Trwa ładowanie...

Nadnercza - budowa, funkcje, hormony, choroby

Nadnercza to niewielkie gruczoły zlokalizowane nad nerkami.
Nadnercza to niewielkie gruczoły zlokalizowane nad nerkami. (Adobe Stock)

Nadnercza to narządy, które znajdują się nad nerkami. Najważniejszą ich rolą jest produkcja hormonów, które odpowiadają między innymi za przemianę materii i regulację gospodarki wodno-elektrolitowej. Choroby nadnerczy wpływają negatywnie na funkcjonowanie całego organizmu i wywołują wiele różnych dolegliwości. Co to są nadnercza i gdzie się znajdują? Czy chore nadnercza bolą? Jakie badania na nadnercza nalezy wykonać?

spis treści

1. Czym są nadnercza?

Co to jest nadnercze? Nadnercza to parzyste gruczoły wydzielania wewnętrznego o niewielkim rozmiarze, które określa się mianem przeżyciowych, czyli takich, bez których niemożliwe jest przeżycie.

Nadnercze mają niezwykle istotny wpływ na funkcjonowanie organizmu za sprawą wydzielanych hormonów kory nadnerczy. Niestety często ulegają patologicznym zmianom lub schorzeniom, które ciężko rozpoznać ze względu na nieswoistość objawów chorób nadnerczy.

2. Budowa nadnerczy

Zobacz film: "Hormony a zachowanie"

Gdzie są nadnercza? Nadnercza to dwa gruczoły o wadze od 10 do 18 gramów, które znajdują się – jak sygnalizuje nazwa – nad górnym biegunem nerek. Lewe nadnercze kształtem przypomina półksiężyc, sąsiaduje z żołądkiem, trzustką, tętnicą śledzionową oraz torbą sieciową otrzewnej.

Natomiast prawe nadnercze ma kształt zbliżony do piramidy, dotyka żyły głównej dolnej, wątroby i otrzewnej. Gruczoły są zbudowane z części rdzeniowej i korowej, kora nadnerczy stanowi ok. 80-90% gruczołów.

Wyróżnia się trzy warstwy kory nadnerczy: siatkowatą, pasmowatą i kłębkowatą, natomiast rdzeń nadnerczy składa się z brył i beleczek nabłonkowych, które tworzą sieć. Nadnercza są silnie unerwione za sprawą splotu nadnerczowego złożonego z włókna nerwu błędnego, przeponowego oraz trzewnego.

Warto pamiętać, że ból nadnerczy nie jest diagnozowany i nawet dolegliwości zlokalizowane w odcinku lędźwiowym kręgosłupa nie są traktowane, jako objaw pochodzący od tych gruczołów.

Najpopularniejsze badania nadnerczy to USG, a także oznaczenie stężenia kortyzolu, ACTH, androgenów, adrenaliny oraz noradrenaliny.

3. Nadnercza - jakie pełnią funkcje w organizmie?

Funkcje nadnerczy są istotne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Gruczoły są odpowiedzialne za produkcję hormonów wytwarzanych przez korę nadnerczy:

Rdzeń nadnerczy bierze udział w syntezie adrenaliny (hormonu strachu, walki i ucieczki) oraz noradrenaliny. Hormony rdzenia nadnerczy m.in. przyspieszają pracę serca i rozszerzają źrenice w stresujących sytuacjach.

Hormony żeńskie – czym są, jakie mają funkcje, kiedy należy je badać?
Hormony żeńskie – czym są, jakie mają funkcje, kiedy należy je badać?

Hormony żeńskie, czyli kobiece hormony płciowe, odgrywają istotną rolę w rozwoju narządów płciowych

przeczytaj artykuł

4. Choroby nadnerczy

4.1. Przyczyny powstania guza chromochłonnego

Guz chromochłonny najczęściej wykrywa się u osób między 30. a 50. rokiem życia, jest przyczyną nadciśnienia wtórnego. Choć w niektórych przypadkach jego rozwój ma związek z rodzinnym występowaniem nowotworów innych narządów wewnętrznych, to przyczyna guza nie jest znana. Guz ujawnia się, gdy rdzeń nadnerczy produkuje nadmierną ilość adrenaliny i noradrenaliny.

Objawy chorych nadnerczy to:

  • kołatanie serca po wysiłku,
  • nieustający głód,
  • odczuwanie niepokoju i nerwowość.

U chorego można stwierdzić nadciśnienie tętnicze o charakterze napadowym, któremu towarzyszy ból głowy i zlewne poty na skutek wysiłku fizycznego, stresu lub stosunku płciowego.

Pacjent przyjmuje leki obniżające ciśnienie i normujące pracę serca. Po dwutygodniowej terapii zostaje przeprowadzona operacja usunięcia guza.

4.2. Z czym związany jest zespół Cushinga?

Zespół Cushinga to choroba związana z podwyższonym poziomem kortyzolu w krwi. Przyczyną wzmożonej aktywności gruczołu może być gruczolak i rak nadnerczy lub gruczolak przysadki, który wydziela hormon ACTH, stymulujący wydzielanie kortyzolu.

Objawy choroby nadnerczy to wzrost wagi prowadzący do otyłości, co uwidocznia się w postaci nadprogramowej tkanki tłuszczowej na brzuchu i karku. Twarz chorego wyraźnie zaokrągla się, ale kończyny dolne i górne pozostają szczupłe.

Pacjent nie ma sił, by wykonywać pracę fizyczną, łatwo się męczy, ma zaburzenia emocjonalne. U mężczyzn z zespołem Cushinga następują problemy z erekcją, u kobiet – z miesiączką. Sposób leczenia zespołu Cushinga zależy od czynnika, który go wywołał, jeśli spowodował go guz przeprowadza się operację.

4.3. Objawy choroby Addisona

Choroba Addisona (inaczej pierwotna niedoczynność kory nadnerczy) to choroba autoimmunologiczna. Niewydolność nadnerczy powoduje niedobór hormonów produkowanych przez korę.

Objawy choroby Addisona związane są z osłabieniem organizmu, chory ma skłonność do zasłabnięć, nie ma siły mięśniowej. Ponadto stwierdza się u niego brak apetytu (wyjątkiem są słone produkty), wymioty poprzedzone nudnościami, co skutkuje spadkiem wagi. Jest drażliwy: w jednej chwili może być radosny, aby za chwilę pogrążyć się w smutku. Osoba z chorobą Addisona musi przyjmować leki uzupełniające niedobór hormonów.

4.4. Kiedy mówimy o hiperaldosteronizmie?

Gdy kora nadnerczy wydziela nadmierną ilość aldosteronu, mówi się o hiperaldosteronizmie. Hormon ten powoduje, że nerki wydalają więcej potasu, a mniej sodu i wody. Hiperaldosteronizm to choroba typowa dla kobiet w wieku 30-50 lat.

Na skutek nadmiernego stężenia aldosteronu drętwieją kończyny, chora osoba odczuwa duże pragnienie i często oddaje mocz. Niskie stężenie potasu powoduje osłabienie mięśniowe, a wysokie stężenie sodu - nadciśnienie.

Stosowane leki mają powstrzymać wydzielanie hormonu i obniżyć ciśnienie. Chora osoba powinna jeść produkty bogate w potas (m.in. rodzynki, cytrusy), aby uzupełnić niedobór pierwiastka. Ponadto musi ważyć się systematycznie, gdyż duży przyrost wagi w ciągu doby oznacza, że organizm zatrzymuje zbyt dużo wody. Wówczas konieczna jest konsultacja lekarska.

4.5. Wrodzony przerost nadnerczy

Wrodzony przerost nadnerczy jest defektem genetycznym, który prowadzi do eliminacji jednego z kluczowych enzymów, uczestniczących w procesie syntezy hormonów nadnerczy. Zidentyfikowano kilka odmian choroby, najcięższa z nich charakteryzuje się niedoborem kortyzolu, a nadmiarem androgenów. Objawy przerostu nadnerczy to:

  • maskulinizacja żeńskich narządów płciowych,
  • przedwczesny rozwój owłosienia łonowego,
  • trądzik,
  • wysoki wzrost,
  • skąpe miesiączki lub brak miesiączki,
  • hirsutyzm,
  • niepłodność
  • męski typ łysienia.

4.6. Hirsutyzm, zespół hiperandrogenizacji

Hirsutyzm to występowanie nadmiernego owłosienia u kobiet, w miejscach, w których zwykle się go nie obserwuje (górna warga, broda, klatka piersiowa, wewnętrzne części ud, plecy i brzuch, okolice brodawek sutkowych).

Hirsutyzm jest spowodowany działaniem męskich hormonów płciowych lub stosowaniem leków o właściwościach androgennych. Pozostałe przyczyny to choroby jajników, guz nadnerczy produkujący androgeny, wrodzony przerost nadnerczy, zespół Cushinga lub nadczynność nadnerczy (nadczynność kory nadnerczy).

Zwiększone owłosienie występuje u około 5-15% kobiet w okresie rozrodczym, częściej u osób otyłych. Nadnercza - jakie badania wykonać? W przypadku hirsutyzmu lekarz endokrynolog lub ginekolog zlecają oznaczenia stężenia żeńskich i męskich hormonów.

Zobacz także:

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze