Zatrucie pokarmowe – przyczyny, zapobieganie

Zatruciem pokarmowym nazywa się zaburzone działanie układu pokarmowego wskutek zjedzenia żywności wraz z aktywnymi drobnoustrojami chorobotwórczymi lub ich toksynami. Stan ten może być niebezpieczny zwłaszcza dla kobiet w ciąży, osób z obniżoną odpornością i seniorów. Ile może trwać zatrucie pokarmowe? Po jakim czasie od zjedzenia zakażonej żywności pojawiają się objawy?

1. Czym jest zatrucie pokarmowe?

Zatruciem pokarmowym (łac. gastroenteritis acuta) określa się gwałtowne i ostre dolegliwości żołądkowo-jelitowe, które zostały spowodowane spożyciem skażonego drobnoustrojami lub ich toksynami pokarmu, czy też napoju. Najczęściej stan ten wywołują wirusy i bakterie, ale mogą powodować go też grzyby. Bardzo rzadko odpowiadają za niego chemiczne toksyny i pestycydy.

Zatrucia pokarmowe mają najczęściej gwałtowny przebieg. Zwykle szybko też ustępują, chociaż czasem mogą przedłużać się do kilku dni. W większości przypadków nie są groźne dla zdrowia pacjenta, jednak niektóre ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogą zagrażać życiu.

Zobacz film: "Jak należy postępować przy zatruciach pokarmowych u dzieci?"

2. Objawy zatrucia pokarmowego

Najczęściej objawy zatrucia pokarmowego u człowieka są łagodne i dość szybko ustępują samoistnie. Cięższe symptomy zdarzają się znacznie rzadziej. Do najbardziej charakterystycznych objawów zalicza się:

• wzdęcia i odbijanie,
• suchość w jamie ustnej,
• bóle i skurcze brzucha,
• biegunki,
• brak apetytu,
• lekkie odwodnienie,
• osłabienie, gorsze samopoczucie,
• mdłości, wymioty,
• dreszcze.

Czy przy zatruciu pokarmowym jest gorączka? Możliwe jest wystąpienie gorączki lub podwyższonej temperatury ciała. Co więcej, w cięższych przypadkach mogą pojawić się także krwawe stolce, zaburzenia widzenia oraz dolegliwości ze strony układu nerwowego.

Po jakim czasie objawia się zatrucie pokarmowe? Czasem dolegliwości pojawiają się bezpośrednio po spożyciu skażonej żywności, a czasami występują dopiero następnego dnia.

3. Przyczyny zatrucia pokarmowego

Najczęstszym powodem zatrucia pokarmowego jest spożycie żywności:

• źle przechowywanej,
• po terminie ważności,
• wielokrotnie zamrożonej,
• niemytej, np. surowe owoce i warzywa,
• niewłaściwie przygotowanej, np. surowe jaja, ryby, niepasteryzowane mleko, niewysmażone lub zbyt krótko gotowane mięso.

Zatrucie pokarmowe może mieć podłoże bakteryjne, wirusowe lub grzybicze.

3.1. Zatrucia pokarmowe bakteryjne

Znaczna część zatruć pokarmowych to tzw. zatrucia bakteryjne. Są one spowodowane zjedzeniem żywych komórek bakteryjnych lub ich toksyn.

W zależności od mechanizmu powstawania, bakteryjne zatrucia pokarmowe dzieli się na:

• Intoksykacje – czyli dostanie się do przewodu pokarmowego toksyn wytwarzanych przez bakterie w pokarmie. Powszechne jest zatrucie pokarmowe endotoksynami bakteryjnymi, czyli składnikami ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych. Znacznie groźniejsze, choć na szczęście coraz rzadsze, są zatrucia egzotoksynami, np. jadem kiełbasianym, enterotoksyną gronkowcową czy cytotoksynami niektórych szczepów pałeczki okrężnicy.
• Infekcje – bakterie kolonizują w tym przypadku komórki nabłonka jelitowego. Do tego typu zaliczają się zatrucia salmonellą.
• Toksykoinfekcje – zatrucie mieszane bakteriami i ich toksynami. Objawy to biegunka, ból brzucha. Zwykle wystarczą ścisła dieta, duże ilości płynów i węgiel leczniczy. Jeśli biegunka utrzymuje się dłużej niż dobę, należy zwrócić się do lekarza o pomoc.

3.2. Zatrucia pokarmowe wirusowe

Wirusowe zatrucie pokarmowe wywołane jest zwykle przez rotawirusy, wówczas najczęściej dotyka dzieci. Rotawirusy atakują organizm głównie drogą pokarmową, ale mogą przenosić się też drogą kropelkową.

Źródłem zatruć mogą być też norowirusy, które są bardzo zakaźne. W tym przypadku objawy wirusowego zatrucia pokarmowego przebiegają ciężko. Jednak u osób zdrowych rzadko kiedy występują poważne konsekwencje zdrowotne. Powikłania zdarzają się głównie u osób starszych, na skutek odwodnienia organizmu.

Zatrucia pokarmowe wirusowe najczęściej leczone są odpowiednią dietą oraz uzupełnianiem płynów.

3.3. Zatrucia grzybicze

Zatrucia grzybicze powstają w wyniku stałego przyjmowania żywności, która zanieczyszczona jest toksynami grzybów pleśniowych. Skutkuje to uszkodzeniem narządów miąższowych, a zwłaszcza wątroby i nerek.

Pleśń może rozwijać się w produktach przechowywanych w ciepłych i wilgotnych miejscach. W przypadku, gdy pojawiła się już na jakimś fragmencie produktu, to występuje w całym towarze i nie wystarczy tylko odjąć części, na której jest widoczna.

Biegunka i ból brzucha to zwykle pierwsze objawy zatrucia pleśnią. Po jakimś czasie pojawić może się też ogólne osłabienie organizmu.

4. Zatrucie pokarmowe w ciąży

Ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe są szczególnie niebezpieczne dla ciężarnych. W niektórych przypadkach istnieje bowiem ryzyko przeniesienia zakażenia na płód. Ma to miejsce, chociażby w przypadku listeriozy. Dlatego też przyszłe mamy powinny szczególnie zwracać uwagę na produkty, po które sięgają.

Czym można się zatruć? Zakażenie chorobotwórczą listerią stwarza spożywanie:

• niepasteryzowanego mleka i serów pleśniowych,
• surowego mięsa,
• niemytych warzyw,
• lodów,
• surowych ryb.

Zatrucie listeriozą może spowodować poród przedwczesny, a nawet obumarcie wewnątrzmaciczne. Dla ciężarnych niebezpieczne może być także zatrucie pokarmowe spowodowane innymi bakteriami (np. salmonella), wirusami, czy grzybami. Zatrucie nimi może przyczyniać się, chociażby do odwodnienia, które stanowi poważne zagrożenie.

Dlatego też przy nasilonych objawach zatrucia, takich jak częste wymioty lub biegunka, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Niepokojąca w ciąży jest także gorączka przy zatruciu pokarmowym.

Jak leczy się zatrucia pokarmowe w ciąży?

Leczenie zależne jest od przyczyny problemu. Czasem ciężarnej mogą zostać przepisane środki uzupełniające elektrolity. W cięższych przypadkach konieczna może być hospitalizacja i dożylne podanie płynów i substancji odżywczych.

5. Zatrucie pokarmowe u dzieci

Zatrucia na skutek spożycia skażonych pokarmów zdarzają się także dość często u dzieci. Ich układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, dlatego im młodsze dziecko, tym łatwiej o zatrucie.

Podobnie jak u dorosłych, do zatrucia dochodzi na skutek spożycia skażonego jedzenia (zwykle przez bakterie lub wirusy). Jednymi z niebezpieczniejszych bakterii są gronkowce, listeria, salmonella, czy pałeczki E coli. Niestety, o zakażenie nimi u maluchów nie jest trudno (np. zatrucie jajkiem, surowym mięsem czy lodami).

Objawy zatrucia pokarmowego u dziecka to przede wszystkim bóle brzuszka oraz biegunka. Mogą pojawić się także wymioty i podwyższona temperatura ciała.

Co na zatrucie pokarmowe u dziecka?

Sposób leczenia należy zawsze skonsultować z lekarzem, zwłaszcza przy zawrotach głowy, zatruciu pokarmowym z gorączką. Leczenie zawsze powinna uzupełniać odpowiednia podaż płynów, która zapobiega odwodnieniu. Oprócz wody można podawać też specjalne doustne płyny nawadniające (woda, elektrolity i glukoza).

Ile trwa zatrucie pokarmowe u dziecka? To jak długo utrzymują się symptomy, zależy od rodzaju zatrucia. Najczęściej jednak objawy nie utrzymują się dłużej niż kilka dni.

6. Jak leczyć zatrucie pokarmowe?

Ostre zatrucia pokarmowe, które są niebezpieczne dla zdrowia, czy życia zawsze należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem, który wybierze odpowiednie metody leczenia i leki. Zatrucie pokarmowe czasem może wymagać też hospitalizacji (np. zatrucie salmonellą, czy jadem kiełbasianym).

W łagodnych objawach zatrucia żołądkowo-jelitowego można stosować leczenie domowe. Co na zatrucie pokarmowe można dostać w aptece bez recepty? Bardzo dobrze sprawdza się węgiel leczniczy (aktywowany). Środek nie tylko ma właściwości przeciwbiegunkowe, ale usuwa też toksyny z organizmu i działa osłaniająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Zatrucie pokarmowe sprawia, że flora bakteryjna w układzie pokarmowym zostaje zaburzona. Dlatego ważne jest także, by w tym czasie stosować probiotyki, które pomagają przywrócić jej prawidłowy skład. Dzięki czemu przewód pokarmowy zacznie szybciej prawidłowo funkcjonować.

W leczeniu zatrucia pokarmowego domowymi sposobami bardzo ważną rolę odgrywa unikanie nadmiernego wysiłku i ruchu. W tym czasie warto zadbać o odpoczynek, który pozwoli zregenerować organizm.

Objawy zatrucia są najczęściej na tyle dokuczliwe, że uniemożliwiają pracę, przez co mogą być podstawą do zwolnienia (L4).

6.1. Zatrucie pokarmowe – jak nawadniać organizm?

W czasie zatrucia pokarmowego należy zadbać o przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, by zapobiec odwodnieniu. Zaleca się picie ciepłej, przegotowanej wody. Dobrze sprawdzają się także delikatne miętowe herbatki ziołowe, czy lekka, gorzka herbata. Należy zrezygnować z kawy oraz napojów gazowanych. Wskazane jest unikanie alkoholu, który dodatkowo odwadnia organizm.

Co na osłabienie po wymiotach i biegunce? W celu uzupełnienia braków dobrze sprawdzają się gotowe płyny elektrolitowe. Preparaty te można nabyć w aptece bez recepty. Można też samodzielnie przygotować płyn na zatrucie pokarmowe. Domowy sposób na napój elektrolitowy to połączenie wody, miodu, soku owocowego i soli.

6.2. Zatrucie pokarmowe – co jeść, a czego unikać w diecie?

W leczeniu ogromną rolę odgrywa także dieta. Co jeść na zatrucie pokarmowe? W tym stanie wskazana jest dieta lekkostrawna. W początkowej fazie najlepiej sprawdza się kleik ryżowy. Można go także przygotować (na wodzie) z kaszy manny lub kukurydzianej z niewielkim dodatkiem soli. Często zaleca się także jedzenie gotowanej marchewki.

Kiedy objawy zatrucia pokarmowego (biegunka, wymioty, bóle brzucha) zaczynają ustępować, można sięgać po gotowane jabłka, czerstwe bułki pszenne, dietetyczne sucharki, czy naturalne chrupki kukurydziane.

Przy zatruciu pokarmowym należy bezwzględnie unikać świeżych owoców i warzyw, przetworów mlecznych. Należy także zrezygnować z potraw tłustych i mocno przyprawionych. Zaleca się też powstrzymanie od produktów kwaśnych i słodkich.

Co jeść po zatruciu pokarmowym?

W kolejnych dniach do diety można stopniowo włączać inne lekkostrawne posiłki, należy jednak bacznie obserwować reakcję organizmu. Warto stawiać na potrawy gotowane, a unikać smażenia, zwłaszcza na głębokim tłuszczu.

7. Zapobieganie zatruciom pokarmowym

W jaki sposób można unikać zatruć pokarmowych? Co robić, by nie narażać się na przykre dolegliwości? Przede wszystkim należy kupować żywność w sprawdzonych sklepach – dotyczy to zwłaszcza sklepów, w których kupujemy lody i ciasta.

Ważne jest też uważne przygotowywanie potraw. Zawsze należy weryfikować datę ważności danego produktu. Ponadto trzeba zachować szczególną ostrożność, przyrządzając potrawy mięsne – przed podaniem należy sprawdzić, czy mięso zostało dobrze ugotowane.

Istotna jest także właściwa higiena, częste mycie blatów kuchennych oraz miejsca przyrządzania posiłków. Deseczkę, na której krojone jest surowe mięso, należy dokładnie myć i często ją zmieniać. Najlepiej jest stosować oddzielne deski do przygotowywania surowego mięsa, ryb i oddzielne do warzyw, czy pieczywa.

Nie wolno kilkakrotnie zamrażać i odmrażać produktów. Istotne jest także, by żywność przechowywać w odpowiedniej temperaturze. Zarówno przed przygotowywaniem, jak i spożywaniem potraw zawsze należy dokładnie umyć ręce.

Należy także zachować ostrożność, przyrządzając potrawy z jaj, bo niejednokrotnie są one źródłem zakażenia salmonellą. Istotną kwestią jest też dbanie o czystość lodówki.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.