Diabetolog o skali cukrzycy w Polsce. Nawet 1,5 mln nie wie, że choruje

W dniach 3-4 kwietnia 2025 r. w Warszawie odbywa się VI Forum Liderów Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków. A problem z cukrzycą jest poważny. Jak podkreśliła prof. Irina Kowalska, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, na cukrzycę chorują już nawet 3 mln Polaków, a kolejne 5 mln ma stan przedcukrzycowy.

Co istotne, aż 1,5 mln rodaków nie ma świadomości, że występujące u nich objawy świadczą o cukrzycy, a sama choroba przestaje być ściśle powiązana z wiekiem, bo zapadają na nią coraz młodsi.

- Większość pacjentów z cukrzycą to osoby starsze. Choruje na nią 20 proc. pacjentów powyżej 65. roku życia, ale powyżej 75. roku życia - już 25 proc. Obecnie zauważamy jednak wysyp zaburzeń gospodarki węglowodanowej u młodych ludzi, zwłaszcza mężczyzn. Jesteśmy zgodni, że jest to efekt niskiego poziomu edukacji żywieniowej, tempa życia, ale i wysokiego spożycia alkoholu. Niestety, wiosna jeszcze bardziej sprzyja piciu, zwłaszcza wysokokalorycznego piwa, do którego stale jesteśmy zachęcani promocjami. Piciu trzeba zapobiegać, a nie do niego zachęcać - ocenia w rozmowie z WP abcZdrowie prof. dr hab. Grzegorz Dzida, specjalista diabetologii i hipertensjologii, jeden z uczestników konferencji Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, która odbyła się 3 kwietnia w Warszawie.

Zobacz też: W majówkę skandalicznie zbijają ceny alkoholi. "Swoista pułapka dla mózgu"

Jak podkreśla prof. Dzida, według najnowszych badań za główny czynnik predysponujący do cukrzycy typu 2 uważa się dziś stłuszczeniową chorobę wątroby.

- To jest pierwszy sygnał. Nazywamy tę jednostkę stłuszczeniową chorobą wątroby związaną z defektem metabolicznym (MASLD). Mamy dziś prawdziwy zalew pacjentów z tym schorzeniem – mówi ekspert.

Obecnie w Polsce MASLD stanowi już prawie 60 proc. wszystkich chorób wątroby. Co więcej, eksperci są pewni, że jeśli nie nastąpi poprawa w diagnostyce i - przede wszystkim - edukacji zdrowotnej i żywieniowej, liczba chorych będzie rosnąć w zastraszającym tempie.

Zobacz też: Nowy objaw stłuszczenia wątroby. Lekarz wskazuje, jak "cofnąć" chorobę

Jest jeszcze jeden istotny aspekt, który sprawia, że szybka diagnoza, leczenie, a najlepiej zapobieganie cukrzycy i stłuszczeniu wątroby są dziś kluczowe. Najnowsze badania naukowców z Uniwersytetu w Manchesterze rzucają niepokojące światło na powiązanie między nowo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 a ryzykiem rozwoju niektórych nowotworów.

Analiza danych z brytyjskiej bazy UK Biobank, obejmująca ponad 94 tys. osób, ujawniła, że osoby z cukrzycą są znacznie bardziej narażone na kilka konkretnych nowotworów.

W badaniu uwzględniono 23 750 pacjentów z nową diagnozą cukrzycy typu 2 i zestawiono ich z grupą kontrolną 71 123 osób bez cukrzycy. Naukowcy analizowali występowanie aż 14 różnych typów nowotworów, a najbardziej niepokojące zależności odkryli w poniższych przypadkach:

• ryzyko rozwoju raka wątroby u mężczyzn z cukrzycą wzrastało prawie czterokrotnie, a u kobiet – niemal pięciokrotnie,

• dla raka trzustki ryzyko wzrosło o 74 proc. u mężczyzn i prawie dwukrotnie u kobiet,

• rak jelita grubego występował o 27 proc. częściej u mężczyzn i o 34 proc. częściej u kobiet.

Ponadto cukrzyca zwiększała ryzyko raka żołądka, pęcherzyka żółciowego, tarczycy, piersi (zwłaszcza po menopauzie), macicy, jajnika, nerki, przełyku, oponiaka (nowotwór wywodzący się z opon mózgowych), raka kości i szpiku kostnego.

Wczesne wykrycie cukrzycy może odegrać kluczową rolę nie tylko w ograniczeniu skutków tej choroby, ale – jak pokazują nowe dane – także w zapobieganiu nowotworom. Do najczęstszych objawów cukrzycy typu 2 należą:

• wzmożone pragnienie i częstsze oddawanie moczu,

• przewlekłe zmęczenie i senność,

• pogorszenie wzroku, a nawet ślepota,

• częste infekcje (zwłaszcza dróg moczowych i skóry),

• wolniejsze gojenie się ran,

• pogorszenie widzenia,

• rogowacenie ciemne na skórze,

• napady "wilczego głodu", wzmożona ochota na tłuste, bogate w cukier przekąski,

• uczucie mrowienia lub drętwienia w stopach i dłoniach.

W późniejszym stadium dochodzi do rozwoju zespołu stopy cukrzycowej, czyli uszkodzenia tkanek.

Warto podkreślić, że objawy cukrzycy często rozwijają się stopniowo i mogą być przez długi czas niezauważalne. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne badania poziomu glukozy we krwi, zwłaszcza u osób z nadwagą lub otyłością.

- Mamy dziś zarówno pacjentów, którym udaje się wykryć cukrzycę we wczesnym stadium, jak i takich, którzy zgłaszają się dopiero, kiedy objawy są zaawansowane. Mam nadzieję, że nowy program profilaktyczny, który ma być dostępny praktycznie dla wszystkich dorosłych, bo powyżej 20. roku życia, stworzy nam jeszcze więcej narzędzi do wczesnego diagnozowania cukrzycy, najlepiej jeszcze na etapie stanu przedcukrzycowego, kiedy mamy największe możliwości działania - stwierdza prof. Grzegorz Dzida.

Program profilaktyczny "Moje zdrowie" będzie dostępny w ramach NFZ od maja 2025 r..

Przez wiele lat pokutowało stwierdzenie, że cukrzycy nie da się całkowicie wyleczyć i jest ona nieodwracalna. Eksperci podkreślają jednak, że cukrzyca to nie wyrok i można zrobić wiele, aby cofnąć, zatrzymać lub znacząco złagodzić jej przebieg - choć choroba wymaga od pacjenta skrupulatności i pełnego zaangażowania w leczenie.

- Remisja cukrzycy jest jak najbardziej możliwa, choć nie zdarza się ona tak często. Cukrzyca, powiązana z nią otyłość i stłuszczenie wątroby to schorzenia bardzo powiązane z aspektem behawioralnym. Aby je leczyć, musi nastąpić zmiana psychologiczna, co jest wyjątkowo trudne, ale - z odpowiednim wsparciem - możliwe. Mamy jednak dostęp do nowoczesnych leków (np. GLP-1 - przyp. red.) które nie tylko regulują glikemię, ale i wspomagają zmianę nawyków żywieniowych - podkreśla prof. Dzida.

Jak doprowadzić do remisji cukrzycy?

• Redukcja masy ciała – utrata co najmniej 10 proc. masy ciała (szczególnie tłuszczu trzewnego) może przywrócić prawidłową produkcję i działanie insuliny.

• Dieta niskokaloryczna i niskowęglowodanowa – np. dieta śródziemnomorska, dieta o niskim IG.

• Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia poprawiają wrażliwość tkanek na insulinę.

• Zmiana stylu życia – ograniczenie stresu, rzucenie palenia, unikanie alkoholu.

Warto jednak zaznaczyć, że remisja nie oznacza wyleczenia – choroba może powrócić, jeśli powrócą również czynniki ryzyka (np. przyrost masy ciała).

Aleksandra Zaborowska, dzienniarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
2. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne
3. NFZ