Rak trzustki - przyczyny, objawy, leczenie, rokowania, profilaktyka

Trzustka to narząd o długości około 16 centymetrów, zlokalizowany tuż za żołądkiem w tylnej części jamy brzusznej. Miąższ organu składa się z gruczołów egzo- i endokrynnych, które produkują sok trzustkowy i hormony.

Rak trzustki to rzadki rodzaj nowotworu, który jest bardzo trudny do wyleczenia. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, a zmiany mogą pojawić się na każdym fragmencie narządu.

Najczęściej choroba nie powoduje żadnych dolegliwości do momentu, aż guz nie osiągnie zaawansowanego stadium i nie pojawią się przerzuty. Nowotwór tego typu cechują złe rokowania nawet w przypadku wczesnego wykrycia.

Istnieje kilka stopni zaawansowania nowotworu:

• stopień I - rak ograniczony do trzustki,
• stopień II - rak nacieka okoliczne tkanki i organy, może przedostawać się do węzłów chłonnych,
• stopień III - rak nacieka na okoliczne naczynia krwionośne i może przedostawać się do węzłów chłonnych,
• stopień IV - rak z przerzutami do odległych narządów, na przykład do wątroby, płuc.

Rak trzustki w początkowym stadium jest niezwykle trudny do zdiagnozowania. Pierwsze jego symptomy nie charakterystyczne i mogą wskazywać na zapalenie narządu lub lekkie zaburzenia pracy żołądka.

Objawy raka trzustki to:

• brak apetytu,
• wstręt do niektórych potraw,
• nudności,
• ból brzucha,
• uczucie przelewania w brzuchu,
• wzdęcia,
• odbijanie,
• sporadyczne wymioty,
• nietolerancja glukozy,
• zakrzepowe zapalenie żył,
• biegunka,
• jasne lub tłuszczowe stolce,
• okresowe zaparcia,
• wstrzymanie gazów,
• osłabienie,
• pocenie się,
• dezorientacja,
• utrata masy ciała,
• omdlenia,
• krwotoki z przewodu pokarmowego,
• mocz o ciemnym zabarwieniu,
• żółcona skóra,
• depresja.

Ryzyko zachorowania na raka trzustki zwiększają następujące czynniki:

• palenie papierosów,
• picie alkoholu,
• otyłość,
• cukrzyca,
• przewlekłe zapalenie trzustki,
• predyspozycje genetyczne,
• występowanie raka trzustki w rodzinie
• nieprawidłowo leczona choroba wrzodowa,
• nieprawidłowa dieta (duża ilość mięsa, tłuszczy i węglowodanów),
• niska aktywność fizyczna,
• niedokwaśność soku żołądkowego,
• zanieczyszczenie środowiska,
• kontakt z pestycydami, benzydyną oraz chlorkami metylenu.

Rozpoznanie raka trzustki nie należy do najprostszych zadań. Lekarz musi przede wszystkim przeprowadzić wywiad lekarski na temat samopoczucia, nałogów i trybu życia.

Ważne jest również zwrócenie uwagi na redukcję masy ciała, żółtaczkę, powiększenie węzłów chłonnych lub wodobrzusze. Kolejnym krokiem powinno być wykonanie badań diagnostycznych, takich jak:

• badanie USG,
• endoskopowa ultrasonografia,
• angiogram,
• tomografia komputerowa,
• biopsja cienkoigłowa,
• laparoskopia z wykonaniem biopsji oraz USG,
• rezonans magnetyczny,
• pozytronowa tomografia emisyjna (PET).

Ze względu na początkowo bezobjawowy rozwój raka prawie 80% pacjentów zgłasza się do lekarza zbyt późno. Wówczas jedyną możliwością jest leczenie łagodzące objawy choroby.

Wykonuje się zabieg uszkodzenia nerwów splotu trzewnego co zmniejsza ból. Inną metodą jest odbarczenie dróg żółciowych oraz przewodu pokarmowego, poprzez połączenie dróg żółciowych z jelitem.

Jeśli zabieg jest niemożliwy do wykonania, pacjentowi podaje się pochodne morfiny. Chory powinien spożywać wysokokaloryczne posiłki z dużą ilością białka, ale niewielką zawartością tłuszczu.

Niezbędne jest przyjmowanie enzymów trzustkowych oraz picie odpowiedniej ilości wody. W niektórych przypadkach konieczne jest dożywianie pozajelitowe. W początkowym stadium nowotworu możliwe jest usunięcie zmian nowotworowych, ale jedynie wtedy gdy nie pojawiły się przerzuty lub naciek na inne narządy.

Istnieją trzy podstawowe metody chirurgiczne. Procedura Whippla to usunięcie głowy lub całości trzustki z częścią żołądka, dwunastnicy, węzłami chłonnymi i innymi tkankami.

Zabieg jest złożony i niesie ze sobą ryzyko naciekania rany, infekcji oraz krwawienia. Dystalna pankreatektomia to pozbycie się ogona trzustki oraz śledziony.

Metoda jest najczęściej wykorzystywana w celu leczenia wyspiaków trzustki i innych guzów neuroendokrynnych. Totalna pankreatektomia to z kolei usunięcie całej trzustki i śledziony. Wówczas najczęstszym powikłaniem jest cukrzyca.

Chemioterapia w leczeniu raka trzustki jest stosowana najczęściej w przypadku przerzutów. Niestety metoda wywołuje wiele skutków ubocznych, takich jak utrata włosów, nudności i wymiotów oraz osłabienie.

Niektórzy pacjenci otrzymują chemioterapię po operacji chirurgicznej, aby zniszczyć wszelkie komórki rakowe pozostałe po zabiegu (terapia adjuwantowa).

Radioterapia może być stosowana jako samodzielna metoda lecznicza, który zmniejszy objętość nowotworu oraz zniszczy jego komórki. Często jest jednak łączona z innymi terapiami, aby leczenie było jak najbardziej skuteczne.

Najczęstsze działania niepożądane to oparzenia, mdłości, wymioty, biegunka oraz zmęczenie. Zdarza się również, że radio- i chemioterapia pełnią rolę leczenia paliatywnego, które zmniejsza ból i problemy trawienne.

Większość chorych pojawia się u lekarza zdecydowanie zbyt późno. Zaledwie 24 procent pacjentów żyje około roku, pięcioletnie przeżycie nie przekracza 5 proc.

Na usunięcie raka mają szansę tylko osoby, u których odpowiednio wcześnie wykryto zmiany nowotworowe, szacuje się że jest to 10-20 procent. Wówczas długość życia wynosi 12-18 miesięcy, ponieważ całkowita remisja to bardzo rzadkie zjawisko.

Ryzyko zachorowania na raka trzustki można zminimalizować za pomocą odpowiedniej profilaktyki. Najważniejsze jest zrezygnowanie z palenia papierosów, ponieważ w dymie znajdują się liczne substancje rakotwórcze.

Kluczowa jest również poprawa stylu życia i modyfikacja nawyków żywieniowych. Niewskazane jest picie alkoholu i spożywanie ciężkostrawnych, tłustych potraw. Warto jadłospisy komponować w oparciu o warzywa, otręby i orzechy.

Pozytywny wpływ na zdrowie ma również regularna aktywność fizyczna. Ponadto, występowanie nowotworu w rodzinie powinno być powodem do częstego wykonywania badań obrazowych.

Źródła

1. Genotyp a rak trzustki
2. Konturek S. Gastroenterologia i hepatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3188-5
3. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
4. Deptała A. Onkologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3225-3