Brak wzroku a depresja

Inwalidzi wzroku nie są w pełni sprawni. Ich niepełnosprawność wynika z faktu, iż wiele podstawowych czynności wymaga widzenia, a jego brak utrudnia ich wykonywanie. Światowa Organizacja Zdrowia w roku 1980 przyjęła ważną dla tego środowiska klasyfikację – Międzynarodową Klasyfikację Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń, w której zostały wyróżnione właśnie te trzy podstawowe aspekty. Aspekty te są ze sobą związane i decydują o życiowej sytuacji człowieka.

Określają precyzyjnie problemy, z którymi borykają się niepełnosprawni i ich potrzeby rehabilitacyjne. Uszkodzenie wzroku, to zarówno wada jego anatomicznej struktury, jak i czynności realizowanych przez ten zmysł. Uszkodzenie może być całkowite. Dotyczy wtedy wszystkich czynności narządu wzroku.

1. Przyczyny utraty wzroku

Najważniejsze uszkodzenia czynności wzrokowych to uszkodzenie widzenia centralnego, z czym wiąże się obniżenie ostrości widzenia i uszkodzenie widzenia obwodowego, wiążącego się z ograniczeniem pola widzenia. Mamy trzy kategorie ostrości wzroku:

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

• pierwszą jest wzrok normalny, czyli wzrok, który nie uległ istotnemu uszkodzeniu;
• druga kategoria to słabowzroczność, która wiążę się ze znacznymi utrudnieniami w wykonywaniu podstawowych czynności;
• trzecia kategoria to ślepota.

Wzrok normalny to taki, który umożliwia ostrość widzenia powyżej trzydziestu procent. Słabowzroczność, to istotne obniżenie ostrości wzroku. Dzieli się ją na umiarkowaną i znaczną. Ślepota to nie tylko całkowite uniemożliwienie widzenia, ale również tak zwane poczucie światła oraz resztkowa ostrość wzroku od dwóch do pięciu procent.

Co powoduje całkowitą lub częściową utratę wzroku?

• Często mamy do czynienia z czynnikami genetycznymi. Wady wzroku przenoszone są wtedy z rodziców na następne pokolenie. Kolejną przyczyną, są wady wrodzone związane na przykład z uszkodzeniem okołoporodowym.
• Wielu niewidomych i słabowidzących przeszło poważne choroby, a w szczególności choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą, w wyniku czego nastąpiło uszkodzenie narządu wzroku. Coraz większe znaczenie mają nowotwory, zatrucia i cukrzyca, których przejście często kończy się całkowitą utratą widzenia.
• Uszkodzenia oczu mogą wynikać z różnych urazów mechanicznych, termicznych i chemicznych.
• Wśród inwalidów wzroku, większość stanowią ludzie starzy. Dotykają ich często nieustanne zmiany starcze. W ich wyniku wzrok stopniowo słabnie, dochodząc do zbyt słabego poziomu ostrości. Dotykamy tu również kwestii utraty wzroku w wyniku chorób zawodowych. Nie trzeba ulec spektakularnemu wypadkowi, by stać się najpierw słabowidzącym, a następnie niewidomym. Stopniowe pogarszanie widzenia jest często związane z wykonywanymi na co dzień czynnościami. Słabowidzenie to na przykład zawodowa choroba krawców, których codzienne wpatrywanie się 
w cieniutkie nitki, fakturę materiału i najogólniej ujmując przeeksplatowywanie oczu, powoduje pogorszenie ich stanu.
• Medycyna stara się przeciwdziałać uszkodzeniom wzroku. Wiele wad można usunąć operacyjnie. Do pogorszenia stanu widzenia można nie dopuścić metodami leczniczymi 
i farmakologicznymi. Odsetek inwalidów wzroku może więc maleć. Zawsze jednak będą osoby, którzy na skutek utraty wzroku będą cierpiały na depresję. Jak można pomóc osobom niewidomym?

2. Ograniczenia wynikające z braku wzroku

U osób niewidomych w skutek braku lub zakłóceń w postrzeganiu wzrokowym występują ograniczenia:

• w rozwoju fizycznym, co wpływa z kolei na ogólny stan zdrowia, utrudnia tworzenie się postawy obronnej, ogranicza możliwości zaspokajania potrzeb społecznych,
• w rozwoju umysłowym, co utrudnia zdobywanie wiedzy, ogranicza możliwość kształcenia się i wyboru zawodu, ogranicza możliwość doznań estetycznych i życia uczuciowego – natomiast kompensacja percepcji wzrokowej przy pomocy innych zmysłów, jak i możliwości werbalizacji doznań i uczuć, ułatwiają myślenie intelektualne,
• w rozwoju emocjonalnym i społecznym, pojawia się frustracja potrzeb, napięcia emocjonalne, niższe poczucie wartości, lęki, zaburzony obraz własnej osoby, izolacja społeczna itp..

3. Brak wzroku a depresja

Wymienione trudności i ograniczenia mają wpływ na funkcjonowanie człowieka niewidomego oraz jego rodziny, którzy to mogą zachorować na depresję. Rozwój depresji pogłębai się przez znaczący czynnik, jakim jest utrata pracy zawodowej, z powodu uszkodzenia wzroku. Natomiast w wyniku depresji, osoba niewidoma sama izoluje się od społeczeństwa i rodziny. Podstawowe znaczenie dla integracji osób niewidomych ze społeczeństwem, dla ich powodzenia w podejmowaniu i utrzymaniu się w pracy zawodowej spełnia przygotowanie ich do życia codziennego i zdobycie kwalifikacji zawodowych.

Osoby niewidome, odznaczają się dużą różnorodnością pod względem siły wzroku, że trudno określić zawody, które są dla nich dostępne. Ważne jest raczej ustalenie przeciwwskazań dla poszczególnych jednostek. Brak wzroku powoduje, że osoby go pozbawione, nie mając możliwości posługiwania się głównym zmysłem kontrolnym człowieka, nie mogą wykonywać żadnej pracy wymagającej kontroli wzroku, nie powinni również wykonywać prac wymagających stałego chodzenia, a szczególnie w pionie. Mimo tych przeciwwskazań, możliwości pracy osób niewidomych są bardzo duże.

4. Znaczenie rehabilitacji psychicznej

Niektórzy autorzy uważają rehabilitację psychiczną za najbardziej istotne ogniwo procesu rehabilitacji w ogóle. Ma ona na celu przeciwdziałanie pojawienia się depresji, a także pomóc w jej zwalczeniu, jeśli już ma ona miejsce. W rehabilitacji psychicznej chodzi o to, by osoba niewidoma:

• realnie oceniała swoje możliwości zarówno w życiu codziennym, w pracy zawodowej, jak i innych formach własnej aktywności,
• możliwie szybko przyjęła i pogodziła się ze swoim brakiem wzroku i jego skutkami,
• dostosowała się do koniecznych ograniczeń, narzuconych jej przez inwalidztwo,
• maksymalnie uaktywniła się i rozwinęła swe sprawności,
• przystosowała się i partycypowała w życiu społecznym grupy.

Są to podstawowe warunki skuteczności rehabilitacji psychicznej. W przeciwnym razie brak akceptacji nowej sytuacji stanie się przyczyną depresji. Osoba, która świeżo doznała utraty wzroku, musi zdać sobie sprawę, że utraciła jakąś cząstkę siebie i ma obecnie nieco odmienne możliwości. Poza utratą wzroku, zachodzi u niej niezgodność dotychczasowego obrazu siebie – w sensie fizycznym, psychicznym i społecznym – z zaistniałym stanem rzeczy. Przedmiotem rehabilitacji psychicznej będą zatem zmiany, jakie muszą obecnie zajść w strukturze osobowości. Zmiany te bowiem stanowią podstawę akceptacji samego siebie jako osoby niewidomej. Chodzi o to, aby proces rehabilitacji przebiegał możliwie celowo, szybko i w sposób korzystny, w przeciwnym bowiem razie będą mogły dokonywać się zmiany niepożądane i dające nieoczekiwane skutki.

5. Akceptacja a depresja

Z procesem akceptacji łączy się powtórny proces socjalizacji, w wyniku którego osoba niewidoma powinna odnaleźć dla siebie nowe miejsce w życiu społecznym. Proces ten jest bardzo czasochłonny i złożony. Człowiek z uszkodzeniem wzroku musi opanować nowe umiejętności społeczne, zmienić wiele ze swoich postaw, utworzyć więzi z nową grupą ludzi, przejąć nowe role społeczne itd. Nie jest to zadanie łatwe, ale wsparcie ze strony bliskich i znajomych, okazuje się zbawienne w wyjściu z depresji i podjęciu nowych działań.

Człowiek wychodząc z depresji doświadcza wielu przeżyć – radosnych i przykrych. Tych ostatnich jest chyba więcej, ponieważ na nie zwraca się szczególną uwagę. Doświadczenia osób niewidomych składają się z negatywnych przeżyć – odczuwanych w sytuacjach krytycznych – oraz z przeżyć pozytywnych – wynikających z przezwyciężenia kryzysów psychicznych i osiągania kolejnych poziomów niezależności społecznej. Leczenie depresji u osób niewidomych opiera się na ważnej roli kilku czynników, które w połączeniu ze sobą dają zadowalające efekty: wsparcie społeczne, integracja, aktywizacja zawodowa, edukacja, farmakoterapia oraz psychoterapia. Należy dążyć do tego, aby osoba cierpiąca na depresję zaakceptowała swoje ograniczenia i nową sytuację, w której się znalazła z uwagi na utratę wzroku. Utrata sensu życia musi zostać przezwycięzona.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.