niepokojące objawy:
- nadmierne biegunki i wymioty,
- nadmierne oddawanie moczu,
- obrzęki na ciele,
- bóle w okolicach nerek.
Badanie poziomu sodu wykonuje się jak zwykłą morfologię - pobiera się krew z żyły łokciowej, a na wynik czeka około jednego dnia.
Normy sodu w organizmie mieszczą się w przedziale 135-145mmol/l. Wartości te mogą się różnić w zależności od laboratorium.
6. Gdzie znajduje się sód?
Sód dostarczany jest do organizmu przede wszystkim wraz z pożywieniem, najczęściej pod postacią chlorku sodu. Można go znaleźć w wielu produktach spożywczych. Najwięcej sodu znajduje się w:
- tłustym mleku,
- jogurtach naturalnych,
- serach żółtych
- twarogu,
- mięsie z kurczaka,
- mięsie ze schabu,
- parówkach,
- polędwicy,
- kabanosach,
- dorszu.
Odpowiednio zbilansowana dieta pozwala zachować stężenie sodu na odpowiednim poziomie.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.