Wirus HIV - objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka
Wirus HIV inaczej nazywany jest ludzkim wirusem niedoboru odporności. Każdego dnia o zarażeniu tym wirusem dowiadują się nowe osoby. Wirus HIV przez długie tygodnie może nie dawać żadnych objawów. Pierwsze oznaki zarażenia po pojawieniu się zazwyczaj wyciszają się na długie lata. Chory żyje więc tak naprawdę w nieświadomości, tym bardziej że wczesne objawy HIV można łatwo przegapić lub pomylić z… przeziębieniem lub grypą.
1. Charakterystyka wirusa HIV
HIV, czyli human immunodeficiency virus to wirus, który uszkadza system odpornościowy. Niszczy odporność w ukryciu i powoli. Takie działanie wirusa doprowadza do tak znacznego osłabienia systemu immunologicznego, że organizm nie radzi sobie nawet z najmniejszymi infekcjami.
Z HIV można żyć latami i czuć się dobrze, nie dostrzegając żadnych objawów. Osoba niewiedząca o swoim zakażeniu jest zagrożeniem dla innych. Okres bezobjawowy może trwać od 1,5 roku do nawet 15 lat!
Bardzo często osoby zakażone wirusem HIV chorują na AIDS, ale sam fakt nosicielstwa wirusa HIV nie jest równoznaczny z zachorowaniem na tę chorobę.
2. Jak można się zarazić?
Wirus HIV nie przenosi się drogą kropelkową (czyli np. przez kaszel, kichanie), ugryzienia owadów, dotyk, przebywanie w jednym pomieszczeniu czy używanie tych samych naczyń, sztućców, sprzętów sanitarnych ani przez podanie ręki osobie zarażonej. Aby objawy HIV zaczęły się pojawiać, musi być przerwana ciągłość skóry lub błon śluzowych. Można się zarazić jedynie na 3 sposoby. Dochodzi do tego podczas kontaktów seksualnych, na skutek kontaktu z krwią zakażonego, a także podczas porodu - wówczas matka-nosicielka może zarazić dziecko.
Poza organizmem człowieka wirus HIV szybko ginie – niszczą go środki odkażające oraz temperatura przekraczająca 56°C.
Do zakażenia może dojść zarówno podczas stosunków dopochwowych, jak i analnych. Podczas seksu oralnego ryzyko jest bardzo niskie, ale nie zerowe.
Najbardziej ryzykowny jest seks analny dla partnera biernego. Śluzówka odbytu – wrota, przez które wirus dostaje się do organizmu – jest cienka i łatwo ją uszkodzić. Stąd mit, że HIV/AIDS to głównie problem homoseksualistów. A przecież seks analny uprawiają zarówno pary homo-, jak i heteroseksualne.
Poza tym uprawianie seksu bez zabezpieczeń z wieloma partnerami wiąże się z zagrożeniem chorobami przenoszonymi drogą płciową bez względu na orientację psychoseksualną.
Obecnie nie mówi się już o grupach podwyższonego ryzyka (narkomanach, gejach), lecz o ryzykownych zachowaniach, niezależnych od tego, do jakiego środowiska czy populacji się należy. Stosunki dopochwowe bez prezerwatywy to druga pod względem ryzyka forma zachowań seksualnych. Przy czym szansa przeniesienia tą drogą wirusa z mężczyzny na kobietę jest około 20 razy większa niż w drugą stronę. Narządy kobiety ze względu na dużą ilość błony śluzowej, zatrzymywanie płynów, spermy wewnątrz pochwy stwarzają lepsze warunki dla wniknięcia HIV.
3. Pierwsze objawy HIV
Przez wiele lat od zakażenia wirus HIV może nie dawać żadnych objawów. Pierwsze objawy zakażenia wirusem HIV mogą wystąpić w ciągu 3–6 tygodni od momentu przeniesienia wirusa HIV, ale równie dobrze mogą się nie ujawniać przez wiele lat.
We wczesnym stadium objawy wirusa HIV przypominają zwykłe przeziębienie. Jest to tzw. stadium asymptomatyczne, które przechodzi później w fazę utajenia.
Wraz z działaniem wirusa w organizmie zarażony zaczyna odczuwać bardziej konkretne, kliniczne objawy HIV, związane z wciąż obniżająca się odpornością. Można zaobserwować wtedy powiększenie węzłów chłonnych, śledziony, nocne poty, spadek masy ciała. Nosiciel odczuwa zmęczenie, ma gorączkę, dokuczają mu biegunki. Objawem HIV są też infekcje wątrobowe, bóle mięśni i stawów.
Po wystąpieniu opisanych wcześniej objawów, w czasie 7-14 dni wirus HIV przechodzi w formę przewlekłą, pozbawioną objawów. Faza ta może trwać od dwóch do kilkunastu nawet lat. Najczęściej w pierwszych latach od przejścia fazy ostrej HIV nie daje żadnych objawów, mogą jedynie utrzymywać się lekko powiększone węzły chłonne. Poziom limfocytów w ciele chorego wciąż spada, chory zaś zaraża kolejne osoby.
W miarę jak wirus postępuje, układ odpornościowy coraz bardziej ulega zniszczeniu, u pacjenta mogą pojawić się objawy, które nie są jeszcze dla AIDS typowe, lecz wskazują na zaawansowane już stadium zakażenia.
Objawy, których chory może doświadczyć w przewlekłej fazie to:
- gorączka,
- zmęczenie,
- nocne poty,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- powiększenie śledziony,
- anoreksja,
- biegunka,
- utrata wagi,
- drożdżyca jamy ustnej,
- powracające infekcje wątrobowe.
Pierwsze skórne objawy zakażenia wirusem HIV (choć nie zawsze się pojawiają), występują w postaci osutki plamisto-grudkowej, czasem pęcherzykowej.
Chorobowe wykwity rozsiane są głównie po tułowiu, nieco rzadziej na kończynach i twarzy. W okresie późniejszym, gdy dochodzi już do rozwoju choroby AIDS, mogą wystąpić:
- zakażenia bakteryjne,
- zakażenia wirusowe,
- zakażenia grzybicze.
4. Badania na HIV
Każdy, kto podejrzewa, że może być nosicielem wirusa powinien wykonać test na HIV. Badanie to można wykonać w każdym specjalnym centrum diagnostycznym i jest całkowicie bezpłatne. Dodatkowo jest też anonimowe, żeby zapewnić badanemu pełen komfort.
Test na obecność wirusa HIV można też zrobić w klinikach chorób zakaźnych oraz niektórych laboratoriach, jednak wtedy należy zapłacić za badanie.
Wynik negatywny oznacza, że nie znaleziono przeciwciał anty-HIV. Jeśli badanie przeprowadzono co najmniej 12 tygodni od momentu, w którym mogło dojść do zakażenia wirusem HIV i wynik jest ujemny, to mamy pewność, że nie jesteśmy nosicielami wirusa HIV.
Jeśli jednak pacjent zgłosi się na badanie wcześniej niż przed upływem 6 tygodni od potencjalnie niebezpiecznego momentu zarażenia i uzyska negatywny wynik, to powinien powtórzyć badanie na wirusa HIV.
Przeciwciała HIV są wykrywane w testach przesiewowych i testach potwierdzających, które umożliwiają rozpoznanie zakażenia. Test przeciwciał HIV wykonywany jest przede wszystkim u narkomanów, u osób z różnymi preferencjami seksualnymi, a szczególnie u tych, które mają kilku partnerów seksualnych. Badanie zalecane jest u kobiet w ciąży, a także planujących ciążę, aby zapobiec zarażeniu dziecka.
Badanie wykonywane jest u osób, które narażone były na zakażenie wirusem HIV. Są to osoby, które prowadzą życie seksualne z większą ilością partnerów lub prowadziły w ciągu ostatnich 12 miesięcy, osoby, które mają wątpliwości co do kontaktów seksualnych swojego partnera, a także osoby, które miały wykonaną transfuzję krwi przed rokiem 1987 lub gdy jego partner/ka seksualny/a otrzymała taką transfuzję i w wyniku testu na HIV uzyskał/a dodatni wynik.
Wynik pozytywny nie musi oznaczać, że pacjent jest zarażony wirusem HIV. Zdarzają się przypadki, że test na HIV jest fałszywie dodatni, dlatego za każdym razem wykonywane są dodatkowe badania, które mają potwierdzić tę diagnozę. Po przeprowadzeniu kolejnych badań, które dadzą wynik pozytywny, można dopiero ostatecznie potwierdzić zakażenie wirusem HIV.
5. Leczenie zakażenia HIV
Wczesna diagnostyka i szybka terapia HIV dają nam większe szanse na skuteczność leczenia. Jednak nie daje nam gwarancji całkowitego wyleczenia, gdyż współczesna medycyna nie znalazła jeszcze odpowiedniego lekarstwa. Najistotniejszą rzeczą we wczesnej diagnostyce HIV jest odpowiednie obserwowanie choroby (pierwotnej infekcji HIV), ponieważ wskazuje ona kierunek dalszego rozwoju.
Jak dotąd nie udało się znaleźć lekarstwa na wirus HIV ani szczepionki, która mogłaby uchronić przed zarażeniem HIV. Wciąż najlepszą metodą pozostaje profilaktyka HIV, czyli zapobieganie zakażeniu.
U pacjentów, którzy są nosicielami wirusa HIV, stosuje się terapię, która ma na celu utrzymanie ich w dobrej kondycji przez jak najdłuższy czas. Każdy przypadek traktowany jest indywidualnie i są dobierane mu odpowiednie lekarstwa.
Celem leczenia antyretrowirusowego jest wydłużenie życia, a także zmniejszenie liczby zachorowań na AIDS wśród zakażonych wirusem HIV.
6. HIV a AIDS
Bardzo często te dwa pojęcia są stosowane zamiennie. Tymczasem to duży błąd, ponieważ HIV i AIDS to nie to samo. Wirus HIV może w przyszłości doprowadzić do rozwoju AIDS, czyli zespołu niedoboru odporności. AIDS jest chorobą nieuleczalną i najczęściej doprowadza do śmierci w ciągu kilku lat. Jednak nie zawsze zakażenie wirusem HIV wiąże się z rozwojem AIDS.
AIDS wywoływany przez wirusa HIV ma kilka etapów rozwoju. Początkową fazą jest faza inkubacji wirusa HIV. Następny etap to okres ostrych objawów HIV. Występuje on jednak u około 60 proc. zarażonych wirusem HIV i ma mało charakterystyczne objawy, które znikają samoistnie po około 1-2 tygodniach. Jedynym typowym charakterystycznym wskaźnikiem jest spadek limfocytów T CD4+. Spowodowane jest to bardzo szybką replikacją wirusa HIV. Następuje wtedy krótkotrwały spadek odporności.
7. Profilaktyka HIV
Zgodnie z zasadą lepiej zapobiegać niż leczyć, należy przestrzegać elementarnych zasad obrony przed możliwością zarażenia się wirusem HIV. Dzięki przestrzeganiu kilku zasad można znacząco obniżyć ryzyko zakażenia wirusem HIV. Najważniejsza z nich to unikanie przygodnych kontaktów seksualnych i dbanie o to, by zawsze zabezpieczyć się prezerwatywą.
Poza tym należy zachować ostrożność, gdy ktoś się skaleczy, używać sterylnych strzykawek i igieł, wykonywać zabiegi kosmetyczne oraz tatuaże tylko w sprawdzonych miejscach o dobrej renomie.
W dzisiejszych czasach zapytanie partnera o to, czy robił sobie test w kierunku obecności wirusa HIV, nie powinno wiązać się ze wstydem. Przestrzeganie zasad bezpieczniejszego seksu to oznaka dojrzałości i szacunku dla samego siebie. Głupotą byłoby narażanie zdrowia swojego i partnera. Jeżeli decydujesz się na stały monogamiczny związek, a wcześniej miałeś/miałaś innych partnerów, warto wykonać test. Pamiętaj, że najlepiej zrobić to nie wcześniej niż 3 miesiące po ostatnim ryzykownym zachowaniu.
Profilaktyka HIV jest ważna. Jednakże nie należy izolować się od społeczeństwa z tego powodu. Populacja zarażonych HIV w Polsce stale rośnie, jednak droga zainfekowania nie jest prosta. Nie zarazimy się poprzez dotyk, pocałunek czy przebywanie w pobliżu chorego. Warto mieć to na uwadze, aby nie urazić uczuć innych osób.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
