Objawy depresji - rozpoznanie i leczenie
Objawy depresji mogą być różne, w zależności od jej rodzaju. Chorzy mogą doświadczać wielu różnych objawów, a ich nasilenie zależy od zaawansowania schorzenia. Depresja nie mija sama i zawsze wymaga konsultacji ze specjalistą, który zaproponuje najlepszą metodę leczenia. Czym charakteryzuje się depresja i jakie są jej rodzaje? Jak rozpoznać depresję u innej osoby i jak wygląda leczenie kobiet w ciąży? Czy możliwe jest uzależnienie od antydepresantów?
- 1. Charakterystyka depresji
- 2. Rodzaje depresji
- 3. Przyczyny depresji
- 4. Objawy depresji według Światowej Organizacji Zdrowia
- 4.1. Mniej charakterystyczne objawy depresji
- 4.2. Zaawansowane objawy depresji
- 5. Jak rozpoznać depresję u bliskiej osoby?
- 6. Objawy depresji w ciąży
- 7. Leczenie depresji
- 8. Uzależnienie od leków
1. Charakterystyka depresji
Depresja jest jednym z poważnych zaburzeń nastroju. Obecnie jest uznawana za chorobę cywilizacyjną, ponieważ występuje powszechnie we wszystkich krajach. Jest rozpoznawana u dzieci, nastolatków, osób dorosłych i starszych. Depresja to rodzaj zaburzeń nastroju i emocji, który dotyka dwa razy częściej kobiet niż mężczyzn. Objawy mogą różnić się w zależności od pacjenta i z tego względu pojawiają się problemy w jej rozpoznaniu.
Zbyt często ta choroba jest używana, jako określenie obniżonego nastroju, smutku lub złego samopoczucia.
Depresja to znacznie więcej, jest to zaawansowane przygnębienie, które utrzymuje się przez dłuższy czas. Pojawia się również utrata zainteresowań i brak chęci do życia.
Osoba chora jest ponura i pesymistyczna, spodziewa się wszystkiego co najgorsze. Co więcej ma trudności z zasypianiem, koszmary senne, często budzi się w nocy i nie jest w stanie odpocząć.
Funkcjonuje w zwolnionym rytmie, nie potrafi się skoncentrować i ma niską samoocenę. Depresja to podstępna choroba, która uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Nieustannie trwa uczucie bezsilności, bezradności i beznadziejności. Praca, pasje, nauka, spotkania ze znajomymi i inne codzienne zajęcia nie mają żadnego sensu. Obowiązki są przytłaczające i trudne do zrealizowania.
Depresja nie dotyczy tylko osób dorosłych, coraz częściej chorują na nią dzieci i młodzież. Często podstawowym symptomem jest wrogość, irytacja, złość i unikanie kontaktu z najbliższymi.
Takich zachowań nie można ignorować, ponieważ mogą prowadzić do samobójstwa.
Według Światowej Organizacji Zdrowia na depresję choruje 350 milionów ludzi. Co roku jest przyczyną śmierci około 800 000 osób. Szacuje się, że w 2020 roku będzie jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych.
2. Rodzaje depresji
Depresja może przybierać różne formy, które cechują zupełnie inne objawy i zachowania. Warto pamiętać, ze jedynie lekarz jest w stanie rozpoznać konkretną chorobę i postawić jednoznaczną diagnozę.
Dystymia to rodzaj depresji, który charakteryzuje pesymistyczne nastawienie do świata, obniżony nastrój, niska samoocena i trudności w podejmowaniu decyzji.
Zazwyczaj ma łagodny przebieg, a leczenie dystymii opiera się na lekach antydepresyjnych i psychoterapii.
Depresja sezonowa z kolei pojawia się najczęściej jesienią u osób pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. Cechuje ją rozdrażnienie, zwiększony apetyt i nadmierna senność.
Osoby chore nie mają energii ani motywacji do wykonywania jakichkolwiek czynności, najchętniej zostałyby w domu.
W leczeniu depresji sezonowej wykorzystuje się fototerapię.
Depresja poporodowa występuje u 3/4 kobiet po urodzeniu dziecka. Zazwyczaj jest to krótkotrwała drażliwość, płaczliwość i uczucie niepokoju, które stopniowo ustępuje po około 10 dniach.
W tym czasie konieczne jest wsparcie bliskich i kontakt z psychologiem lub psychiatrą. Najczęściej przyczyną depresji poporodowej jest spadek hormonów płciowych i utrata stabilności emocjonalnej.
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe to występowanie depresji oraz manii. Te stany mogą doprowadzić do samobójstwa, ponieważ chory twierdzi, że może wszystko, nie istnieją żadne przeszkody.
Może być agresywny i niebezpieczny. Leczenie zaburzeń afektywnych opiera się na silnych lekach przeciwpsychotycznych, które należy regularnie stosować, by nie pojawił się nawrót choroby.
Depresja urojeniowa to przede wszystkim niskie poczucie własnej wartości i negatywne myśli o przyszłości, które mogą przerodzić się w urojenia. Typowe jest również myślenie katastroficzne i nieufność wobec rodziny i przyjaciół.
Depresja agitowana (lękowa) to rodzaj choroby, która charakteryzuje się silnym uczuciem niepokoju i nerwowym pobudzeniem. Często chory ma poczucie niebezpieczeństwa, nie potrafi spokojnie posiedzieć, zrelaksować się i odpocząć. Ciągle pozostaje w ruchu i jest gotowy do ucieczki.
Depresja z zahamowaniem to inaczej osłupienie depresyjne, które sprawia, że osoby chore nie podejmują żadnej aktywności. Nie jedzą, nie kontaktują się z otoczeniem, nie zmieniają nawet pozycji ciała.
Cechuje ich zastygły, cierpiący wyraz twarzy i brak reakcji na pytania czy sytuacje. Depresja nietypowa jest też określana mianem atypowej i maskowanej.
To rodzaj depresji, którą cechuje odwrócenie typowych cech i zachowań. Najczęściej chory zdecydowanie więcej je, dużo śpi, a w ciągu dnia jest senny.
3. Przyczyny depresji
W Polsce na zaburzenia psychiczne cierpi 8 milionów osób, a około 1,5 miliona ludzi ma zdiagnozowaną depresję. Depresja może być uwarunkowana biologicznie lub psychologicznie.
Do pierwszej grupy należy depresja endogenna (organiczna, jednobiegunowa), natomiast zaburzenie spowodowane czynnikami psychologicznymi to depresja egzogenna (reaktywna).
Depresja endogenna wynika z problemów biologicznych, często z powodu nieprawidłowej produkcji neuroprzekaźników (na przykład serotoniny i noradrenaliny).
Depresja egzogenna natomiast jest związana z traumatycznym wydarzeniem, takim jak śmierć bliskiej osoby, rozwód, choroba czy wypadek.
Zaburzenie może wystąpić również jako skutek uboczny niektórych leków lub substancji psychoaktywnych, jest to wówczas depresja jatrogenna.
Niekiedy przyczyny choroby są mieszane, tak jest na przykład w przypadku depresji poporodowej, którą wywołują czynniki psychiczne i zaburzenia hormonalne. Depresja może pojawić się w trakcie choroby afektywnej jednobiegunowej i dwubiegunowej.
Warto pamiętać, że duże znaczenie mają czynniki genetyczne. Nie mają wpływają na rozwój depresji, ale sprawiają, że osoba ma predyspozycje do zachorowania.
Często zaburzenia depresyjne występują jednocześnie z nadciśnieniem, cukrzycą i chorobami neurologicznymi. Choroba może być przyczyną albo skutkiem tych dolegliwości.
4. Objawy depresji według Światowej Organizacji Zdrowia
Depresja ze względu na swą złożoną naturę ma szereg różnych objawów. Niekiedy diagnostyka choroby jest złożona i trudna, szczególnie gdy symptomy nie są szczególnie nasilone. Depresja należy do grupy zaburzeń afektywnych (nastroju). W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 jednostkę nozologiczną o nazwie „epizod depresyjny” można znaleźć pod kodem F32.
Światowa Organizacja Zdrowia określa kryteria wszystkich chorób, które są pomocne w rozpoznaniu dolegliwości. Organizacja wyróżniła trzy podstawowe objawy depresji:
- obniżenie nastroju – u chorych pojawia się stały smutek i przygnębienie. Nie odczuwają radości, szczęścia ani satysfakcji. Stają się obojętni na to, co dzieje się wokół nich, odchodzą od swoich zainteresowań, nie dają im one już przyjemności. Może pojawić się również niskie poczucie własnej wartości, poczucie winy, myślenie o śmierci i samobójstwie. U chorych na zaburzenia depresyjne mogą pojawić się urojenia, omamy słuchowe i wzrokowe;
- osłabienie tempa procesów myślowych i ruchowych – mogą pojawić się zaburzenia koncentracji uwagi, spadek zdolności kojarzenia, osłabienie pamięci. Chorzy wolniej się poruszają, wolniej wykonują czynności, jak również ciszej i spokojniej mówią. Czasami nawet zamierają – mówi się wtedy o osłupieniu. Czasami pojawia się nadmierna ruchliwość i niepokój, które mogą pojawiać się na przemian z osłupieniem;
- objawy ze strony różnych układów i narządów oraz zaburzenia rytmów biologicznych, tzw. objawy somatyczne – najpoważniejszym objawem są zaburzenia snu (zarówno bezsenność, wybudzanie się w nocy, jak i nadmierna senność w ciągu dnia),
Inne objawy depresji to na przykład:
- negatywna samoocena,
- poczucie winy,
- myśli i zachowania samobójcze,
- niesprawność intelektualna,
- zaburzenia aktywności,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia apetytu i masy ciała.
4.1. Mniej charakterystyczne objawy depresji
Oprócz objawów osiowych, na obraz kliniczny depresji składają się symptomy mniej charakterystyczne, m.in.:
- dysforia – objawia się zniecierpliwieniem, rozdrażnieniem, gniewem, staje się źródłem agresji i prób samobójczych;
- „sądy depresyjne” – czyli zaburzenia myślenia, skutkujące negatywnymi myślami o sobie, własnej przyszłości, zdrowiu i postępowaniu;
- myśli lub czynności natrętne – pojawiają się uporczywe myśli, których chory pragnie się pozbyć (dzieje się to wbrew jego woli), jak również przymus wykonywania pewnych czynności;
- zaburzenia funkcjonowania w grupie społecznej – mogą powodować zerwanie kontaktu z otoczeniem, tzw. izolacjonizm społeczny;
- uczucie ciągłego zmęczenia – uczucie permanentnego wykończenia i znużenia.
Nie można ignorować żadnych symptomów chorobowych, gdyż depresja to problem 10% ogółu populacji, a ponadto choroba ma skłonność do nawrotów i „kamuflowania się” pod postacią innych schorzeń czy dolegliwości.
Pozostałe symptomy, które często pojawiają się u osoby chorej na depresję to:
- huśtawki nastrojów,
- uboga mimika twarzy,
- smutny lub napięty wyraz twarzy,
- monotonny głos pozbawiony modulacji,
- spowolnione tempo wypowiedzi,
- ociężałe ruchy,
- niepokój ruchowy (częsta zmiana pozycji, nerwowe ruchy rąk),
- ból brzucha,
- ból głowy,
- ból podbrzusza,
- ból kręgosłupa,
- brak źródeł satysfakcji,
- utrata poczucia humoru,
- brak szacunku do samego siebie,
- apatia,
- smutek,
- irytacja,
- złość,
- drażliwość,
- brak motywacji,
- bezradność,
- unikanie seksu,
- unikanie kontaktów z rodziną,
- wycofanie z życia towarzyskiego,
- nie utrzymywanie kontaktu wzrokowego,
- zobojętnienie na wszystkie wydarzenia,
- brak zainteresowania światem,
- utrata pasji i zainteresowań,
- natrętne myśli,
- uporczywe myśli o śmierci,
- negatywna interpretacja sytuacja,
- negatywna interpretacja słów innych,
- nadmierne skupienie się na sobie,
- trudności w podejmowaniu decyzji,
- problemy z koncentracją,
- często wracanie myślami do przeszłości,
- krytyka własnych czynów i cech,
- napady płaczu,
- przejawy perfekcjonizmu,
- złe samopoczucie,
- brak apetytu,
- suchość w gardle,
- bezsenność,
- zaburzenia snu,
- znaczna zmiany masy ciała,
- spadek libido,
- zaburzenia miesiączkowania,
- niepokój,
- natrętne czynności.
4.2. Zaawansowane objawy depresji
Depresja, która trwa dłuższy czas i nie jest leczona charakteryzuje się zaostrzeniem dotychczasowych objawów, pojawiają się wówczas:
- niewychodzenie z łóżka,
- luki pamięciowe,
- urojenia,
- przekonanie o obumarciu części ciała,
- omamy i halucynacje,
- działania agresywne,
- działania destruktywne,
- autoagresja,
- próby samobójcze,
- spowolniona mowa,
- niewyraźna mowa,
- używanie niewielu słów,
- zachowania sprzeczne z osobistym systemem wartości,
- zamieranie w bezruchu.
ROZWIĄŻ NASZE TESTY I SPRAWDŹ:
5. Jak rozpoznać depresję u bliskiej osoby?
Najważniejsza jest obserwacja, ponieważ chory sam nie przyzna swojego problemu. Charakterystyczne objawy to wahania nastrojów, drażliwość i częste napady złości.
Dosyć łatwo zauważyć też znaczący spadek energii, unikanie spotkań ze znajomymi, rezygnację z wychodzenia z domu i podejmowania jakichkolwiek aktywności.
Później pojawiają się również problemy ze snem. Osoba chora często zmienia pozycje w łóżku, wstaje, idzie do toalety lub innych pomieszczeń. Zdarza się, że rezygnuje z leżenia w łóżku i włącza telewizor w środku nocy.
Warto sprawdzić też czy osoba, którą podejrzewamy o depresję zaśnie, gdy obudzimy ją wcześnie rano. Gdy obserwacje potwierdzą objawy rodzina powinna zacząć delikatnie namawiać chorego na wizytę u lekarza.
Można też zaproponować wykonanie testów na depresję, dostępnych w internecie. Jednak najważniejsze jest doprowadzenie do spotkania ze specjalistą, czyli psychologiem lub psychiatrą.
6. Objawy depresji w ciąży
Spadek nastroju, zaburzenia snu, drażliwość i wiele innych symptomów depresji mogą być wynikiem zmian hormonalnych w organizmie ciężarnej.
Nie zawsze przyczyną są zaburzenia depresyjne, ale gdy gorsze samopoczucie utrzymuje się dłużej niż tydzień warto skonsultować się z lekarzem.
Potwierdzona depresja często wiąże się z koniecznością przyjmowania leków antydepresyjnych. O leczeniu kobiety w ciąży decyduje:
- obraz kliniczny depresji,
- nasilenie objawów,
- stopień zaawansowania ciąży.
W pierwszym trymestrze ciąży antydepresanty mogą skutkować wadami rozwojowymi płodu. Leczenie farmakologiczne najczęściej jest wdrażane dopiero w drugim i trzecim trymestrze. Zazwyczaj są one stosowane w przypadku ciężkiej depresji z występowaniem myśli samobójczych.
W takiej sytuacji lekarz dobiera stosunkowo bezpieczne leki. Dwa tygodnie przed porodem dawkowanie jest zmniejszone, by zniwelować powikłania, które mogą pojawić się u noworodka.
Redukcja antydepresantów umożliwia również karmienie piersią. Jednak zmiany w przyjmowaniu leków zawsze muszą być skonsultowane z lekarzem.
7. Leczenie depresji
Depresja to ciężka i przewlekła choroba z tendencją do nawrotów. Nie ustępuje bez indywidualnie dobranej i odpowiednio długiej terapii farmakologicznej.
Leczenie depresji zazwyczaj opiera się na zażywaniu środków farmakologicznych, najczęściej wykorzystuje się w tym celu:
- leki zmieniające stężenie serotoniny i noradrenaliny,
- nieselektywne inhibitory wychwytu noradrenaliny i serotoniny,
- selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny,
- inhibitory monoaminooksydazy.
Zazwyczaj pierwsze efekty leków są zauważalne po kilku tygodniach regularnego stosowania. Należy pamiętać, że nowoczesne antydepresanty nie wywołują wielu skutków ubocznych, nie działają uzależniająco i nie mają wpływu na osobowość.
Można wyróżnić też kilka rodzajów psychoterapii w leczeniu depresji:
- terapia interpersonalna,
- terapia poznawcza,
- terapia psychodynamiczna.
Do leczenia najcięższych postaci choroby i depresji lekoopornej stosuje się metody biologiczne, na przykład elektrowstrząsy. Poprawa występuje u ponad 80 procent pacjentów.
8. Uzależnienie od leków
Popularne są stwierdzenia, że leki antydepresyjne uzależniają. Jest to mit, który powstał na podstawie przekonania, że środki wpływają na funkcjonowanie mózgu, więc muszą uzależniać.
Są to błędne informacje, środki przeciwdepresyjne nie działają uzależniająco i chory nie czuje potrzeby ich stosowania. Po kilku miesiącach zażywania tabletek pacjent nie musi mieć też zwiększonej dawki antydepresantów.
Dzieje się tak jedynie wtedy, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi zadowalających efektów. Warto też pamiętać, że osoby chore na depresje czasami odczuwają lęk i wrażenia nawrotu choroby, ale zazwyczaj jest to po prostu ich gorszy dzień.
Pominięcie dawki leku nie cofnie etapów leczenia i na pewno nie sprawi, że następnego dnia zaburzenie się pogłębi.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.