Ciąża pozamaciczna - przyczyny, objawy, leczenie, decyzja TK
Ciąża pozamaciczna, inaczej nazywana ciążą ektopową, jest to każda ciąża, która rozwija się poza jamą macicy. Najczęściej, bo aż w 99 proc. przypadków, umiejscawia się ona w jajowodzie. Może jednak występować także w jamie brzusznej, szyjce macicy, a nawet w jajniku. Każda ciąża zlokalizowana poza macicą może być groźna do zdrowia i życia kobiety. Jakie są rodzaje ciąży pozamacicznej? Jakie są przyczyny i objawy? Jak przebiega rozpoznanie i leczenie ciąży ektopowej? Czy test ciążowy jest skuteczny w przypadku ciąży pozamacicznej? Czy można urodzić dziecko, gdy zarodek nie zagnieździł się w macicy?
- 1. Co to jest ciąża pozamaciczna?
- 2. Rodzaje ciąży pozamacicznej
- 3. Objawy ciąży pozamacicznej
- 3.1. Ból brzucha a ciąża pozamaciczna
- 4. Przyczyny ciąży pozamacicznej
- 5. Ciąża pozamaciczna a test ciążowy
- 6. Rozpoznanie ciąży pozamacicznej
- 7. Donoszona ciąża pozamaciczna
- 8. Leczenie ciąży pozamacicznej
- 9. Ciąża pozamaciczna może się powtórzyć?
- 10. Ciąża pozamaciczna a decyzja Trybunału Konstytucyjnego
1. Co to jest ciąża pozamaciczna?
Ciąża pozamaciczna (inaczej ektopowa) to stan, kiedy zarodek zagnieżdża się poza macicą. W 99% przypadków zdarza się to w jajowodzie, ale miejscem implantacji może być też jajnik, jama brzuszna lub szyjka macicy. Ciąża ektopowa jest najczęściej rozpoznawana u kobiet między 25. a 30. rokiem życia.
Szacuje się, że występuje raz na sto ciąż. Wczesna diagnoza zapobiega niebezpiecznym powikłaniom i umożliwia powrót do zdrowia. Rosnący zarodek może być powodem pęknięcia jajowodu i krwotoku, zwykle około 4-8 tygodnia ciąży. Ciąża pozamaciczna bez interwencji lekarskiej stanowi przyczynę 10-15% zgonów kobiet.
2. Rodzaje ciąży pozamacicznej
W związku z nieprawidłową lokalizacją zapłodnionej komórki jajowej może wystąpić:
- ciąża jajowodowa - obejmuje aż 99% przypadków, zapłodniona komórka trafia do jajowodu i zaczyna się rozwijać,
- ciąża jajnikowa - zapłodniona komórka rozwija się w jajniku lub na jego powierzchni,
- ciąża brzuszna (otrzewnowa) - komórka rozwija się w jelicie,
- ciąża szyjkowa - zapłodniona komórka rozwija się poza jamą macicy.
Najczęściej rozpoznawana jest ciąża w jajowodzie, która rozwija się i doprowadza do jego pęknięcia. W efekcie krew może wypłynąć drogami rodnymi lub trafić do jamy brzusznej. W obu przypadkach jest to sytuacja, która wymaga interwencji lekarskiej.
3. Objawy ciąży pozamacicznej
Początkowo kobieta nie jest świadoma, że jest w ciąży, a tym bardziej że wystąpiła ciąża ektopowa. Następnie pojawia się zatrzymanie miesiączki, powiększenie i obrzmienie piersi oraz złe samopoczucie. Pierwszym objawem ciąży pozamacicznej jest ból brzucha.
Można go opisać jako silny, dokuczliwy i narastający w trakcie ruchu lub kaszlu. Najczęściej pojawia się w jednym miejscu, po czym obejmuje cały brzuch. Symptomy, które mogą wystąpić poza bólem to:
- krwawienie z dróg rodnych,
- plamienie z dróg rodnych,
- zasłabnięcia,
- zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- przyspieszone tętno,
- ból w obrębie barków,
- uczucie parcia na stolec.
Obfity krwotok i silny ból brzucha może sugerować pęknięcie jajowodu w ciąży pozamacicznej. W takiej sytuacji często występują też objawy wstrząsu:
- szybkie tętno,
- blada skóra,
- zimna skóra,
- zimne poty,
- omdlenia,
- trudności w oddychaniu,
- twardy brzuch.
Wstrząs w ciąży pozamacicznej to stan zagrożenia życia. Kobieta natychmiast musi trafić na stół operacyjny, czasami dochodzi do konieczności usunięcia jajowodu.
3.1. Ból brzucha a ciąża pozamaciczna
Jeden z najistotniejszych objawów ciąży pozamacicznej to ból. Odczuwany jest z prawej lub lewej strony brzucha, można go opisać jako kłujący i tępy. Co istotne - ból nie ustępuje samodzielnie.
Gdy doszło do krwawienia wewnętrznego i ciąża pozamaciczna ulega przerwaniu ból staje się ostry. Odczuwany jest też wtedy kolejny objaw - ból ramion. Gdy dojdzie do krwawienia wewnętrznego, tętno u kobiety przyspiesza, ciśnienie spada, występuje wzmożone pocenie się oraz kłucie przy oddychaniu.
4. Przyczyny ciąży pozamacicznej
Nie zawsze lekarz jest w stanie określić dokładną przyczynę ciąży ektopowej. Najczęściej jest to skutek nieprawidłowości w obszarze jajowodów po chorobach, stanach zapalnych lub operacjach. Przyczyną ciąży pozamacicznej może być:
- endometrioza,
- zapalenia przydatków,
- choroby przenoszone drogą płciową (np. rzeżączka, chlamydia),
- przewlekłe infekcje bakteryjne pochwy,
- operacje jamy brzusznej,
- operacje ginekologiczne,
- operacje z bliznowaceniem,
- uszkodzenia jajowodów,
- usztywnienie ściany jajowodu,
- zachyłki ściany jajowodu,
- infekcja jajowodów,
- zapłodnienie, które wystąpiło mimo stosowania tabletek antykoncepcyjnych,
- zapłodnienie, do którego doszło mimo podwiązania jajowodów,
- niewłaściwe podwiązanie jajowodów,
- wewnętrzna wkładka antykoncepcyjna,
- wielokrotna aborcja,
- przebyta ciąża ektopowa,
- wiek powyżej 35 lat.
Do ciąży ektopowej dochodzi, gdy transport zapłodnionej komórki do jamy macicy jest utrudniony. Zazwyczaj wynika to z uszkodzenia błony śluzowej jajowodów, zlepiania fałdów i tworzących się zrostów.
Okazuje się, że ciąża ektopowa może być spowodowana przez zakażenia w jamie ustnej. Problemy z próchnicą, a konkretniej paciorkowce, mogą przenosić się do różnych części ciała i powodować stan zapalny.
5. Ciąża pozamaciczna a test ciążowy
W czasie ciąży ektopowej test ciążowy jedynie u około połowy kobiet pokazuje wynik pozytywny. Stężenie beta-HCG w ciąży pozamacicznej również wzrasta, ale znacznie słabiej niż w przypadku zdrowej ciąży.
Z tego względu niektóre rodzaje testów są w stanie wykryć hormon, a inne nie. To też wpływa na fakt, że ciąża pozamaciczna jest wykrywana zbyt późno. Zazwyczaj dopiero, gdy u kobiety wystąpi ból brzucha i krwawienie.
6. Rozpoznanie ciąży pozamacicznej
Rozpoznanie ciąży zazwyczaj rozpoczyna określenie poziomu gonadotropiny kosmówkowej we krwi. Jest to hormon produkowany przez rozwijającą się komórkę jajową. We wczesnej, zdrowej ciąży jego stężenie ulega podwojeniu co 48 godzin, natomiast zbyt powolny wzrost może sugerować ciążę pozamaciczną.
Kolejny krok to USG przezpochwowe, które umożliwia zobaczenie pęcherzyka płodowego we wnętrzu macicy. Jeżeli wynik jest niejednoznaczny lekarz może pobrać wyskrobiny z jamy macicy. Brak kosmków w wyniku potwierdza ciążę ektopową.
W niektórych przypadkach wykonuje się diagnostyczną laparoskopię, która polega na wprowadzeniu do jamy brzusznej niewielkiej kamery w znieczuleniu ogólnym.
7. Donoszona ciąża pozamaciczna
Nie jest możliwe donoszenie ciąży pozamacicznej i urodzenie dziecka. Ciąża ektopowa jest niebezpieczna dla życia kobiety i może skutkować usunięciem jajowodu.
Ciąża może rozwijać się tylko i wyłącznie w macicy. Żadne inne miejsce w jamie brzusznej nie jest w stanie zmieścić rozwijającej się komórki jajowej. Co więcej, tylko macica dostarcza dziecku składniki odżywcze i tlen.
Ulokowanie zarodka w niewłaściwym miejscu zawsze skutkuje jego obumarciem. Ciąża ektopowa musi zostać usunięta zanim doprowadzi do poważnych powikłań. Zazwyczaj w tym celu stosowane są leki lub zabieg chirurgiczny.
Wielu lekarzy sądzi, że ciąża pozamaciczna to problem ginekologiczny, który nie powinien być nawet określany mianem ciąży. Jest to błędne nazewnictwo, wynikające z faktu, że do jego powstania konieczny jest plemnik.
Ciąża ektopowa jeżeli nie zostanie wykryta i usunięta przez lekarza, wcześniej czy później doprowadzi do sytuacji, kiedy kobieta trafi do szpitala. Niestety wówczas jest to bardzo niebezpieczna sytuacja, która może skutkować nawet śmiercią pacjentki.
8. Leczenie ciąży pozamacicznej
Postępowanie lecznicze zależy od wielkości ciąży pozamacicznej. Gdy jej średnica wynosi poniżej 3 cm to stosuje się leki farmakologiczne. Wykorzystywana substancja to metotreksat, która hamuje rozwój zapłodnionej komórki. Może być podawana doustnie, domięśniowo lub bezpośrednio do pęcherzyka ciążowego.
Czasami już po jednej dawce stężenie beta-HCG przestaje rosnąć i sytuacja jest opanowana. Lek może być zastosowany tylko jeżeli nie występuje bicie serca płodu lub gdy w tym samym czasie nie występuje ciąża wewnątrzmaciczna.
W sytuacji kiedy ciąża pozamaciczna jest większa i grozi pęknięciem lub krwotokiem, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Kiedyś w tym celu przecinano powłoki brzuszne i manualnie usuwano zarodek. Obecnie w znieczuleniu ogólnym wykonywana jest laparoskopia.
Zabieg ten polega na zrobieniu niewielkiego nacięcia i wprowadzeniu do jamy brzusznej trzech końcówek. Jedna to aparat, a dwie to narzędzia chirurgiczne, które usuwają pęcherzyk ciążowy. Metoda ta jest znacznie mniej inwazyjna, ponieważ rana szybciej się goi i nie pozostawia po sobie blizn.
Pobyt w szpitalu jest również znacznie krótszy. Zdarza się, że w przypadku uszkodzenia jajowodu wykonuje się operację oszczędzającą, zamiast całkowitego wycięcia narządu. Należy pamiętać, że takie postępowanie w przypadku ciąży pozamacicznej jest konieczne i jest to ratunek dla kobiety.
W większości przypadków lekarz jest w stanie oszczędzić jajowód i tym samym kobieta nadal jest płodna i może starać się zajść w ciążę. Zarodka zagnieżdżonego poza macicą niestety nie można przenieść w inne miejsce.
9. Ciąża pozamaciczna może się powtórzyć?
Ciąża pozamaciczna umożliwia zajście w zdrową ciążę w późniejszym czasie. Ze staraniami należy się wstrzymać przez minimum 3 miesiące i przez ten czas stosować antykoncepcję.
Ryzyko, że po raz drugi wystąpi ciąża ektopowa wynosi około 10% i nie należy się tym przejmować. Po ciąży pozamacicznej lekarz może zlecić badanie drożności jajowodów za pomocą histerosalpingografii (HSG). Badanie jest wykonywane w pracowni rentgenowskiej.
Specjalny przyrząd wprowadza kontrast, który rozlewa się w jamie macicy i jajowodach. Niestety jest to bolesna diagnostyka mimo stosowania środków przeciwbólowych. Podczas drugiej metody wykorzystuje się sól fizjologiczną i badanie USG. Ten sposób również nie należy do przyjemnych, ale nie ma wówczas ryzyka uczulenia na kontrast stosowany do HSG.
Jeżeli kobieta w wyniku ciąży ektopowej straciła jajowód ma mniejsze szanse na zajście w ciążę, ale nadal jest to możliwe. Kluczowe jest wsparcie psychiczne, by pacjentka jak najszybciej wróciła do równowagi i wierzyła, że za kilka miesięcy zajdzie w zdrową ciążę wewnątrzmaciczną.
10. Ciąża pozamaciczna a decyzja Trybunału Konstytucyjnego
22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny wydał orzeczenie ze zmianami, dotyczącymi przeprowadzenia aborcji w Polsce. Obecnie nie jest możliwe usunięcie ciąży w przypadku wad płodu, również tych które doprowadzą do śmierci dziecka tuż po porodzie.
Wiele osób zastanawia się, czy decyzja TK ma wpływ na kwestie, związane z ciążami pozamacicznymi. Odpowiedź jest jednoznaczna, przepisy po wyroku Trybunału Konstytucyjnego dopuszczają aborcję w sytuacji, gdy ciąża zagraża życiu lub zdrowiu matki. W związku z tym, obowiązują dotychczasowe standardy postępowania w przypadku ciąży pozamacicznej.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.