Trwa ładowanie...

Kwasica hiperosmotyczna

Avatar placeholder
01.09.2023 15:25
Kwasica hiperosmotyczna
Kwasica hiperosmotyczna

Kwasica hiperosmotyczna (zwana fachowo nieketonową hiperglikemią hiperosmolalną) to jedno z ostrych powikłań cukrzycy, które jest zespołem zaburzeń w metabolizmie glukozy, wody i elektrolitów, powstających w następstwie znacznego niedoboru insuliny. Zaburzenia te rozwijają się w ciągu kilku dni do kilku tygodni. Choć jest to stan ciężki, występuje stosunkowo rzadko (5-lub 6-krotnie rzadziej niż kwasica ketonowa). Narażone są na niego głównie osoby w starszym wieku chorujące na cukrzycę typu 2, może jednak wystąpić w każdej grupie wiekowej.

spis treści

1. Przyczyny kwasicy hiperosmotycznej

Wśród przyczyn wywołujących kwasicę hiperosmotyczną wymienić należy m.in.:

  • zakażenia o ciężkim przebiegu,
  • ostre choroby układu sercowo-naczyniowego (jak udar mózgu czy zawał serca),
  • niekontrolowane żywienie dojelitowe i pozajelitowe,
  • upojenie alkoholowe,
  • uboczny efekt stosowania niektórych leków (jak mannitol, fenytoina, sterydy, leki immunosupresyjne, tiazydy oraz inne leki moczopędne i psychotropowe).

2. Objawy kwasicy hiperosmotycznej

Zobacz film: "Co powienien wiedzieć chory na cukrzycę?"

Głównymi objawami występującymi w przebiegu kwasicy hiperosmotycznej są:

  • hiperglikemia (czyli przewyższający normę poziom cukru we krwi, od 600 do nawet 2000 mg/dl),
  • zaburzenia elektrolitowe (wśród nich wzrost stężenia sodu, mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego).

Wysoki poziom cukru i elektrolitów (tzw. hiperosmolalność osocza) we krwi powoduje przepływanie wody (na drodze osmozy) z komórek organizmu do naczyń krwionośnych – elektrolity i cukier „wyciągają wodę” z komórek. Elektrolity i glukoza przedostając się z krwi do moczu również pociągają za sobą wodę powodując głębokie odwodnienie oraz zaburzenia świadomości aż do śpiączki cukrzycowej włącznie. Ponadto występują takie objawy jak:

3. Kwasica hiperosmotyczna a inne choroby

Przy podejrzeniu kwasicy hiperosmotycznej należy wykluczyć inne choroby, które mogą mieć podobne objawy, w tym:

  • kwasicę ketonową (która występuje częściej u ludzi przed 40 r.ż. rozwija się w szybszym tempie - w ciągu godzin, stwierdza się znaczną ilość ciał ketonowych w moczu),
  • śpiączki, których przyczyną są zmiany w obrębie mózgu,
  • śpiączkę wątrobową i mocznicową (tu stężenie glukozy we krwi jest znacznie niższe) oraz zatrucia.

4. Leczenie kwasicy hiperosmotycznej

Na leczenie kwasicy hiperosmotycznej składają się: likwidowanie jej objawów, wyeliminowanie przyczyn, oraz ścisłą obserwację chorego. Konieczne jest leczenie w szpitalu. W leczeniu objawowym największe znaczenie mają:

  • nawodnienie pacjenta poprzez powolne, dożylne przetaczanie 0,45% (ze względu na hiperosmolalność osocza) roztworu soli fizjologicznej NaCl (w przypadku zbyt niskiego ciśnienia stosuje sie roztwór 0,9%) najczęściej w ilości 4-5 litrów w ciągu pierwszych 4 godzin (w przypadku niewydolności serca powstałej np. po zawale mięśnia sercowego, płyny przetaczamy dwa razy wolniej);
  • wyrównanie zaburzeń elektrolitowych polegające głównie na uzupełnieniu niedoborów potasu (spowodowanego samą kwasicą, nawadnianiem i insulinoterapią) oraz podaniu wodorowęglanów (nie zawsze zalecane);
  • zmniejszanie hiperglikemii przez stosowanie dożylnej insulinoterapii (początkowo 0,1 j./kg masy ciała, następnie 0,1 j./kg masy ciała/godzinę przy regularnym cogodzinnym oznaczaniu glikemii we krwi).

Leczenie przyczynowe (nie zawsze udaje się poznać przyczynę kwasicy hiperosmotycznej) zależy od choroby podstawowej, która do zaburzeń doprowadziła.

  • Przy zakażeniu bakteryjnym konieczna będzie antybiotykoterapia – najlepiej swoista, czyli skierowana przeciw konkretnemu patogenowi, choć najczęściej stosuje się leczenie empiryczne (polegające na podawaniu antybiotyków o szerokim spektrum działania) w trakcie oczekiwania na wynik posiewu z laboratorium.
  • Przy ostrych stanach sercowo-naczyniowych (zawał, udar) konieczny może być pobyt chorego na oddziale intensywnej opieki medycznej (OIOM) z wdrożeniem odpowiedniego postępowania.
  • W przypadku gdy przyczyną pierwotną było działanie uboczne leków, konieczny będzie przegląd przez lekarza prowadzącego wszystkich leków pobieranych przez pacjenta i odpowiednia korekta dawek lub sięgniecie do farmaceutyków o odmiennym mechanizmie działania.

Bardzo ważnym elementem leczenia kwasicy hiperosmotycznej jest także edukacja chorego i zwiększanie jego świadomości na temat stanu swojego zdrowia oraz przestrzegania zasad odpowiedniego trybu życia mogących znacznie zmniejszać ryzyko groźnych powikłań cukrzycy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Kwasica ketonowa
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze