Hiperkaliemia - przyczyny, objawy, leczenie
Główną przyczyną zaburzeń gospodarki potasowej w organizmie, w tym hiperkaliemii, jest przewlekła choroba nerek. Hipokaliemię spotyka się u pacjentów dość rzadko i zazwyczaj jest ona spowodowana zbyt niskim spożyciem potasu, przy jednoczesnym stosowaniu diuretyków, czyli leków moczopędnych lub tubulopatią. Znacznie powszechniejszym problemem jest hiperkaliemia, inaczej określana jako hiperpotasemia. Jest to stężenie potasu w surowicy krwi wynoszące powyżej 5,5 mmol/l.
1. Hiperkaliemii - przyczyny
U osób cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek nie występuje bezpośrednia relacja między osłabieniem filtracji kłębuszkowej, a wydalaniem potasu z nerek. Poza tym, wskutek redukcji wydzielania nerkowego, wzmaga się usuwanie potasu poprzez układ pokarmowy. U osób takich hiperkaliemia jest częstym zjawiskiem. Do przyczyn hiperkaliemii zalicza się:
- nadmierną podaż potasu w diecie u osób z niewydolnością nerek,
- zaburzenia wydalania potasu przez nerki,
- upośledzenie dokomórkowego transportu potasu,
- masywne uwalnianie potasu z uszkodzonych komórek, zespół zmiażdżenia,
- zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
- wzmożony katabolizm białkowy,
- niedotlenienie tkanek,
- hemolizę.
Najczęstszą postacią hiperkaliemii jest hiperkaliemia polekowa, wywołana przyjmowaniem leków, które wpływają na układ renina-angiotensyna-aldosteron. Są to zazwyczaj leki powszechnie stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego, które blokują kanał sodowy ENaC w cewkach nerkowych.
Hiperkaliemia polekowa może także wynikać z zatrzymania produkcji reniny poprzez zażywanie ACE-inhibitorów, blokerów receptora angiotensynowego lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Czasami do podwyższonego poziomu potasu we krwi może dojść w wyniku stosowania diuretyków oszczędzających potas, np. spironolaktonu. Do podwyższenia stężenia jonów potasowych we krwi przyczynia się również:
- odwodnienie organizmu,
- zatrucie strychniną,
- leczenie cytostatykami,
- niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona),
- hipoaldosteronizm,
- długotrwała hipoglikemia,
- kwasica metaboliczna.
2. Hiperkaliemia - objawy
Klinicznie rozróżniamy hiperkaliemię:
- łagodną (5,5 mmol/l),
- umiarkowaną (od 6,1 do 7 mmol/l),
- ciężką (więcej niż 7 mmol/l).
Objawy hiperkaliemii często pojawiają się dopiero w ciężkiej hiperkaliemii, są niecharakterystyczne i obejmują głównie upośledzenie czynności mięśni szkieletowych, ośrodkowego układu nerwowego oraz serca.
Do symptomów hiperkaliemii zalicza się osłabienie albo porażenie mięśni, uczucie mrowienia i splątanie. Hiperpotasemia zaburza też pracę mięśnia sercowego i może prowadzić do groźnych dla życia arytmii – bradykardii lub skurczów dodatkowych, co łatwo stwierdzić na podstawie zapisu EKG.
W EKG najczęściej zauważyć można wzrost amplitudy załamka T, a także jego klinowaty kształt. W przypadku większego zaawansowania schorzenia odstęp PR ulega poszerzeniu, podobnie jak okres trwania zespołu QRS. Dodatkowo, załamka P staje się bardziej płaska, a przewodzenie przedsionkowo-komorowe słabsze. Wydłużony zespół QRS oraz załamek T w końcu się zlewają, a krzywa EKG przybiera kształt sinusoidy. W takiej sytuacji istnieje ryzyko wystąpienia migotania komór i, w konsekwencji, zahamowania krążenia.
Rozpoznanie hiperkaliemii stawia się na podstawie obrazu klinicznego i laboratoryjnych pomiarów poziomu potasu w surowicy krwi.
3. Hiperkaliemia - leczenie
Leczenie hiperkaliemii polega na usunięciu jej przyczyn, np. odstawieniu wywołujących ją leków, a także na podawaniu środków zmniejszających stężenie potasu w surowicy. Stężenie potasu w surowicy krwi zmniejszają:
- wapń,
- glukoza z insuliną,
- wodorowęglany,
- beta-mimetyki,
- żywice jonowymienne,
- leki przeczyszczające,
- hemodializa.
Gdy żadne środki nie są dostępne, można zastosować lewatywę. W leczeniu hiperkaliemii stosuje się 10-20 ml 10-procentowego glukonianu wapnia lub 5 ml 10-procentowego chlorku wapnia. Podawanie soli wapnia wymaga stałego monitorowania EKG.
Glukozę z insuliną należy podawać dożylnie lub zastosować wlew.
Schorzeniom nerek często towarzyszy kwasica. W przypadku jej wstąpienia wiele korzyści przynosi przyjmowanie wodorowęglanów. W celu uniknięcia alkalozy najlepiej stale monitorować poziom pH. Wodorowęglanów nie należy jednak podawać, gdy u danej osoby stwierdzono obrzęk płuc, hipokaliemię lub hipernatremię.
Żywice jonowymienne stosuje się w postaci doustnej lub doodbytniczej, a standardowe dawkowanie wynosi 25-50 g. Zatrzymują one potas w obrębie jelita grubego, co prowadzi do obniżenia stężenia potasu w całym ustroju.
Zastosowanie leków przeczyszczających powoduje zwiększenie ilości mas kałowych, usuwanych z organizmu. W ten sposób wzrostowi ulega także ilość wydalanego przez układ pokarmowy potasu. Stosowany jest także lek z grupy B2-mimetyków – Salbutamol, który powoduje przechodzenie potasu z krwi do komórek.
Jeżeli wspomniane sposoby leczenia hiperkaliemii nie przyniosą spodziewanych rezultatów, a hiperkaliemia utrzyma się na poziomie wyższym niż 6,5 mmol/l, wskazane jest wykonanie hemodializy. Jak widać, istnieje wiele sposobów leczenia hiperkaliemii, a to, która okaże się skuteczna u danej osoby zależy przede wszystkim od stanu klinicznego pacjenta.
Profilaktyka polega na zmniejszeniu ilości potasu w diecie, zaprzestaniu stosowania leków zwiększających poziom potasu oraz zażywaniu leku z grupy moczopędnych, np. furosemidu. Decyzja o konkretnym sposobie leczenia, a także metodach profilaktycznych, należy do lekarza.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.