Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Agnieszka Barchnicka

Skutki uboczne podczas leczenia raka piersi

Avatar placeholder
29.11.2021 15:14
Skutki uboczne podczas leczenia raka piersi
Skutki uboczne podczas leczenia raka piersi (adobestock)

Chemioterapia w raku piersi to jedna z najskuteczniejszych metod walki z nowotworem. Leczenie raka piersi polega na stosowaniu leków przeciwnowotworowych (cytostatyków), które działają ogólnoustrojowo. Chemioterapię stosuje się samodzielnie bądź też łącznie z leczeniem chirurgicznym i radioterapią. Leczenie to zalecane jest jedynie u chorych na inwazyjnego raka piersi.

spis treści

1. Cytostatyki w leczeniu raka piersi

Leki przeciwnowotworowe (cytostatyki) działają w ten sposób, że zakłócają zdolność podziału i mnożenia się komórek nowotworowych. Komórki poddawane działaniu leków najpierw ulegają uszkodzeniu, a następnie giną. Cytostatyki podawane są dożylnie i dzięki temu mogą dotrzeć wraz z krwią do komórek nowotworowych w obrębie całego organizmu. W przypadku stosowania łącznie kilku cytostatyków należy uwzględnić specyficzny sposób oddziaływania każdego z nich na komórki nowotworowe.

Niestety, chemioterapia wywiera także niekorzystny wpływ na zdrowe komórki organizmu – wówczas czasami mamy do czynienia ze skutkami ubocznymi. Najczęściej cytostatyki podaje się w formie wstrzyknięcia dożylnego. Rzadko leki stosuje się doustnie lub inną drogą (domięśniowo, podskórnie).

Zobacz film: "Czy rak boi się noża?"

W przypadku raka piersi stosuje się przede wszystkim chemioterapię wielolekową składającą się z różnych kombinacji leków. Tzw. chemia biała zawiera cyklofosfamid, metotreksat i 5-fluorouracyl. Możliwy jest też schemat AC (chemia czerwona), w skład której wchodzą doksorubicyna i cyklofosfamid.

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi cytostatyków stosowanych w raku piersi są nudności i wymioty, utrata włosów i leukopenia. Nudności i wymioty oraz ich intensywność zależą nie tylko od samego rodzaju chemioterapii. Wrażliwość osobnicza chorej ma tutaj także duże znaczenie. Zwykle pojawienie się tych objawów następuje w ciągu pierwszej doby od podania leków. Niekiedy mogą wystąpić dopiero w trzeciej bądź czwartej dobie po rozpoczęciu chemioterapii.

Nieprzyjemnym faktem jest możliwość utrzymywania się nudności i wymiotów nawet kilka do kilkunastu dni po chemioterapii. Niekontrolowane wymioty mogą w konsekwencji powodować odwodnienie oraz zaburzenia elektrolitowe organizmu. Obecnie w celu eliminacji działania wymiotnego cytostatyków stosowane są leki przeciwwymiotne, które skutecznie eliminują bądź minimalizują nieprzyjemne skutki leczenia.

2. Rodzaje chemioterapii

Rodzaje chemioterapii stosowanej w leczeniu raka piersi:

  • chemioterapia uzupełniająca – ten rodzaj chemioterapii ma na celu zapobieganie nawrotom choroby nowotworowej już po leczeniu chirurgicznym; chemioterapeutyki niszczą komórki nowotworowe, leczenie stosuje się przez około dwa tygodnie od operacji i kontynuuje się przez okres 4-6 miesięcy w odstępach 3-4-tygodniowych;
  • chemioterapia przedoperacyjna – ten rodzaj chemioterapii stosuje się w przypadku guza o wielkości, która uniemożliwia radykalne leczenie chirurgiczne. Po zmniejszeniu guza w wyniku leczenia zazwyczaj staje się możliwe jego usunięcie;
  • chemioterapia paliatywna – ma na celu przedłużenie i poprawę komfortu życia chorej na nieuleczalnego raka piersi.

3. Kiedy jest konieczna chemioterapia w raku piersi?

Leczenie raka piersi zalecane jest u chorych na inwazyjny nowotwór sutka z przerzutam do regionalnych pachowych węzłów chłonnych, poddanych radykalnemu leczeniu miejscowemu; bez przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych, jeśli guz pierwotny w największym wymiarze miał >2 cm; w przypadku stwierdzenia niekorzystnych czynników rokowniczych.

4. Skutki uboczne chemioterapii w raku piersi

Chemioterapia jest toksyczna i u wielu osób może powodować takie skutki uboczne jak: nudności i wymioty, które zwykle występują już od pierwszego dnia rozpoczęcia leczenia; nadżerki jamy ustnej; anemia; zaburzenia menstruacji, miesiączka całkowicie ustaje lub zaczyna pojawiać się nieregularnie. W czasie chemioterapii może dojść do zapłodnienia, jednak nie jest to wskazane, ponieważ leki antyrakowe mogą uszkodzić płód. Jeśli jednak dojdzie do zapłodnienia, kobieta powinna zrobić przerwę w leczeniu i powrócić do niego po dwunastu tygodniach ciąży, kiedy minie czas największego ryzyka uszkodzenia płodu. Niestety w niektórych przypadkach nie można przerywać leczenia i niekiedy jest konieczne branie pod uwagę usunięcia ciąży. Stosowanie chemioterapii powoduje także takie skutki jak przedwczesna menopauza. Kobieta cierpi z powodu uderzeń gorąca, suchości w pochwie, co przeszkadza w stosunkach płciowych. Pod wpływem leczenia kobieta może być bardziej podatna na infekcje pochwy.

Utrata włosów jest dla kobiet chorujących na raka piersi dodatkowo stresującą sytuacją. Już w około dwa tygodnie od rozpoczęcia leczenia rozpoczyna się proces wypadania włosów. Proces ten trwa przez cały czas leczenia, a nawet miesiąc od momentu jego zaprzestania. W niektórych sytuacjach mogą one wypaść szybko, w innych powoli, stopniowo ulegają przerzedzeniu. Należy sobie uświadomić, iż wypadanie włosów nie ogranicza się tylko do głowy. Wypadają także rzęsy, brwi, owłosienie pachowe i łonowe. Dobrą wiadomością jest fakt, że utrata włosów jest tymczasowa. Około sześć do dwunastu miesięcy po zakończeniu chemioterapii włosy odrastają.

Początkowo ich struktura lub barwa mogą się różnić od tych, które wypadły. Jest to sytuacja przejściowa. Po kilku miesiącach ich wygląd powraca do stanu naturalnego. Niestety nie ma skutecznej metody na uniknięcie tego niekorzystnego estetycznie efektu ubocznego leczenia. Warto natomiast przed zastosowaniem chemioterapii zadbać o skórę głowy i włosy oraz rozważyć ich obcięcie i ewentualne dobranie peruki. Stosowane w schemacie leczenia raka piersi cytostatyki – metotreksat i 5-fluorouracyl – mogą powodować u chorych nadwrażliwość na światło. Zalecane jest, aby w takiej sytuacji pacjentki unikały słońca.

Uszkodzenie szpiku kostnego jest bardzo poważnym następstwem leczenia cytostatycznego. Okres największego wpływu uszkadzającego leków przypada na okres pomiędzy szóstym a czternastym dniem po ich podaniu. Po tym czasie następuje zwykle samoistna regeneracja szpiku. Owo toksyczne działanie leków na szpik jest powodem, dla którego cytostatyki podawane są cyklicznie z 3-4-tygodniowymi odstępami pomiędzy dawkami leków. Najczęściej mamy do czynienia z anemią oraz granulocytopenią (osłabienie odporności). Małopłytkowość towarzysząca leczeniu, powodująca występowanie krwawień jest wskazaniem do przetoczenia koncentratu krwinek płytkowych.

Częstym objawem niepożądanym chemioterapii jest zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Pacjentki mogą mieć problemy z przyjmowaniem pokarmów, niekiedy nawet bardzo rozdrobnionych, z powodu dolegliwości bólowych. Aby zminimalizować nieprzyjemne doznania podczas jedzenia, należy przede wszystkim nawilżać błonę śluzową jamy ustnej i utrzymywać właściwą higienę. Co 1-2 godziny wskazane jest płukanie jamy ustnej oraz stosowanie zawiesin z substancjami miejscowo znieczulającymi. Polecane jest także unikanie przyjmowania substancji drażniących takich jak alkohol, ostre przyprawy oraz palenie tytoniu.

Zapalenie błony śluzowej dotyczyć może także innych odcinków przewodu pokarmowego. Stosowanie schematów opartych na bazie kilku cytostatyków, w tym metotreksatu i 5-fluorouracylu, może wiązać się również z występowaniem efektów ubocznych w postaci biegunki. Należy nawadniać pacjentki drogą doustną lub dożylną, uzupełniać niedobory elektrolitowe.

5. Chemioterapia a płodność

Niepłodność po chemioterapii bywa przejściowa lub trwała, w zależności od tego, jakie leki są stosowane. Problem ryzyka wystąpienia niepłodności musi być przedyskutowany z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia. Kobiety przyjmujące cytostatyki mogą zajść w ciążę, jednak konsekwencją tego jest uszkodzenie płodu.

Chociaż nie wszystkie cytostatyki mogą prowadzić do niepłodności, to jednak wiele z nich uszkadza jajniki, a tym samym blokuje wytwarzanie komórek jajowych. Po chemioterapii mogą występować objawy przyspieszonej menopauzy (nieregularne miesiączki, brak miesiączki, uderzenia gorąca, suchość pochwy).

W przypadku niepłodności przejściowej, po zakończeniu chemioterapii powraca czynność hormonalna jajników i chore miesiączkują regularnie. Taka sytuacja zdarza się u około 30% chorych leczonych chemioterapią.

Wiedząc o tak poważnym następstwie leczenia raka piersi, należy się wcześniej zastanowić nad zabezpieczeniem się na wypadek wystąpienia trwałej niepłodności. Istnieje wiele ośrodków oferujących możliwość zamrożenia zapłodnionego jajeczka, natomiast samych komórek jajowych nie da się długo przechowywać. Tak więc, aby kobieta miała zapewnioną możliwość posiadania potomstwa, należy przed rozpoczęciem chemioterapii podać jej leki stymulujące owulację, pobrać komórki jajowe, a następnie zapłodnić je nasieniem partnera, a dopiero potem zamrozić. Wiąże się to z opóźnieniem rozpoczęcia chemioterapii o nawet 30 dni. Niestety nie w każdym przypadku kobiety chorej na raka piersi można pozwolić sobie na taką zwłokę.

6. Wpływ chemioterapii na życie

  • Potrzeby seksualne – niektóre kobiety w trakcie chemioterapii potrzebują więcej czułości ze strony swoich partnerów i zwiększają swoją aktywność seksualną. U innych pań obserwuje się spadek poziomu zainteresowań seksualnych, co jest związane ze skutkami ubocznymi chemioterapii takimi jak zmęczenie i zmiany hormonalne. Czynnikiem obniżającym popęd seksualny jest stres fizyczny oraz obawy związane z wyglądem, spadek poczucia atrakcyjności. Partnerzy powinni szczerze ze sobą rozmawiać i mówić sobie o odczuciach i niepokojach.
  • Zdrowe odżywianie – kobiety podczas chemioterapii raka piersi bardzo często cierpią z powodu wymiotów i gwałtownie chudną. W przerwach między kuracjami i w czasie kiedy nudności przechodzą, kobiety powinny zadbać o uzupełnienie witamin i składników mineralnych, które najłatwiej jest pozyskać z pożywienia. Warto jeść ryby, drób, pieczywo pełnoziarniste, świeże owoce i warzywa. Dieta podczas chemioterapii powinna być bogata w białko, dzięki któremu szybciej odbudują się włosy, mięśnie i organy wewnętrzne. Udowodniono, że zdrowa dieta chroni organizm chorego przed infekcjami i skutkami ubocznymi, na jakie naraża leczenie raka piersi.

Życie po chemioterapii jest trudne. Pacjentki powracające do zdrowia często cierpią na depresję i są sparaliżowane przez lęk przed powrotem raka piersi. Kobieta powinna jak najwięcej dowiedzieć się o tym, jaką chorobą jest rak piersi i jakie są sposoby leczenia i związane z nimi konsekwencje. Jeśli pojawiają się oznaki depresji, warto poszukać terapeuty.**

** Chemioterapia wpływa na życie codzienne. Pomimo występowania skutków ubocznych w trakcie chemioterapii, wiele chorych jest w stanie prowadzić prawie normalny tryb życia. Nawet jeśli czują się źle w trakcie kolejnego kursu leczenia, to przeważnie poprawa samopoczucia jest możliwa w okresie przerwy między kolejnymi kursami.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze