Alkoholowy zespół płodowy (FAS) - co to takiego, objawy

Ciąża to bardzo ważny okres w życiu przyszłej mamy. Zdarzają się jednak kobiety, którym mimo swojego stanu trudno zrezygnować z dotychczasowego stylu życia, nałogów itp. Szczególnie niebezpieczne dla rozwijającego się płodu jest spożywanie alkoholu. Na skutek jego działania u dziecka może pojawić się FAS, czyli alkoholowy zespół płodowy.

1. Co to jest alkoholowy zespół płodowy?

Alkoholowy zespół płodowy (FAS) jest to zespół chorobowy, który powstaje w wyniku szkodliwego działania alkoholu na rozwijający się płód. FAS objawia się m.in. fizycznymi anomaliami w wyglądzie twarzy, budowie ciała oraz szeregiem nieprawidłowości w rozwoju umysłowym dziecka i funkcjonowaniu jego narządów wewnętrznych.

FAS jest to choroba nieuleczalna, której można uniknąć, rezygnując ze spożywania alkoholu podczas ciąży. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka w Warszawie nawet co trzecia kobieta pije, pomimo że wie, iż spodziewa się potomstwa. Najczęściej po alkohol sięgają matki ze średnim wykształceniem, mieszkanki małych i średnich miast.

Zobacz film: "Płodowy zespół ponikotynowy"

Chociaż nie ma wyraźnie określonej dawki alkoholu, która może spowodować tę chorobę, trzeba być świadomym, że każda, nawet najmniejsza ilość wiąże się z ryzykiem pojawienia się u dziecka niepokojących objawów. W poszczególnych fazach rozwoju płodu alkohol może powodować prawdziwe spustoszenie w organizmie dziecka.

2. Alkohol a rozwój płodu

Alkohol spożywany w trakcie ciąży może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania organizmu, rozwojowych anomalii, opóźnienia wzrostu, a nawet śmierci dziecka. Po wypiciu przez matkę alkoholu, jego poziom we krwi wzrasta zarówno u matki jak i u płodu. Czasem jednorazowe spożycie napojów alkoholowych może być gorsze od takiej samej porcji, lecz spożywanej przez cały dzień. W zależności od wieku płodu, alkohol może wywołać następujące konsekwencje:

• I trymestr ciąży – wypity przez matkę alkohol może uszkodzić serce, wątrobę oraz mózg. W tym okresie dochodzi do deformacji twarzy. Za najbardziej niebezpieczny okres uważa się wiek od 2-10 tygodni. W okresie od 3,5-6 tygodni najbardziej wrażliwe na uszkodzenia jest serce, następnie oczy (4-6 tygodni), nos (4-7 tygodni), zęby (7-8 tygodni), narządy płciowe (7-12 tygodni), uszy (5-12 tygodni);
• II trymestr ciąży – uszkodzeniu może ulec skóra, kości, gruczoły, mięśnie oraz mózg. Spożywany alkohol zagraża poronieniem;
• III trymestr ciąży – alkohol pogarsza koncentrację, myślenie przyczynowo-skutkowe oraz opóźnia przyrost masy ciała.

3. Alkohol a rozwój mózgu

Mózg płodu jest bardzo wrażliwy, nawet na małe dawki alkoholu. Najbardziej narażone na uszkodzenie części mózgu to:

• Płaty czołowe – odpowiadają za procesy wykonawcze i osąd;
• Hipokamp – pamięć, przyswajanie wiedzy;
• Jądra podstawne – procesy poznawcze, pamięć;
• Móżdżek – koordynacja ruchowa;
• Ciało modzelowate – odpowiada za komunikację pomiędzy półkulami mózgowymi. Uszkodzenie utrudnia przepływ informacji. U dzieci powoduje to podejmowanie impulsywnych decyzji, bez myślenia o konsekwencjach.

Okazyjne picie alkoholu wytwarza u dziecka nieprawidłowe połączenia pomiędzy neuronami, przyczynia się do obumierania komórek mózgowych oraz migracji komórek do błędnych obszarów.

4. Objawt FAS

Dzieci z FAS charakteryzuje często niski wzrost oraz małogłowie. Może być również widoczna dysmorfia twarzy – zakłócenie symetrii, krótki i zadarty nos, niewyraźna rynienka podnosowa lub jej brak, zwężenie górnej wargi, duża odległość między nosem a wargami, zniekształcenie uszu, nadmierne owłosienie. Charakterystyczna jest także krótka szyja oraz zniekształcenia kości i stawów. Poza tym mogą pojawić się nieprawidłowości w budowie narządów wewnętrznych: nerek, serca oraz wątroby.

Poza zmianami w wyglądzie następuje szereg objawów związanych z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Dzieci, u których zdiagnozowano FAS, mogą mieć problemy ze słuchem i mową. Często występuje u nich brak koordynacji, słaba pamięć wzrokowa oraz nadpobudliwość. Można u nich zauważyć również zaburzenia sensoryczne.

Dzieci z FAS w porównaniu ze swoimi rówieśnikami mogą mieć znacznie częściej problemy z nauką. Wykazują zachowania agresywne oraz trudności w nawiązywaniu kontaktów. Mają również skłonność do popadania w stany depresyjne i uzależnienia.

Dzieci z alkoholowym zespołem płodowym są narażone na wystąpienie u nich w późniejszym życiu tzw. objawów wtórnych. Obejmują one niepożądane agresywne zachowania, uzależnienie od innych osób, tendencje samobójcze, nieumiejętność rozwiązywania problemów, trudności z adaptacją oraz przyswajaniem i wykorzystywaniem informacji. Takie osoby nie potrafią nawiązywać głębokich relacji z innymi ludźmi. Mają zaniżoną samoocenę, częste wahania nastroju, z trudem przewidują konsekwencje swoich zachowań.

W zależności od wieku chorego dziecka, FAS może objawiać się następująco:

• Wiek niemowlęcy – dzieci są wrażliwe na dźwięki, światło, mają zaburzenia snu;
• Wiek 3-6 lat – dzieci chętnie kontaktują się z innymi, są rozmowne. Zdolności umysłowe są na niższym poziomie niż werbalne;
• Wiek do 13 lat – w szkole dzieci mają trudności z przyswajaniem wiedzy i przestrzeganiem zasad. Chętniej bawią się z dziećmi młodszymi o około 2-3 lata;
• Wiek 13-18 lat – chorzy nadal cechują się zmniejszoną objętością głowy i niższym wzrostem. Mogą u nich zanikać anomalie twarzy. Młodzież cierpiąca na FAS jest bardzo podatna na uzależnienia. Wiek rozwojowy tych osób szacuje się na około 6 lat mniej niż u rówieśników.

Osoby dorosłe chorujące na FAS mogą mieć problemy z posługiwaniem się pieniędzmi. Średnie IQ chorych nie przeracza 70.

5. Zaburzenia przywiązania

U dzieci z FAS można zaobserwować zaburzenia przywiązania. Osoby chore mają trudności w utrzymaniu prawidłowych więzi z rówieśnikami i rodziną. Dzieci z FAS mogą posiadać następujące zaburzenia przywiązania:

• Odwrócenie ról – dziecko nadmiernie przejmuje się samopoczuciem rodzica;
• Agresywny – częste napady złości, lęk;
• Zahamowany – unikanie kontaktu z innymi, ograniczenie więzi jedynie do opiekuna;
• Nieróżnicujący – niskie przywiązanie do opiekuna, dziecko może uciec i szukać pocieszenia u obcych;
• Nieprzywiązany – wszyscy ludzie z otoczenia są traktowani przez dziecko tak samo, brak emocjonalnej reakcji na rozłąkę z bliskimi.

6. Diagnozowanie FAS

Nie istnieją jeszcze testy medyczne, które mogłyby jednoznacznie wykazać alkoholowy zespół płodowy. Diagnozowanie FAS odbywa się w oparciu o objawy występujące u dziecka oraz wywiad dotyczący spożycia alkoholu przez matkę w czasie ciąży. Czasami diagnostyka może być utrudniona ze względu na to, że charakterystyczne dla tego zespołu zaburzenia mogą towarzyszyć również innym chorobom. Dlatego przed postawieniem ostatecznej diagnozy potrzebne jest wykluczenie innych chorób, m.in. mózgowego porażenia dziecięcego oraz autyzmu.

Często z powodu braku odpowiedniej diagnostyki dzieci z alkoholowym zespołem płodowym pozostawia się samych sobie bez odpowiedniego wsparcia i opieki lekarskiej. Brak postępów w nauce, problemy wychowawcze oraz emocjonalne często przypisuje się innym czynnikom niż FAS. W konsekwencji dzieci nie radzą sobie z licznymi obowiązkami i nie są w stanie dorównać swoim rówieśnikom, co jeszcze bardziej potęguje ich złość i wycofanie, a w konsekwencji nasilanie się negatywnych zachowań. Tylko odpowiednio wczesna diagnostyka zapewni prawidłowe leczenie i opiekę specjalistyczną. Wspólne działania psychologów i rodziców mogą zapobiegać pojawieniu się wtórnych objawów FAS u dziecka w dorosłym życiu.

7. Alkohol a płeć

Kobiety są bardziej podatne na toksyczne działanie alkoholu. Kobieta o tym samym wzroście i masie ciała co mężczyzna, przyswaja 40% więcej alkoholu po wypiciu identycznej porcji. Intensywniejszemu przyswajaniu alkoholu sprzyja inny poziom wody i tkanki tłuszczowej w organizmie. Odpowiada za to również poziom estrogenów. Kobiety o wiele szybciej popadają w nałóg i są znacznie bardziej podatne na śmierć spowodowaną uzależnieniem. Alkohol może także przyczynić się do problemów z płodnością, zaburzeń miesiączkowania oraz rozwoju nowotworów jajnika lub piersi.

Będąc w ciąży pamiętajmy, że bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożyć w trakcie ciąży nie istnieje. Zawsze podejmujemy duże ryzyko. Alkohol wpływa na płód gorzej niż narkotyki.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.