ADHD - przyczyny, objawy, rodzaje, diagnostyka, leczenie
ADHD to inaczej zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Jego przyczyny nie są do końca znane. Wiadomo natomiast, że ADHD rozwija się u dzieci do 7. roku życia i chociaż z czasem jego objawy ustępują, a nawet całkowicie mogą wygasnąć w wieku dojrzewania, to zdarzają się przypadki ADHD u dorosłych. Leczenie, niezależnie od wieku, nie jest łatwe, ale pozwala zminimalizować objawy i znacznie poprawia jakość życia.
- 1. Czym jest ADHD?
- 2. Przyczyny ADHD
- 3. Rodzaje ADHD
- 3.1. ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności
- 3.2. ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi
- 3.3. Typ mieszany ADHD
- 4. Objawy ADHD
- 5. ADHD w ciągu życia
- 5.1. ADHD w okresie niemowlęcym oraz wczesnodziecięcym
- 5.2. ADHD w okresie szkolnym
- 6. ADHD u dorosłych
- 6.1. Objawy ADHD u dorosłych
- 6.2. Diagnostyka ADHD u dorosłych
- 6.3. ADHD w życiu społecznym i zawodowym
- 7. Diagnostyka ADHD
- 8. Leczenie ADHD
- 9. Powikłania ADHD
- 9.1. Okres wczesnodziecięcy
- 9.2. Okres szkolny
- 9.3. Okres dorosłości
- 10. Mity na temat ADHD
- 11. Życie z osobą dotkniętą ADHD
1. Czym jest ADHD?
ADHD (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), znany także jako zespół hiperkinetyczny, należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. Człowiek, u którego obserwuje się ADHD, charakteryzuje się stałymi problemami z zachowaniem norm społecznych oraz poszanowaniem praw innych osób.
Ocenia się, że ADHD dotyczy 3-8 proc. dzieci w wieku 7-13 lat. W Polsce jest to około 80 tysięcy dzieci, czyli można się spodziewać, że 1/100 uczniów szkół podstawowych jest dotkniętych tym zaburzeniem. Z reguły ADHD rozpoznawane jest w momencie, kiedy dziecko rozpoczyna naukę w szkole podstawowej, pomimo iż zazwyczaj objawy zaczynają występować dużo wcześniej (w pierwszych 5 latach życia).
Z badań wynika, że ADHD w przeważającej ilości dotyczy chłopców. Ocenia się, że stosunek liczby chłopców z ADHD do liczby dziewcząt dotkniętych tym samym schorzeniem wynosi 4:1.
Stwierdzono również, że mężczyźni, u których w dzieciństwie zdiagnozowano ADHD, rzadziej prezentują objawy związane ze schorzeniem w wieku dorosłym niż kobiety, u których takie rozpoznanie zostało postawione. Niestety, tylko około 20% chorych jest objętych leczeniem.
2. Przyczyny ADHD
Na rozwój ADHD u dzieci składa się kilka czynników. Ważną rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne (gen kodujący receptor D4 i D5), a także zmniejszona aktywność dopaminy w strukturach mezolimbicznych i korowych.
Do rozwoju tego zaburzenia przyczyniają się także osłabione procesy hamowania neuronalnego - dochodzi do zaburzeń równowagi między układem dopaminergicznym i noradrenergicznym.
Do czynników ryzyka choroby zalicza się także urazy okołociążowe, niedotlenienie podczas porodu, uszkodzenie centralnego układu nerwowego, nikotynę i inne substancje psychoaktywne przyjmowane przez kobietę w ciąży, a także zespół FAS, pojawiający się w wyniku nadużywania alkoholu przez kobietę ciężarną.
3. Rodzaje ADHD
3.1. ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności
Pierwszy typ ADHD, z przewagą nadpobudliwości, przeważa zazwyczaj u chłopców. Są nadruchliwi, impulsywni, nie mogą usiedzieć w ławce na lekcjach, "wszędzie jest ich pełno". To nie tylko problem w szkole, lecz także wszędzie, gdzie wymagana jest dłuższa chwila wytrzymania w jednym miejscu, np. w podróży samochodem.
Są niecierpliwi, przerywają, gdy inne osoby mówią, na pytania nauczyciela mogą "rzucać" odpowiedzi bez zgłaszania się, podnoszenia ręki i czekania na swoją kolej. Nie zastanawiają się także nad tym, jak ich zachowanie wpływa na innych, czy może komuś sprawić przykrość. Mogą wydawać się bardziej agresywni niż ich rówieśnicy.
3.2. ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi
Jednak ADHD to także zaburzenia uwagi i koncentracji. To właśnie te składowe przeważnie wychodzą na pierwszy plan u chorych dziewczynek.
Charakteryzują się one trudnościami w utrzymaniu uwagi na jednym zadaniu, czynności, łatwością rozpraszania uwagi przez zewnętrzne czynniki, rozpoczynaniem wykonywania kolejnych zadań bez wcześniejszego ukończenia poprzednich, trudnościami w słuchaniu innych osób, słuchaniu i wykonywaniu poleceń, trudnościami w planowaniu zadań ukierunkowanych na osiągnięcie jakiegoś celu.
Dziewczynki z ADHD szybko się nudzą wieloma czynnościami, rozmowami. Gubią swoje zabawki, rzeczy. Zapominają, gdzie zostawiły jakieś przedmioty, że mają odrobić pracę domową, a gdy ją zrobią, to zapominają zabrać ją do szkoły.
W takim typie ADHD nadpobudliwość i impulsywność schodzi na plan dalszy lub w ogóle trudno ją dostrzec w obrazie choroby. Stąd też wynika czasem trudność rozpoznania ADHD, gdy większość problemów nie będzie skupiać się wokół zachowania dziecka w szkole, ale najczęściej wokół jego problemów z nauką. A wydawać się nawet może, że nikt nie ma większych zastrzeżeń co do jego zachowania.
3.3. Typ mieszany ADHD
Oczywiście, występuje także typ mieszany ADHD, w którym wszystkie te objawy są wyraźnie zaznaczone. Czasem też trudno jednoznacznie danego chorego przypisać do jednego typu, ponieważ u każdego może to wyglądać zupełnie inaczej. Dziewczynka z ADHD może być nadpobudliwa, a chłopiec z przewagą objawów zaburzeń uwagi. Wszystko jest problemem indywidualnym.
Jednak to ważne, by pomóc swoim dzieciom rozpoznawać ADHD, ponieważ jest to zaburzenie, które poddaje się leczeniu. Wtedy może się okazać, że np. trudności z nauką, które były dla dziecka bardzo dużym problemem, wynikają z chorowania na ADHD. Można rozwiązać te problemy i pomóc je złagodzić odpowiednią terapią i leczeniem.
4. Objawy ADHD
Na obraz ADHD składają się objawy z trzech różnych grup: nadruchliwości, impulsywności oraz zaburzeń uwagi. U różnych dzieci objawy z poszczególnych grup mogą być różnie nasilone. To znaczy, że u jednego dziecka mogą przeważać objawy nadruchliwości, a u innego dominujące będą zaburzenia uwagi.
Do najbardziej charakterystycznych objawów ADHD zalicza się:
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- impulsywność,
- nadpobudliwość psychoruchową,
- bieganie bez celu, podskakiwanie,
- chwiejność emocjonalną,
- gadatliwość,
- łatwą rozpraszalność dziecka pod wpływem bodźców w otoczeniu,
- nadmierną wrażliwość na bodźce środowiskowe,
- agresywność,
- stany lękowe,
- zaburzenia mowy (opóźnienie rozwoju mowy, kłopoty z artykulacją, problemy ze strukturą zdania, nieprawidłowe układanie dźwięków),
- trudności z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami,
- zaburzenia snu (wczesne budzenie się, trudności z zasypianiem, niespokojny sen).
Zachowania dziecka wskazujące na ADHD:
- stale wierci się na krześle, macha rękami i nogami,
- nie chce kłaść się spać,
- szybko ulega zdenerwowaniu,
- dokucza i zaczepia rówieśników,
- często przerywa lub przeszkadza innym,
- nieumyślnie psuje zabawki,
- nie potrafi skoncentrować się na jednej czynności,
- nie pamięta szczegółów,
- często gubi lub zapomina rzeczy.
ADHD może także występować u dorosłych. Osoby takie prowadzą chaotyczny tryb życia, łatwo ulegają uzależnieniom od substancji farmakologicznych i alkoholu.
ADHD u dorosłych współistnieje często z innymi schorzeniami, jak depresja, lęk, choroba afektywna dwubiegunowa, niezdolność do nauki.
5. ADHD w ciągu życia
Zespół nadpobudliwości ma przebieg powolny i długoletni, jednak objawy występujące w trakcie choroby oraz płaszczyzny życia, na które wpływa zaburzenie, zmieniają się wraz z wiekiem pacjenta. Z wieloletnich badań wynikają dwa istotne wnioski. Pierwszy z nich stwierdza, że w okresie dojrzewania objawy ADHD zanikają u około 30% chorych. Trzeba również pamiętać, że dojrzewanie przebiega w sposób burzliwy u większości młodych ludzi.
Nie należy więc wszystkich impulsywnych zachowań czy wybuchów złości u kilkunastolatka z rozpoznanym wcześniej ADHD przypisywać nasileniu objawów samej choroby. Zauważono, że w życiu dorosłym symptomy chorobowe zanikają u 50-70% pacjentów. Stwierdzono również, że pomimo iż chłopcy częściej zapadają na ADHD, to również częściej obserwuje się u nich wycofanie objawów w wieku dorosłym niż u dziewczynek.
Drugi wniosek z badań to stwierdzenie, że ADHD inaczej manifestuje się w okresie dzieciństwa, a inaczej w wieku dojrzałym. Można więc powiedzieć, że obraz tego zaburzenia ewoluuje. Biorąc pod uwagę wiek dziecka jako kryterium charakterystyki, można wyróżnić kilka znamiennych okresów w życiu osoby z ADHD. Każdemu z tych okresów można przypisać inne typy zachowań.
5.1. ADHD w okresie niemowlęcym oraz wczesnodziecięcym
Wcześniej wspomniano, że ADHD z reguły rozpoznawane jest dopiero w wieku około 7. roku życia. W pewnym momencie stwierdzono jednak, że objawy ADHD mogą być zauważalne już wcześniej.
To, co może zwrócić uwagę rodzica, to nadmierna ruchliwość w okresie pierwszych udanych prób chodzenia zaburzenia łaknienia, zmniejszona ilość snu. W momencie, kiedy dziecko pójdzie do przedszkola, dołączają się liczne urazy, ryzykowne oraz brawurowe zachowania, wydłużenie czasu potrzebnego do wykonania podstawowych czynności.
5.2. ADHD w okresie szkolnym
Rozpoczęcie nauki w szkole jest momentem, kiedy objawy ADHD stają się najbardziej wyraźne. Jest to związane z ogromnymi emocjami, które towarzyszą temu wydarzeniu i przez to symptomy ulegają nasileniu. Pierwszym sygnałem są opinie na temat dziecka ze strony nauczycieli. Najczęściej do rodziców dochodzą informacje, że dziecko nie może wysiedzieć na lekcji, kręci się po klasie, jest głośne, przeszkadza innym uczniom, jest agresywne wobec rówieśników.
6. ADHD u dorosłych
Mogłoby się wydawać, że ADHD to choroba przede wszystkim dzieci i młodzieży. Jednak aż w około 65% przypadków objawy nadpobudliwości psychoruchowej utrzymują się także w dorosłym wieku. Nie jest to dużym problemem, gdy ADHD zostało wcześniej zdiagnozowane i leczone.
Trudności pojawiają się, gdy chory dopiero jako dorosły trafia do lekarza. Niestety, dorośli z ADHD są często niewłaściwie diagnozowani i leczeni. Czasem zdarza się, że jako dzieci nie byli w ogóle diagnozowani lub poddano ich niewłaściwej terapii, na inne choroby.
6.1. Objawy ADHD u dorosłych
Objawy ADHD trudno czasem odróżnić od objawów lęku uogólnionego czy zaburzeń depresyjnych. Do tego trzeba mieć wiarygodne informacje na temat funkcjonowania osoby w dzieciństwie, a te - z różnych powodów - nie zawsze można uzyskać. Trudności w postawieniu trafnego rozpoznania sprawiają, że część dorosłych nie zdaje sobie sprawy z tego, że są nadpobudliwi. Mogą być oni postrzegani przez innych ludzi jako osoby leniwe, pechowcy, nieudacznicy itd. I na domiar złego, sami mogą w to uwierzyć.
Lista objawów ADHD u dorosłych, zaproponowana przez Brytyjskie Towarzystwo Psychofarmakologii, to m.in.:
- Nieuważność dotycząca szczegółów, brak koncentracji uwagi.
- Trudność z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub czynnościach, które są nużące.
- Trudności ze słuchaniem.
- Trudności z postępowaniem wg instrukcji.
- Rozpoczynanie wielu czynności naraz i problem z ich zakończeniem.
- Słabe zdolności organizacyjne.
- Gubienie przedmiotów lub pozostawianie ich nie na swoim miejscu.
- Zapominanie o różnych codziennych sprawach.
- Trudność w usiedzeniu na jednym miejscu.
- Trudności z zachowaniem ciszy i zabieranie głosu bez oczekiwania na swoją kolej.
- Słabe poczucie reguł i czasu w trakcie rozmowy.
- Przerywanie i przeszkadzanie innym.
- Drażliwość, niecierpliwość.
- Zmienność nastrojów, porywczość.
- Słaba tolerancja na stres.
- Impulsywność i podejmowanie ryzykownych zachowań.
6.2. Diagnostyka ADHD u dorosłych
Rozpoznanie ADHD u osoby dorosłej może odbyć się po spełnieniu kilku warunków. Najłatwiejsza jest sytuacja, gdy udaje się stwierdzić, że rozpoznane objawy i zaburzenia występowały już w dzieciństwie oraz jest to potwierdzone przez chorego i jego bliskich. Zgodnie z aktualnymi wymogami potwierdzenie tego jest wymagane do rozpoznania choroby. Jednak zdarza się i tak, że objawy ADHD pojawiają się dopiero w wieku dorosłym.
Uważa się, że jest możliwe, iż symptomy choroby istnieją przez cały czas, jednak ich wpływ na zaburzenie funkcjonowania chorego pojawia się przede wszystkim w ważnych dla niego momentach, takich jak: zmiana szkoły, rozpoczęcie studiów, nowa praca. I ten wpływ na funkcjonowanie, jego zaburzenia w więcej niż jednej dziedzinie, jest także ważnym, obok objawów, celem oceny podczas diagnostyki ADHD.
6.3. ADHD w życiu społecznym i zawodowym
Tym, co w znacznym stopniu wpływa na jakość życia dorosłych z ADHD, są trudności w funkcjonowaniu społecznym. Składają się na to przede wszystkim problemy z utrzymywaniem satysfakcjonujących i trwałych relacji z ludźmi. Nadmierna impulsywność łączy się z dużą gwałtownością reakcji, wybuchowością, czy wzmożoną – czasem trudną do zniesienia dla otoczenia – gadatliwością. Osoby z ADHD mogą tym samym łatwo zrażać do siebie innych ludzi.
Pochopność i brak stabilności w zachowaniu może dotyczyć także nieprzemyślanego nawiązywania relacji, wchodzenia w przypadkowe związki oraz ich nagłego kończenia. Trudno jest polegać na takiej osobie. W dodatku dorosły z ADHD zapomina o wcześniejszych ustaleniach, „wyłącza się” podczas rozmowy, nie słucha uważnie, co można odebrać jako ignorowanie czy arogancję.
To wszystko sprawia, że osoby z nadpobudliwością mają zwykle mało przyjaciół, a przez to czują się samotne. Nie jest łatwo zaakceptować ADHD-owca razem z jego całym repertuarem uciążliwych dla otoczenia objawów. Pamiętajmy jednak, że dla niego życie z tymi objawami także jest trudne.
W dodatku zachowanie osoby z ADHD jest dla niej samej nierzadko źródłem głębokiego poczucia winy, co może prowadzić do negatywnego myślenia na swój temat, smutku, przygnębienia. To sprawia, że szczególnie mocno potrzebuje ona wsparcia bliskich osób. Życie w domu z osobą nadpobudliwą bywa jednak trudne.
Wiąże się często z chaosem i bałaganem, wymaga szczególnej cierpliwości. Warto też zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt. Osoby z ADHD, w większym stopniu niż inni, mają szansę stać się rodzicami dzieci nadpobudliwych. To duże wyzwanie, ale też pewna płaszczyzna porozumienia. Dorosłemu z objawami zespołu hiperkinetycznego łatwiej zrozumieć, jak czuje się dziecko z ADHD, jakie ma problemy, czego trudno od niego wymagać i w jaki sposób można mu pomóc.
ADHD to także często kłopoty w życiu zawodowym. Nie jest łatwo dobrze wypełniać obowiązki, kiedy się nie potrafi organizować i planować swojej pracy. Konstruowanie i realizowanie planów to pięta achillesowa osób z nadpobudliwością. Takie trudności prowadzą do „zawalania” terminów, pracy w dużym napięciu, pod silną presją czasu. Nic dziwnego, że nadpobudliwe osoby mają często opinię niesubordynowanych, leniwych, mniej efektywnych pracowników. To znacznie utrudnia znalezienie i utrzymanie zatrudnienia.
Do tego dochodzi fakt, że osoby z ADHD – za sprawą doświadczanych objawów i często współwystępujących z nimi specyficznych trudności szkolnych (np. dysleksji, dysgrafii, dyskalkulii) - odnoszą mniejsze sukcesy edukacyjne niż ich rówieśnicy z porównywalnym potencjałem intelektualnym.
W związku z tym, często kończą edukację na wcześniejszym etapie i zdobywają niższe wykształcenie niż wskazywałyby na to ich możliwości poznawcze. To dla wielu osób oznacza mniej satysfakcjonującą pracę, brak możliwości pełniejszej samorealizacji w obszarze swoich zainteresowań, a co za tym idzie - poczucie klęski i obniżoną samoocenę.
Jest jednak także druga – jasna - strona medalu. Osoby z nadpobudliwością psychoruchową, poprzez inny sposób odbierania i przetwarzania informacji, są często spostrzegane jako bardziej kreatywne, potrafiące myśleć w sposób nieszablonowy, innowacyjny.
7. Diagnostyka ADHD
Ciągłość objawów musi trwać co najmniej 6 miesięcy. W rozpoznaniu ADHD główną rolę odgrywa przeprowadzony przez lekarza wywiad z dzieckiem oraz jego obserwacja.
Gdy występuje brak uwagi, nadmierna aktywność i impulsywność dziecka, a także stały sposób zachowania się dziecka w co najmniej dwóch różnych miejscach (dom, szkoła), może wskazywać to na ADHD. Ważna jest także rozmowa z rodzicami na temat zachowania dziecka w różnych sytuacjach.
8. Leczenie ADHD
Leczenie ADHD opiera się głównie na podawaniu leku o nazwie metylofenidat. Jest to lek zaliczany do grona leków psychostymulujących – hamuje wychwyt zwrotny dopaminy ze szczeliny synaptycznej, a jednocześnie powoduje to zahamowanie wydzielania dopaminy do synapsy.
Nie jest do końca znany mechanizm działania u dzieci nadpobudliwych, ale powoduje on uspokojenie oraz poprawia koncentrację uwagi. Jest to lek refundowany w Polsce. Wykazuje jednak pewne działania niepożądane, bowiem może powodować zaburzenia snu, apetytu oraz zahamowanie wzrostu.
Ma także tendencję uzależniającą. Innym lekiem przepisywanym w leczeniu ADHD jest chlorowodorek atomoksetyny, który jest sympatykomimetykiem, inhibitorem presynaptycznego nośnika noradrenaliny i częściowo serotoniny.
Pomocniczo w leczeniu ADHD stosowani są także agoniści receptorów alfa2-adrenergicznych, którzy powodują zmniejszone wydzielanie noradrenaliny, a także niektóre antydepresanty z grupy TLPD, SSRI oraz inhibitorów MAO-A. Gdy u dziecka występuje nasilona agresja, zaleca się podawanie haloperidolu.
Bardzo ważna w leczeniu ADHD jest psychoterapia i odpowiednie postępowanie z dzieckiem cierpiącym na nadpobudliwość psychoruchową. Zaleca się usystematyzowanie dnia codziennego, a także zlecanie dzieciom konkretnych, krótkich zadań do wykonania.
W Stanach Zjednoczonych do leczenia ADHD przepisywane są także pochodne amfetaminy, np. deksamfetamina. W Polsce nie są one jednak stosowane ze względu na silny profil uzależniający. Najnowsze badania wskazują jednak, że choroba ta u 70 proc. przypadków ustępuje w wieku dojrzewania.
Nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje – prawdopodobnie w wyniku burzy hormonów oraz zmian w pracy mózgu. Nie wolno jednak pozostawiać do tego czasu dziecka bez jakiejkolwiek pomocy, ponieważ mogłoby to mieć niekorzystne dla niego skutki.
9. Powikłania ADHD
Powikłania pojawiające się w przebiegu ADHD można podzielić w zależności od wieku pacjenta oraz grupy objawów, z którą są związane. Znając objawy ADHD oraz ich ewolucję wraz z wiekiem, łatwo jest przewidzieć niektóre niepożądane sytuacje i starać się im zapobiec. Jakie są powikłania charakterystyczne i najczęściej pojawiające się w konkretnej grupie wiekowej?
9.1. Okres wczesnodziecięcy
Dla tej grupy wiekowej najbardziej charakterystyczne są objawy związane z nadruchliwością. Dziecko z ADHD często ulega urazom. Wypadki mogą być o tyle niebezpieczne, że dzieci z ADHD często starają się zaimponować swoim rówieśnikom poprzez brawurowe zachowanie. Sprawia to, że często posuwają się do ryzykownych zachowań, które mogą stwarzać dla nich większe niebezpieczeństwo niż rozbite kolano.
9.2. Okres szkolny
Moment rozpoczęcia nauki w szkole jest dodatkowym czynnikiem nasilającym objawy ADHD. W tym czasie ruchliwość dziecka jest z reguły dodatkowo wzmożona. Może to skutkować jeszcze większym narażeniem na urazy oraz wypadki. Ponieważ dziecko zaczyna czytać oraz pisać, mogą się u niego ujawnić takie powikłania ADHD, jak dysleksja, dysgrafia, dysortografia.
Dysleksją nazywane są trudności w nauce czytania oraz pisania występujące u dziecka prawidłowo rozwiniętego intelektualnie przy stosowaniu standardowych metod nauki. Dysgrafia obejmuje problemy związane z opanowaniem umiejętności prawidłowego pisania pod względem graficznym. W praktyce tego typu zaburzenie objawia się zniekształcaniem liter, nieumiejętnością ich odtwarzania oraz prawidłowego łączenia.
Litery wyglądają tak, jakby były pisane drżącą ręką, są niejednakowej wielkości w obrębie wyrazu. W efekcie pismo osoby z dysgrafią jest niewyraźne lub nawet zupełnie nieczytelne. Należy pamiętać, że dysleksja czy dysgrafia wraz z ogólnym obrazem ADHD mogą być przyczyną problemów w szkole.
Dzieci z tymi zaburzeniami z reguły osiągają gorsze wyniki w nauce niż ich rówieśnicy. Jeżeli odpowiednio wcześnie nie rozpocznie się pracy nad tym problemem, może to w przyszłości spowodować, że dziecko zakończy edukację na dużo niższym poziomie niż wynika to z jego możliwości intelektualnych. Warto również pamiętać, że u dzieci z ADHD często pojawiają się tiki. Są to nagłe, mimowolne ruchy lub dźwięki wydawane przez dziecko.
9.3. Okres dorosłości
Pomimo iż w wieku dorosłym stosunkowo często dochodzi do wygaśnięcia objawów ADHD lub też znacznego ich wyciszenia, niestety mogą ujawnić się pewne powikłania choroby. Pacjenci z tym zaburzeniem dość często popadają w konflikt z prawem. Niestety, częściej również niż osoby niedotknięte tym problemem powodują wypadki drogowe.
Bardzo groźnym powikłaniem, którego można jednak uniknąć, stosując odpowiednią profilaktykę, są uzależnienia. Zaobserwowano, że osoby z ADHD mają znaczną skłonność do uzależnień: od alkoholu, narkotyków oraz papierosów. Warto również zwrócić uwagę na ewentualne powikłania dotyczące relacji z innymi ludźmi. Pomimo iż osoby z ADHD zakładają rodziny, to jednak zdecydowanie częściej ich małżeństwa się rozpadają.
Jak zaobserwowano, w tej grupie osób zdarzają się również częściej wczesne, przypadkowe ciąże.
Poza tym ADHD obniża komfortu życia pacjenta. Wskutek choroby może rozwinąć się depresja. Jest chorobą należącą do grupy zaburzeń nastroju i charakteryzuje się znacznym obniżeniem samopoczucia. Dodatkowo, dołączają się spowolnienie myślenia oraz spowolnienie ruchowe.
Osoba z depresją jest smutna, apatyczna, wycofuje się z życia społecznego. Wydaje się, że nie widzi już sensu własnego życia. Niekiedy w przebiegu depresji występują objawy somatyczne (cielesne), np. przewlekłe bóle. Właściwie rozpoznana jest z reguły leczona połączeniem farmakoterapii oraz psychoterapii.
Innym powikłaniem emocjonalnym u osób z ADHD są zaburzenia lękowe. Warto rozróżnić pojęcia lęku oraz strachu, które z reguły w języku potocznym używane są zamiennie. Lęk jest stanem niepokoju bez ściśle określonej przyczyny. Osoba doświadczająca tego uczucia nie jest w stanie dokładnie określić, czego się boi, co stanowi dla niej zagrożenie.
Natomiast w przypadku strachu jego przyczyna jest ściśle określona i realna. Zaburzenia lękowe mogą w znacznym stopniu upośledzać funkcjonowanie pacjenta. Mają wpływ na myślenie, emocje, a także zdrowie.
10. Mity na temat ADHD
Jeszcze do niedawna ADHD było błędnie postrzegane jako złe wychowanie lub też po prostu zły charakter dziecka. Mówiono w takich przypadkach, że dziecko jest zwyczajnie niegrzeczne lub rozwydrzone. Często używano określenia „trudne dziecko”. Ten pogląd prowadził do braku zrozumienia, dyskryminacji i krzywdzenia osób dotkniętych tym problemem.
ADHD jest chorobą, a nie zwykłą nieumiejętnością zachowania się w środowisku innych ludzi, wynikającą z błędów popełnianych przez rodziców w procesie wychowawczym. Bardzo ważne jest uświadomienie sobie, że dziecko dotknięte ADHD cierpi. Czuje, że różni się od rówieśników i jest przez to nieakceptowane, a w rezultacie odsunięte.
11. Życie z osobą dotkniętą ADHD
Należy pamiętać, że ADHD nie dotyczy tylko osoby bezpośrednio dotkniętej tym schorzeniem. ADHD to problem całej rodziny pacjenta. Funkcjonowanie w jednym domu z osobą chorą na ADHD jest niezwykle trudne i wyczerpujące. Często prowadzi do frustracji, zmęczenia, poczucia bezradności i zniechęcenia.
Bardzo ważne jest, aby rodzice dzieci dotkniętych ADHD jak najszybciej starali się zaakceptować sytuację. Wypieranie problemu lub też zwlekanie ze zwróceniem się o pomoc, w przypadku podejrzenia zaburzeń zachowania, opóźnia rozpoczęcie leczenia i wpływa negatywnie zarówno na dziecko, jak i jego otoczenie.
Pamiętajmy, że im szybciej dziecko zostanie prawidłowo zdiagnozowane oraz zostanie wprowadzone prawidłowe leczenie ADHD, tym szybciej zmniejszy się jego cierpienie. Z kolei skierowanie sprawy na właściwy tor daje też ulgę rodzicom – nie czują się już bezradni. Mogą również uzyskać informacje na temat fundacji oraz stowarzyszeń działających na rzecz dzieci z ADHD, w których spotkają się z innymi rodzinami dotkniętymi tym problemem i uzyskają wsparcie psychiczne, wskazówki oraz będą mogli wymienić się doświadczeniami.
Ważne jest, aby mieć świadomość, że zaniedbanie leczenia ADHD w dzieciństwie może mieć poważne konsekwencje w życiu dorosłym. Dorosłe osoby z tym zaburzeniem mają problemy z radzeniem sobie w życiu. Ludzie, którzy nie otrzymali pomocy w odpowiednim momencie, są bardziej podatni na uzależnienia oraz popadają w konflikt z prawem. Mogą cechować się większym stopniem agresywności. Trudno jest im znaleźć pracę, toteż często nie osiągają niezależności i zdani są na pomoc rodziny.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.