Zachoruje co trzeci po 50-tce. "Objawy są bardzo dotkliwe"

Półpasiec jest chorobą zakaźną wywołaną przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Szczególnie narażone są osoby starsze i z obniżoną odpornością. Zakaźnicy szacują, że problem ten dotknie co trzecią osobę po pięćdziesiątce, która zmagała się z wirusem ospy wietrznej. Tymczasem dane epidemiologiczne NIZP-PZH PIB wskazują, że w Polsce z wirusem zetknęło się od 90 do nawet 95 proc. populacji.

- Uśpiony wirus najczęściej uaktywnia się, gdy nasza odporność zostanie obniżona i słabnie nasza immunologia. Mechanizm jest prosty - u osoby, która chorowała na ospę wietrzną, wirus VZV wywołujący półpasiec, przedostaje się do układu nerwowego: zwojów rdzeniowych i zwojów czuciowych nerwów czaszkowych. W zależności, z którego zwoju się reaktywuje, w tym miejscu pojawiają się zmiany. Mogą występować na głowie, oczach, uszach, klatce piersiowej, brzuchu czy plecach. Niestety objawy zachorowania są bardzo dotkliwe - tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Zaliczamy do nich bolesne wykwity o typie pęcherzyków, które są wypełnione płynem. Może też dochodzić do owrzodzeń i ognisk martwicy, które z kolei są podatne na nadkażenia bakteryjne. Zmiany skórne najczęściej pojawiają się po jednej stronie ciała, co ułatwia rozpoznanie choroby.

Z chorobą zetknął się 50-letni Michał, który zachorował na półpaśca 5 lat temu. - Zaczęło się od ogromnego bólu w karku, następnie zaczęły boleć mnie plecy. Długo szukałem przyczyny. Na początku myślałem, że może źle spałem albo mam niewygodne krzesło w pracy. Kupiłem nawet nowe, ale ból nie ustępował, tylko się zwiększał. W pewnym momencie ból był tak silny, że nie byłem w stanie funkcjonować. Byłem zmęczony, podenerwowany, nie mogłem spać. Poszedłem do lekarza rodzinnego, odesłał mnie z kwitkiem, mimo iż miałem wysypkę na plecach - były to duże, chropowate zmiany. Powiedział, że może jestem zmęczony i kazał mi brać witaminy - opowiada w rozmowie z WP abcZdrowie.

Ból nie ustępował, więc mężczyzna nadal szukał jego przyczyny. Wreszcie trafił do dermatologa. - Dermatolog, patrząc na to, co mam na plecach, powiedział od razu, że choruję na półpasiec. Zapytał też, czemu tak długo chodziłem z takimi zmianami i jak mogłem funkcjonować z takim bólem - dodaje.

Prof. Zajkowska przyznaje, że ból jest jednym z podstawowych objawów półpaśca. Pacjenci najczęściej opisują go jako palący, piekący, pulsujący. Ma on zwykle duże natężenie, narasta w godzinach wieczornych i nocnych.

- Najtrudniej leczy się powikłanie, które nazywamy neuralgią popółpaścową. To ogromny ból, który rozwija się nawet u 30 proc. osób, które przebyły półpasiec, przy czym 80 proc. tych przypadków dotyczy osób po ukończeniu 50. roku życia. Może on trwać miesiącami, a nawet latami. Ponadto półpasiec oczny może uszkodzić narząd wzroku, a uszny przebiegać z porażeniem nerwu twarzowego. Półpasiec uogólniony u osób z obniżoną odpornością może przebiegać nawet z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Niektórzy pacjenci z powikłaniami zmagają się przez wiele lat - mówi ekspertka.

Skutkiem przejścia półpaśca jest nie tylko ból, który może pozostać z chorym nawet na całe życie. Coraz większą uwagę zwraca się również na związek półpaśca z ryzykiem udaru mózgu i incydentów sercowo-naczyniowych.

"W okresie kilku tygodni po wystąpieniu półpaśca obserwuje się istotny wzrost ryzyka udaru niedokrwiennego. Mechanizm jest przede wszystkim zapalny: reaktywacja VZV może wywołać zapalenie naczyń (vasculitis), prowadzące do uszkodzenia śródbłonka, zwiększenia krzepliwości oraz zaburzeń przepływu mózgowego - zwłaszcza w grupach ryzyka" - napisała w mediach społecznościowych dr n. med. Katarzyna Muras-Szwedziak, internista, reumatolog, nefrolog.

- Rzeczywiście stwierdzono, że u osób, które przeszły półpaśca, częściej występują powikłania udarowe. Może to wynikać z tego, że wirus drzemie w układzie nerwowym i np. powoduje miejscowe niedokrwienia. Dlatego musimy zrobić wszystko, aby chronić się przed tą chorobą, a najskuteczniejszą formą ochrony są szczepienia. - podkreśla prof. Zajkowska.

Od 2023 r. w Polsce jest dostępna nowa szczepionka Shingrix. Natomiast od 1 kwietnia 2025 roku w Polsce wprowadzono zmiany w refundacji szczepionek przeciwko półpaścowi. Szczepionka Shingrix jest teraz dostępna z:

• 50 proc. refundacją dla osób powyżej 18 roku życia, które mają zwiększone ryzyko zachorowania na półpasiec,
• 100 proc. refundacją dla osób w wieku 65 lat i starszych, które mają zwiększone ryzyko zachorowania na półpasiec.

- Podaje się dwie dawki szczepionki w odstępie dwóch miesięcy - podsumowuje prof. Zajkowska.