Propranolol – charakterystyka, wskazania, przeciwwskazania, dawkowanie, działania niepożądane

Propranolol to lek najczęściej stosowany w celu obniżenia ciśnienia tętniczego. Pozostałe właściwości preparatu to między innymi łagodzenie napadów lęków i migreny. Jakie są wskazania i przeciwwskazania do stosowania leku? Czy Propranolol jest bezpieczny w czasie ciąży i karmienia piersią? Czy preparat wchodzi w reakcje z innymi lekami? W jaki sposób należy dawkować Propranolol i jakie skutki uboczne mogą się pojawić?

1. Co to jest propranolol?

Propranolol to lek należący do grupy beta-blokerów (beta-adrenolityków), który zmniejsza częstotliwość pracy i siłę skurczu serca. Jednocześnie obniża także ciśnienie tętnicze krwi.

Działanie Propranololu opiera się blokowaniu receptorów, które występują na powierzchni komórek mięśniowych, gruczołowych czy nerwowych w wielu tkankach i narządach.

Zobacz film: "Jak wygląda farmakologiczne leczenie nadciśnienia tętniczego?"

Są one pobudzane są przez adrenalinę lub noradrenalinę, co wywołuje szybsze bicie serce i skurcz obwodowych naczyń krwionośnych. Lek wykazuje również działanie przeciwlękowe i przeciwmigrenowe.

Całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego, a jego największe stężenie następuje po 1-2 godzinach.

2. Wskazania do zażywania propranololu

Wskazania do stosowania Propranololu to:

• nadciśnienie tętnicze,
• dławica piersiowa,
• kardiomiopatia przerostowa,
• migrena,
• profilaktyka zawału serca,
• nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca,
• drżenie samoistne,
• napady lęku,
• krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego u chorych z nadciśnieniem wrotnym i żylakami przełyku,
• przełom tarczycowy,
• nadczynności tarczycy,
• okołooperacyjne postępowanie nowotworu chromochłonnego nadnerczy,
• choroba niedokrwienna serca.

3. Przeciwwskazania

Istnieją sytuacje, kiedy lek nie może być stosowany mimo występowania wskazań. Przeciwwskazania do zażywania Propranololu to:

• uczulenie lub nadwrażliwość na składnik leku,
• ciąża,
• karmienie piersią,
• astma oskrzelowa,
• stany skurczowe oskrzeli,
• niedociśnienie tętnicze,
• bradykardia,
• blok przedsionkowo-komorowy II lub III stopnia,
• wstrząs kardiogenny,
• niski puls,
• zaburzenia krążenia obwodowego,
• niewyrównana niewydolność serca,
• kwasica metaboliczna,
• zespół chorego węzła zatokowego,
• długotrwałe głodówki,
• dławica naczynio-skurczowa (Printzmetala)
• nieleczony guz chromochłonny nadnerczy,
• niedożywienie organizmu,
• wyniszczenie organizmu,
• przewlekłe choroby wątroby,
• cukrzyca,
• przyjmowanie leków blokujących kanały wapniowe.

4. Ostrzeżenia

W niektórych sytuacjach konieczna może być zmiana dawkowania lub wykonanie określonych badań. Szczególnej ostrożności wymaga zażywanie leku przez chorych z kontrolowaną niewydolnością serca.

Należy pamiętać, że w przypadku niewyrównanych zaburzeń stosowanie Propranololu jest zabronione. Preparat nie może być łączony z antagonistami wapnia, takimi jak werapamil czy diltiazem. Równoległa terapia mogłaby spowodować ciężkie niedociśnienie tętnicze, zaburzenia przewodzenia w sercu i nasilenie niewydolności tego narządu.

Propranolol może nasilać zaburzenia krążenia w tętnicach obwodowych, zaostrzać zespół Raynauda oraz przewlekłą niedrożność tętnic kończyn dolnych.

Konieczne jest kontrolowanie stanu zdrowia u osób z blokiem przedsionkowo-komorowym I stopnia oraz u pacjentów chorych na cukrzycę. Preparat może redukować objawy hipoglikemii, takie jak wzrost częstotliwości pracy serca czy nadmierna potliwość. W takiej sytuacji ważna jest regularna kontrola stężenia glukozy we krwi, a także ustalenie odpowiednich dawek leków przeciwcukrzycowych.

Może się zdarzyć, że Propranolol obniży ilość glukozy we krwi także u osób zdrowych, szczególnie u noworodków, niemowląt, dzieci i osób w podeszłym wieku. Podobna sytuacja może wystąpić u pacjentów poddawanych hemodializom i w przypadku chorób wątroby. Bardzo rzadko zdarza się, że lek nasili hipoglikemię do tego stopnia, że wystąpią drgawki oraz śpiączka. Warto wiedzieć, że Propranolol może maskować symptomy nadczynności tarczycy.

U chorych z guzem chromochłonnym nadnerczy przed rozpoczęciem leczenia i w trakcie trwania terapii konieczne jest zablokowanie receptorów alfa-adrenergicznych.

Preparat może obniżać rytm pracy serca i nasilać bradykardię. Może się zdarzyć, że lek zwiększy podatność na alergeny, nie powinny go stosować osoby ze zwiększonym ryzykiem reakcji anafilaktycznej.

Nagłe przerwanie zażywania Propranololu jest zabronione u osób z chorobą niedokrwienną serca. W celu zaprzestania terapii należy stopniowo zmniejszać dawkę w okresie 7-14 dni.

Każdy zabieg w znieczuleniu ogólnym powinien być omówiony z lekarzem, który wie o stosowaniu środków z grupy beta-blokerów. Specjalista podejmie wówczas decyzję o kontynuacji leczenia lub zaleci odstawienie preparatu na co najmniej dobę przed operacją.

Konieczna jest także ostrożność w przypadku pacjentów ze znaczącą niewydolnością nerek lub wątroby, szczególnie na początku leczenia i w czasie modyfikacji dawkowania.

Należy wziąć pod uwagę, że Propranolol u osób z nadciśnieniem wrotnym może doprowadzić do pogorszenia czynności wątroby, a także do rozwoju encefalopatii wątrobowej. Co więcej, Propranolol może mieć wpływ na wyniki badań laboratoryjnych, takich jak oznaczenie bilirubiny oraz katecholaminy.

Lek będzie źle tolerowany przez osoby z nietolerancją galaktozy i fruktozy, niedoborem laktazy i sacharazy lub zespołem złego wchłaniania glukozy–galaktozy.

Propranolol może wywoływać zawroty głowy, zmęczenie i inne objawy, które mogą mieć wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn.

4.1. Leki w ciąży i podczas karmienia piersią

W czasie ciąży nie można stosować żadnego leku bez konsultacji ze specjalistą. Ważne jest omówienie wszystkich potencjalnych korzyści i zagrożeń.

Lekarz przed wypisaniem recepty powinien wiedzieć o ciąży lub planowaniu powiększenia rodziny. Propranolol i środki z grupy beta-blokerów mogą negatywnie wpływać na przebieg ciąży i rozwój płodu.

Stosowanie leku w ciąży może być uzasadnione jedynie, gdy jest absolutnie konieczne. W takiej sytuacji specjalista powinien zlecić dodatkowe badania.

Propranolol nie powinien być również zażywany przez kobietę, która karmi piersią. Należy wówczas podjąć decyzję o zaprzestaniu karmienia lub zastosować inne, bezpieczne preparaty.

5. Interakcje z innymi lekami

Lek może negatywnie wpływać na zdrowie po połączeniu z niektórymi preparatami, takimi jak:

• leki blokujące kanały wapniowe (werapamil lub diltiazem),
• insulina i leki przeciwcukrzycowe - możliwe zaburzenie stężenia glukozy we krwi i nasilenie działania leków przeciwcukrzycowych,
• beta-blokery - mogą maskować objawy hipoglikemii,
• lekami przeciwaarytmiczne klasy I - ryzyko zwiększenia zaburzeń przewodzenia przedsionkowo-komorowego i zmniejszenia siły skurczu mięśnia sercowego,
• leki sympatykomimetyczne działające na receptory alfa i beta - osłabienie właściwości przeciwnadciśnieniowych,
• lidokaina stosowana dożylnie - zmniejszenie wydalania preparatu,
• cymetydyna lub hydralazyna - zwiększenie stężenia Propranololu we krwi,
• klonidyna,
• ergotamina - skurcz naczyń krwionośnych,
• indometacyna i ibuprofen - osłabienie działania przeciwnadciśnieniowego,
• chlorpromazyna - nasilenie działania przeciwpsychotycznego i przeciwnadciśnieniowego,
• preparaty stosowane do znieczulenia - nasilenie bradykardii i znacznego niedociśnienia tętniczego,
• leki przeciwnadciśnieniowe - ryzyko nasilenia działania przeciwnadciśnieniowego,
• preparaty mające wpływ na aktywność układu enzymatycznego cytochromu P450 - ryzyko zmiany stężenia Propranololu we krwi.

6. Dawkowanie leku

Dawkowanie Propranololu powinno być ustalane indywidualnie w zależności od rodzaju choroby i wieku pacjenta. Lek jest dostępny w formie tabletek do stosowania doustnego. Zwiększanie dawek nie zwiększa działania preparatu, ale może mieć negatywny wpływ na stan zdrowia i samopoczucie.

Podstawowe **dawkowanie Propranololu dla dorosłych:

• nadciśnienie tętnicze - początkowo 80 mg 2 razy na dobę, dawkę można stopniowo zwiększać do 160-320 mg na dobę,
• dławica piersiowa (z wyjątkiem dławicy Prinzmetala) - 40 mg 2-3 razy na dobę, możliwe zwiększenie ilości do 120-240 mg na dobę,
• zapobieganie migrenie - 40 mg 2-3 razy dziennie lub 80-160 mg na dobę,
• drżenie samoistne - 40 mg 2-3 razy dziennie lub 80-160 mg na dobę,
• lęk sytuacyjny - 40 mg na dobę,
• lęk uogólniony - 40 mg 2-3 razy w ciągu dnia,
• nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca - 10-40 mg 3 razy na dobę,
• kardiomiopatia przerostowa - 10-40 mg 3 razy na dobę,
• leczenie wspomagające nadczynności tarczycy - 10-40 mg 3 razy na dobę
• przełom tarczycowy - 10-40 mg 3 razy na dobę,
• profilaktyka zawału serca w przypadku choroby wieńcowej - leczenie należy zacząć między 5, a 21 dniem po zawale, 40 mg 4 razy na dobę przez 2–3 dni, później 80 mg 2 razy na dobę,
• profilaktyka krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego u chorych z nadciśnieniem wrotnym i żylakami przełyku - 40 mg 2 razy na dobę, następnie w razie potrzeby 80 mg 2 razy dziennie, maksymalnie 160 mg 2 razy na dobę,
• operacja guza chromochłonnego nadnerczy - przed zabiegiem 60 mg przez 3 dni, w przypadku guzów nieoperacyjnych - 30 mg na dobę.

Propranolol dla dzieci i młodzieży w przypadku zaburzeń rytmu serca zazwyczaj jest zalecane w dawce 0,25–0,5 mg na kilogram masy ciała 3-4 razy na dobę.

Maksymalnie chory może przyjmować 1 mg/kg masy ciała 4 razy na dobę. Dawka dobowa nie może być większa niż 160 mg.

U osób w podeszłym wieku leczenie powinno być rozpoczęte od możliwie najmniejszych ilości preparatu i lekarz powinien regularnie kontrolować stan zdrowia pacjenta.

Przed zażyciem Propranololu należy sprawdzić datę ważności, umieszczoną na opakowaniu. Preparat powinien być przechowany w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci.

Leku nie można dawać innym osobom bez konkretnego zalecania lekarskiego oraz ustalonego dawkowania.

7. Skutki uboczne

Propranolol jak każdy lek może spowodować działania niepożądane, ale nie pojawiają się one u każdego pacjenta. Skutki uboczne Propranololu to:

• nadmierna senność,
• bezsenność,
• sinienie kończyn,
• bradykardia,
• zmęczenie,
• nudności i wymioty,
• biegunka,
• parestezje,
• zawroty głowy,
• psychoza,
• omamy i halucynacje,
• zaburzenia widzenia,
• huśtawki nastrojów,
• małopłytkowość,
• plamica,
• nasilenie łuszczycy,
• miastenia,
• wysypki skórne,
• osłabienie siły skurczu mięśnia serca,
• obniżenie ciśnienia krwi,
• napadowe drętwienie i mrowienie kończyn,
• depresja,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia widzenia,
• duszność z powodu skurczu oskrzeli,
• suchość w jamie ustnej,
• hipoglikemia,
• retencja płynów,
• przyrost masy ciała,
• skórne odczyny alergiczne,
• koszmary senne,
• zziębnięcie,
• nasilenie zespołu Raynauda,
• zaburzenia przewodzenia przedsionkowo-komorowego,
• zaostrzenie istniejącego bloku przedsionkowo-komorowego,
• niedociśnienie tętnicze (w tym ortostatyczne) z omdleniem,
• nasilenie chromania przestankowego,
• skurcz oskrzeli,
• łysienie,
• uczucie oszołomienia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.