Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Tomasz Nęcki

USG - rodzaje, przygotowanie, przebieg

Avatar placeholder
Marta Bednarska 06.06.2024 17:33
Obecnie USG jest najpopularniejszym badaniem obrazowym wykonywanym w codziennej praktyce lekarskiej.
Obecnie USG jest najpopularniejszym badaniem obrazowym wykonywanym w codziennej praktyce lekarskiej. (AdobeStock)

USG, czyli popularny skrót dla nazwy ultrasonografia, to badanie, dzięki któremu można uzyskać obraz narządów i tkanek organizmu ludzkiego. Obecnie USG jest najpopularniejszym badaniem obrazowym wykonywanym w codziennej praktyce lekarskiej. Pierwsze doświadczenia nad wykorzystaniem USG w diagnostyce prowadzone były w połowie XX wieku, a ultrasonografy wprowadzone zostały do szpitali na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku.

spis treści

1. Jak działa aparat ultrasonograficzny?

USG wykorzystuje fale ultradźwiękowe. W ultrasonografii medycznej wykorzystywane są częstotliwości z zakresu ok. 2-50 MHz. Odbite bądź pochłonięte fale USG są na monitorze odpowiednio szare lub czarne, dzięki czemu możemy zobaczyć zarys wewnętrznego narządu.

Aparat ultrasonograficzny oprócz monitora składa się z sondy, która wytwarza i odbiera ultradźwięki. Na monitorze aparatu do USG widoczny jest obraz badanego narządu, który można zatrzymać, a następnie zmierzyć wymiary danego narządu czy wydrukować zatrzymany obraz USG.

Zobacz film: "Trójwymiarowe USG"

Podczas USG w zależności od obszaru, który będzie poddany badaniu używa się różnych typów głowic. Ze względu na kształt wysyłanej wiązki ultradźwiękowej możemy podzielić je na liniowe, sektorowe oraz konweksowe.

W USG stosuje się również różne częstotliwości w zależności od położenia danego narządu (powierzchowne, głębokie), wieku osoby badanej, typu budowy osoby poddanej badaniu. W zależności od przyłożenia głowicy USG otrzymujemy przekrój narządu podłużny, poprzeczny lub skośny. Podczas USG stosowany jest również żel – eliminuje on pęcherzyki powietrza, które mogą zakłócać badanie, dzięki czemu obraz jest dokładniejszy.

Badanie USG jest łatwo dostępne, nieinwazyjne i stosunkowo tanie. Jest również bezbolesne i niegroźne. Fale ultradźwiękowe podczas USG mogą uszkodzić narządy wewnętrzne, lecz taka możliwość jest niewielka. Ponadto USG pozwala uzyskać obraz w czasie rzeczywistym.

Zalety badania USG to również fakt, że może ono być bezpiecznie powtarzane u tej samej osoby, umożliwia precyzyjne wykonanie pomiarów narządów i głębokości ich położenia, co jest istotne na przykład podczas biopsji narządów.

Ponadto aparaty do USG są mobilne, co ułatwia diagnostykę u pacjentów w ciężkim stanie, których nie da się transportować. W niektórych przypadkach w czasie USG stosowany jest również kontrast, który podawany jest dożylnie.

5 chorób, które są często źle diagnozowane
5 chorób, które są często źle diagnozowane [6 zdjęć]

Niektóre choroby są łatwe do zdiagnozowania w oparciu o objawy lub badania. Jednak istnieje sporo przypadłości,

zobacz galerię

2. Rodzaje USG

USG pozwala na wykrycie zmian chorobowych i patologicznych w narządach. W przypadku USG, w przeciwieństwie do badań rentgenowskich nie naraża chorego na promieniowanie. Dzięki USG możliwe jest określenie kształtu, wielkości, położenia danego narządu. Poniżej opisano najczęstsze lokalizacje i poszczególne wskazania do wykonania USG.

2.1. USG - jama brzuszna

USG jamy brzusznej – jest najczęstszym rodzajem USG wykonywanym w codziennej praktyce. USG jamy brzusznej wykonuje się, by określić stan wątroby, pęcherzyka żółciowego, nerek, trzustki, śledziony, aorty, pęcherza, gruczołu krokowego i macicy. Podczas USG słabo widoczne są żołądek, dwunastnica czy dalsze części jelit.

Wskazaniami do wykonania tego USG są między innymi:

  • bóle zlokalizowane w jamie brzusznej;
  • wymioty, nudności;
  • biegunka;
  • stwardnienia wyczuwalne w badaniu palpacyjnym jamy brzusznej;
  • żółtaczka niejasnego pochodzenia;
  • gorączka o nieustalonej przyczynie;
  • nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych – anemia, wzrost wskaźników ostrej fazy, nieprawidłowy poziom enzymów wątrobowych, trzustkowych;
  • powiększenie się obwodu brzucha niewiadomego pochodzenia;
  • nagła utrata wagi ciała;
  • podejrzenie rozsiewu choroby nowotworowej;
  • uraz jamy brzusznej;
  • utrudnienia w oddawaniu moczu i stolca;
  • krwawienie z przewodu pokarmowego, układu moczowego lub narządów rozrodczych;
  • podejrzenie wad rozwojowych narządów wewnętrznych.

USG - przebieg USG jamy brzusznej

USG jamy brzusznej wymaga stosownych przygotowań. Przed USG nie należy jeść – badanie wykonywane jest na czczo (ostatni posiłek powinien być spożyty około 8 godzin przed USG). Jeżeli chory jest najedzony, widoczność narządów jest słabsza. Za niewyraźny obraz USG odpowiada połknięte w trakcie jedzenia powietrze, a także obkurczenie niektórych narządów.

Podobnie działa dym tytoniowy, dlatego przed USG nie wolno palić papierosów. Oprócz tego w niektórych przypadkach wskazane jest podanie środka przeciw wzdęciom, by gazy nie utrudniały dobrej widoczności narządów.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

W trakcie badania USG wykonywanego przez powłoki brzuszne, pęcherz powinien być wypełniony moczem. Pozwoli to uzyskać pełniejszy obraz narządów rodnych kobiety, gruczołu krokowego mężczyzny i pęcherza moczowego.

Przed USG należy wypić 2-3 szklanki niesłodzonej herbaty lub niegazowanego płynu. Najlepiej udać się na USG wraz z całą dokumentacją medyczną dotyczącą badanego narządu lub schorzenia – jest to istotne szczególnie w przebiegu chorób, które wymagają monitorowania – na przykład czy dana struktura się nie powiększa.

Osoba badana zostaje położona przez lekarza na leżance w pozycji na wznak. Wtedy badający pokrywa głowicę aparatury USG żelem i przesuwa nią po ciele badanej osoby, by obejrzeć narządy wewnętrzne. Badanie jest bezbolesne. Nieprzyjemny może być zimny żel i ucisk, z jakim lekarz napiera głowicą na brzuch lub inne części ciała. Osoba badana podczas USG musi kilka razy nabierać i zatrzymywać na jakiś czas powietrze w płucach, według zaleceń badającego.

Jeśli podczas badania USG osoba badana odczuwa ból, należy natychmiast powiadomić o tym lekarza. Czasami w czasie USG istnieje także konieczność przewrócenia się na bok, bowiem ta pozycja pozwala na zbadanie nerek.

2.2. USG - serce

USG serca, czyli echokardiografia (UKG, Echo) jest przydatnym badaniem do stwierdzenia nieprawidłowości struktury serca, do postawienia diagnozy i określenia metod leczenia. Pozwala również na ocenę wydolności serca. Urządzenie do badania USG serca posiada inną głowicę niż to do USG jamy brzusznej.

Wskazania do wykonania USG serca to między innymi:

USG - przebieg USG serca

USG serca wykonuje się w pozycji na plecach lub na lewym boku z nieznacznie uniesioną górną połową ciała. Do badania USG należy rozebrać się do pasa. Lekarz wykonujący badanie USG przykłada specjalną głowicę do ciała pacjenta w kilku określonych miejscach. Dla uzyskania obrazu USG o lepszej jakości, miejsca przyłożenia głowicy pokrywa się specjalnym żelem. Badanie USG serca trwa kilkanaście minut.

Choroby, których diagnoza może trwać nawet kilkadziesiąt lat
Choroby, których diagnoza może trwać nawet kilkadziesiąt lat [7 zdjęć]

DIAGNOZA: 7 lat Choroba ta dotyka od 7 do 15 proc. miesiączkujących kobiet. Często błędnie diagnozowana

zobacz galerię

W wybranych przypadkach, aby dokładniej zobrazować struktury serca wykonuje się badanie przezprzełykowe. Specjalną sondę wprowadza się do przełyku pacjenta na głębokość odpowiadającą położeniu serca. Przed tym badaniem, w celu zniesienia odruchu wymiotnego, znieczula się gardło, stosując środki znieczulające w aerozolu. Jest to badanie inwazyjne.

2.3. USG - usg wewnętrzne

USG wewnętrzne polega na wprowadzeniu do wnętrza ciała głowicy ultrasonograficznej. Jest to badanie endowaginalne i endorektalne.

Badanie endowaginalne to inaczej USG dopochwowe. USG dopochwowe jest podstawowym badaniem diagnostycznym wykorzystywanym w ginekologii i położnictwie. Polega ono na wprowadzeniu do pochwy ultrasonograficznej sondy, dzięki której możliwe jest odnalezienie i precyzyjna ocena zmian pojawiających się w narządach rozrodczych kobiety.

Według specjalistów USG dopochwowe to, obok badania cytologicznego, powinno stanowić element każdego badania ginekologicznego.

W porównaniu z USG przeprowadzanym przez powłoki brzuszne, USG transwaginalne jest znacznie dokładniejsze oraz nie wymaga wypełnienia pęcherza moczowego. Wskazania do wykonania badania USG transwaginalnego:

  • wystąpienie nieprawidłowego krwawienia z dróg rodnych;
  • bóle podbrzusza;
  • wystąpienie dolegliwości związanych z miesiączką (odczuwanie silnego bólu podczas menstruacji, zaburzenia cyklu lub jego zatrzymanie);
  • diagnostyka niepłodności;
  • podejrzenie zmian w obrębie jajników (zespół policystycznych jajników, torbiele) lub macicy (nowotwory);
  • konieczność ocenienia fazy cyklu miesiączkowego;
  • podejrzenie wad budowy narządów rodnych;
  • trudności związane z donoszeniem ciąży.

USG - przygotowanie do USG wewnętrznego

USG dopochwowe nie wymaga przeprowadzania żadnych badań poprzedzających. Przed badaniem USG należy opróżnić pęcherz. Należy znać również dokładną datę rozpoczęcia ostatniej miesiączki. Każda pacjentka powinna również pamiętać o obowiązkowym dostarczeniu lekarzowi wyników poprzednich badań tego typu.

Przed rozpoczęciem badania USG pacjentka rozbiera się od pasa w dół i kładzie się na plecach. Następnie lekarz nakłada na sondę jednorazową, lateksową powłoczkę zwilżoną żelem, który ma na celu zmniejszenie tarcia występującego podczas badania USG. Sonda USG jest podłużna i ma grubość około dwóch centymetrów. Po wprowadzeniu jej do pochwy na ekranie monitora pojawia się obraz USG z wnętrza układu rozrodczego.

To badanie USG jest bezbolesne, ale może wywoływać u pacjentek poczucie dyskomfortu. Trwa od kilku do kilkudziesięciu minut. Zaraz po jego zakończeniu badana kobieta otrzymuje wynik zawierający słowny opis badania USG oraz dokumentację w postaci zdjęć lub filmu. USG dopochwowe jest całkowicie bezpieczne i może być wielokrotnie powtarzane u kobiet w każdym wieku. To badanie USG nie jest raczej wykonywane u kobiet przed rozpoczęciem współżycia.

USG endorektalne pozwala na obrazowanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Głowicę o kilkunastu centymetrach z kapturkiem napełnionym wodą wprowadza się do odbytu. Gumowy kapturek sprawia, że głowica ma lepszy kontakt z badaną ścianą narządu, co powoduje, że obraz jest dokładniejszy. USG endorektalne wykonuje się, by określić zmiany nowotworowe powstałe w jelicie. Przed badaniem USG końcowego odcinka jelita grubego istnieje potrzeba wykonania głębokiej lewatywy.

2.4. USG - ciąża

USG w czasie ciąży jest w dzisiejszych czasach standardem. USG pozwala monitorować rozwój płodu. Lekarze ginekolodzy zalecają wykonanie USG przynajmniej trzy razy w ciągu całego okresu ciąży – pierwsze między 11 a 14 tygodniem, drugie między 11 a 22, a trzecie po 30 tygodniu ciąży.

W pierwszym trymestrze USG powinno być wykonywane za pomocą sondy dopochwowej. W kolejnych trymestrach USG wykonywane jest przez skórę powłok brzusznych.

Wykonanie USG u kobiet w ciąży pozwala na zobrazowanie ułożenia łożyska, ukazuje rozwój płodu, a nawet pozwala na określenie jego płci oraz wieku. Obecnie dostępne są również aparaty USG 3D i 4D.

2.5. USG - tarczyca

USG tarczycy umożliwia dokładną ocenę wielkości oraz ewentualnych zmian w obrębie narządu (np. guzków, torbieli, które dodatkowo można łatwo nakłuć pod kontrolą USG). Wskazaniem do wykonania USG są między innymi nieprawidłowości w badaniu palpacyjnym oraz nieprawidłowe wyniki hormonów tarczycy lub TSH.

USG nie wymaga specjalnego przygotowania, nie musi być wykonywane na czczo. W trakcie USG zostaniemy poproszeni o ściągnięcie górnej części garderoby w celu zapobiegnięcia pobrudzeniu przez stosowany w trakcie badania żel.

2.6. USG - ośrodkowy układ nerwowy

USG ośrodkowego układu nerwowego jest wykorzystane do badań u małych dzieci w celu zbadania mózgu poprzez niezrośnięte ciemiączko. Jest badaniem rutynowym wykorzystywanym u wszystkich noworodków.

2.7. USG - sutek

USG sutka - jest wskazane głównie u młodych kobiet do 40 roku życia. W tym okresie w piersiach przeważa tkanka gruczołowa i jest duża szansa na zaobserwowanie jakichkolwiek zmian mogących powodować powstawanie guzów piersi. Natomiast u kobiet starszych takie USG nie wystarcza, gdyż po 45 roku życia tkanka gruczołowa zanika.

2.8. USG - inne rodzaje

Inne lokalizacje wykonywania badania USG:

  • USG jąder - pozwala wykluczyć lub potwierdzić zmiany chorobowe w jądrach i najądrzach;
  • USG stawów i aparatu więzadłowego - badanie ultrasonograficzne umożliwia także ocenę kostnienia i stosunków anatomicznych stawów biodrowych u małych pacjentów. Pozwala to na wcześniejsze wykrycie wszelkich nieprawidłowości;
  • USG tkanek miękkich i mięśni;
  • USG oczodołu.

Szczególnym rodzajem badania USG jest USG śródoperacyjne, stosowane w niektórych przypadkach na sali operacyjnej. W trakcie zabiegu USG umożliwia ocenę położenia i rozmiaru operowanej zmiany, dzięki specjalnie osłoniętemu i wysterylizowanemu aparatowi.

Innym rodzajem badania z wykorzystaniem aparatu wytwarzającego fale ultradźwiękowe jest EUS, czyli endoskopowa ultrasonografia. Badanie to polega na wprowadzeniu do przełyku, żołądka, dwunastnicy lub jelita grubego specjalnego endoskopu wyposażonego na końcu w miniaturową i jednocześnie bardzo dokładną głowicę USG.

W ten sposób badający lekarz ma możliwość nie tylko oglądania zmian jak w klasycznej endoskopii, ale jednocześnie w obrazie USG może sprawdzić ich wewnętrzną strukturę.

Wskazania do wykonania endoskopowej ultrasonografii:

  • Zmiany stwierdzane w badaniu endoskopowym, wymagające dalszej diagnostyki (m.in. uwypuklenia ściany przewodu pokarmowego, ocena stopnia zaawansowania nowotworów przewodu pokarmowego przed planowanym leczeniem);
  • Zmiany stwierdzane w badaniu ultrasonograficznym, wymagające dalszej diagnostyki (m.in. zmiany ogniskowe w trzustce, poszerzenie przewodu żółciowego wspólnego, podejrzenie kamicy przewodowej bez ewidentnych wskazań do ECPW, diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych);
  • Objawy kliniczne stanowiące wskazanie do EUS (m.in. idiopatyczne OZT w wywiadzie, podejrzenie guzów neuroendokrynnych trzustki, kontrola chłoniaków przewodu pokarmowego i innych nowotworów w trakcie i po leczeniu);
  • Biopsja aspiracyjna zmian ogniskowych trzustki i innych narządów pod kontrolą EUS;
  • Drenaż endoskopowy torbieli trzustki pod kontrolą EUS.

3. USG dopplerowskie

USG dopplerowskie pomaga ustalić, czy przepływ krwi w naczyniach i w sercu jest prawidłowy. Badanie dopplerowskie pozwala na ocenę prędkości oraz kierunku przepływu krwi w naczyniach, dzięki falom ultradźwiękowym odbitym od krwinek.

Przez wykonanie zabiegu dopplerowskiego możemy dowiedzieć się, czy nie grożą nam zaburzenia przepływu krwi. Jako metoda całkowicie nieinwazyjna ten rodzaj USG jest obecnie najpopularniejszym typem badania naczyń pozwalającym na dokładną ocenę zmian w zdecydowanej większości przypadków.

W przypadku USG ryzyko powikłań jest bardzo małe. Siła, z którą wysyłane są fale ultradźwiękowe jest niewielka, dlatego ewentualna możliwość uszkodzenia narządów wewnętrznych jest znikoma.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze