Reanimacja – ocena stanu rannego, sztuczne oddychanie i masaż serca, unieruchomienie poszkodowanego

Reanimacja (łac. reanimatio – przywrócenie życia) stosowana jest w sytuacji zagrożenia życia. Są to wszelkie środki podjęte w celu przywrócenia osobie poszkodowanej krążenia, oddychania oraz świadomości. Dzięki nim udzielający pierwszej pomocy może przywrócić poszkodowanemu funkcje ważnych narządów nagle utraconych lub upośledzonych w wyniku wypadku czy choroby.

Reanimacja może uchronić kogoś od śmierci i wielu poważnych zmian w organizmie. Każda osoba, która jest świadkiem lub uczestnikiem wypadku, ma obowiązek udzielenia pomocy, jeżeli tylko jest w stanie to zrobić. Dlatego też ważne jest, by każdy znał zasady pierwszej pomocy.

Etapy reanimacji to:

• resuscytacja krążeniowo-oddechowa – BLS (ang. basic life support), czyli podstawowe zabiegi resuscytacyjne oraz zaawansowane zabiegi resuscytacyjne ALS (ang. advanced life support),
• przywrócenie czynności OUN (ośrodkowy układ nerwowy), powrót świadomości.

Reanimacja a resuscytacja

Jaka jest różnica pomiędzy resuscytacją a reanimacją? Definicje te odnoszą się do czynności podjętych w celu przywrócenia funkcji życiowych chorego. Jednak jest między nimi pewna różnica.

Reanimacja ma na celu przywrócenie oddechu, krążenia oraz odzyskanie przytomności. Z kolei o resuscytacji mówi się, gdy przywrócony zostaje oddech i puls, ale poszkodowany pozostaje nieprzytomny.

Jak zrobić reanimację? Przede wszystkim przed wykonaniem masażu serca i sztucznego oddychania, konieczne jest wezwanie karetki. Aby wezwać pogotowie ratunkowe, należy zadzwonić na jeden z dwóch numerów ratunkowych: 999 lub 112. Połączenie odbierane jest przez dyspozytora medycznego. Nie należy rozłączać się do czasu wyraźnego polecenia osoby odbierającej telefon.

Zanim przeprowadzimy resuscytację krążeniowo-oddechową, upewnijmy się, czy poszkodowany oddycha, czy reaguje na nasze polecenia, czy nie ma żadnych przedmiotów lub jedzenia w jamie ustnej. W przypadku, w którym mięsień sercowy pracuje, chory oddycha prawidłowo i nie ma urazów, zalecane jest ułożenie pokrzywdzonego w pozycji bezpiecznej bocznej. Do przyjazdu karetki udzielający pomocy nie powinien się oddalać z miejsca wypadku.

Sytuacja komplikuje się w momencie, gdy pacjent nie ma tętna i czynności oddechowych. Jeśli poszkodowany nie oddycha, oznacza to, że doszło u niego do nagłego zatrzymania krążenia (NZK). W takiej sytuacji niezbędne jest przeprowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).

Reasumując, osoba udzielająca pomocy powinna przeprowadzać czynności ratownicze do czasu przybycia personelu medycznego. Pomoc może składać się z następujących elementów:

• wezwanie karetki,
• upewnienie się, czy poszkodowany jest bezpieczny,
• ocena przytomności osoby poszkodowanej, sprawdzenie oddechu, reakcji,
• zajrzenie do jamy ustnej, udrożnienie dróg oddechowych,
• ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
• w przypadku braku tętna i czynności oddechowych wykonanie naprzemiennie masażu serca wraz z oddechami ratowniczymi.

Jeżeli ofiara np. wypadku komunikacyjnego jest lekko ranna i ma pojedyncze otarcia, nie należy ich opatrywać. Jednak gdy poważnie krwawi, należy zatamować krwotok, unosząc (jeśli dotyczy on kończyny) część ciała do góry i uciskając opaską lub bandażem. W przypadku krwotoków z dróg oddechowych należy pochylić głowę rannego ku przodowi.

Schemat ABC pierwszej pomocy

Schemat ABC w ratownictwie to ogólnie przyjęty sposób postępowania z osobą, która straciła przytomność. Wykorzystuje się go w przypadku wystąpienia zagrożenia życia. Najogólniej mówiąc schemat ABC to zbadanie dróg oddechowych, oddychania i krążenia.

Składa się on z trzech podstawowych czynności:

• A (ang. airway) – sprawdzenie drożności dróg oddechowych, ewentualne udrożnienie ich,
• B (ang. breathing) – sprawdzenie ilości oddechów na minutę, w przypadku braku oddechu podjęcie resuscytacji,
• C (ang. circulation) – sprawdzenie oznak krążenia.

Pierwszym etapem udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej jest ocena, w jakim stanie są ofiary wypadku. Być może, mimo groźnie wyglądającego wypadku, nie stało się im nic złego i są „jedynie” w szoku. Wówczas, reanimacja może nie być potrzebna i wystarczy porozmawiać, próbować uspokoić i towarzyszyć w oczekiwaniu na przyjazd odpowiednich służb.

Często jednak obrażenia są dużo poważniejsze. Od obić, otarć i krwotoków poczynając, przez złamania kości, aż po utratę przytomności kończąc. W takim przypadku reanimacja jest niezbędna. Jak sprawdzić, czy ranny jest przytomny? Jeżeli nie reaguje on na żadne bodźce z zewnątrz, np. głos, dotyk, prawdopodobnie stracił przytomność, może też nie oddychać.

W sytuacji, gdy ofiara wypadku jest świadoma, ale nie może się ruszać lub krwawi, należy zapytać o grupę krwi i ewentualne choroby przewlekłe, a informacje te przekazać sanitariuszom na wypadek utraty przytomności rannego.

Brak oddechu oraz zatrzymanie akcji serca są sygnałem do podjęcia natychmiastowej reanimacji, czyli podtrzymywania wentylacji płuc i krążenia krwi w ramach pierwszej pomocy przedmedycznej.

Sztuczne oddychanie należy wykonywać przez maskę. Jeśli jej nie posiadamy, a chory ma zakrwawioną twarz, należy zrezygnować z tej formy pomocy i przejść do masażu serca. Nigdy nie wiemy bowiem, czy ofiara nie jest zakażona wirusem, np. HIV czy HPV.

Zanim przystąpimy do reanimacji i masażu serca, należy pamiętać, że musi być on wykonywany na twardym podłożu, ofiara ma leżeć i mieć nieco odchyloną głowę. Masaż serca wykonuje się w 30 powtórzeniach, podczas których uciskamy mostek na środku klatki piersiowej. Po pierwszej serii należy wdmuchnąć dwa razy powietrze, a następnie znów uciskać mostek.

Ile trwa reanimacja?

Cała procedura powinna trwać aż do przyjazdu pogotowia lub do odzyskania przytomności przez rannego.

W każdej sytuacji, gdy ofiara nie może poruszać się samodzielnie, trzeba zachować wyjątkową ostrożność z przenoszeniem rannego w inne miejsce. Kręgosłup może bowiem być uszkodzony, a nieodpowiedni ruch może rannemu tylko zaszkodzić.

Ciało powinno znajdować się w pozycji półleżącej. Osobom skarżącym się na ból szyi lub karku należy założyć kołnierz ortopedyczny, by unieruchomić te części ciała przed nadwyrężeniem. Nigdy nie należy poruszać okolicy urazu w celu potwierdzenia ewentualnych złamań.

W przypadku złamania kości kończyn nie należy samodzielnie nastawiać złamań i zwichnięć. Poszkodowanego trzeba ułożyć w odpowiedniej pozycji. Gdy doszło do złamania kości, unieruchamia się kość oraz dwa sąsiadujące z nią stawy. Z kolei w przypadku złamania w obrębie stawu, unieruchamia się staw oraz dwie sąsiadujące z nim kości.

Jeśli poszkodowana osoba nie oddycha prawidłowo, po wezwaniu pomocy należy przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Osoba udzielająca pomocy powinna mieć świadomość, w którym miejscu ułożyć dłonie, zanim przystąpi do resuscytacji. Ważna jest również siła ucisku, ilość ruchów wykonywanych w jednej serii.

U osoby dorosłej RKO zaczyna się zawsze od uciśnięć klatki piersiowej. Ile uciśnięć w reanimacji dorosłego poszkodowanego? W tym przypadku uciśnięcia klatki piersiowej należy wykonywać z częstotliwością 100-120 na minutę na głębokość ok. 5-6 centymetrów.

Można także wykonać sztuczne oddychanie. Ile razy wykonywać oddechy? Stosunek uciśnięć do wdechów ratowniczych wynosi 30:2. Oznacza to, że po 30 uciśnięciach klatki piersiowej, wykonuje się 2 wdechy. Obie czynności należy kontynuować naprzemiennie do momentu odzyskania oddechu i tętna lub do przyjazdu ratowników medycznych.

Warto pamiętać o tym, że u dorosłych oddechy ratownicze należy wykonać tylko przy użyciu odpowiedniego sprzętu (np. masek). Jeśli go nie ma, można zrezygnować z ich prowadzenia.

RKO u dzieci wygląda nieco inaczej niż u dorosłych. U najmłodszych oddechy ratownicze zaleca się wykonywać zawsze. Z kolei uciski klatki piersiowej należy wykonać jedną lub dwiema rękami, a u niemowląt opuszkami dwóch palców.

RKO u dzieci zaczyna się od wykonania 5 wdechów ratowniczych. Następnie należy powtarzać sekwencję 30 uciśnięć klatki piersiowej oraz 2 wdechy. Masaż serca powinien być prowadzony z częstotliwością 100-120 uciśnięć na minutę.