Wrzody żołądka - charakterystyka, objawy, przyczyny, leczenie. Czy wrzodami można się zarazić?

Wrzody żołądka to dolegliwość, na którą skarżą się osoby w różnym wieku. Zgaga, promieniujący ból, wymiotowanie krwią - to tylko niektóre objawy tego schorzenia. Wrzody żołądka można zdiagnozować przy pomocy gastroskopii, ale już wcześniej można rozpoznać pierwsze symptomy choroby. Dobra wiadomość jest taka, że wrzody na żołądku można leczyć w domu. Wystarczy przestrzegać zaleceń lekarza. Jak radzić sobie z wrzodami i jak je prawidłowo rozpoznać?

1. Co to są wrzody?

Wrzodem żołądka nazywa się ubytek błony śluzowej występującej w żołądku, najczęściej ma on kształt krateru. Takie zmiany mogą pojawić się także w dwunastnicy lub części przełyku, w której powstaje pepsyna – enzym odpowiedzialny za trawienie białek.

Wrzody mogą mieć średnicę od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów - to zależy głównie od czynnika powodującego chorobę oraz od momentu rozpoczęcia leczenia.

Zobacz film: "Przyczyny wrzodów układu pokarmowego"

Wrzód żołądka może być bardzo głęboki i sięgać do błony mięśniowej ściany żołądka. Może również powstać w dolnej części przełyku, który może być wystawiony na działanie kwasu żołądkowego. Najczęściej jednak wrzód powstaje tam, gdzie pojawia się pepsyna.

Czasem zdarza się, że wrzód żołądka jest tak głęboki, że może przenikać przez ścianę żołądka lub dwunastnicy.

Gdy w czasie choroby wrzodowej żołądka pojawia się nagły ostry ból żołądka, może to oznaczać, że doszło do perforacji, czyli pęknięcia wrzodu. Wówczas należy natychmiast udać się do szpitala, ponieważ jest to sytuacja poważnie zagrażająca naszemu zdrowiu i życiu.

Perforacja wrzodu żołądka oznacza przerwania ściany żołądka, co może doprowadzić do zapalenia otrzewnej i wymaga pomocy chirurga.

2. Przyczyny wrzodów żołądka

Kiedyś uważano, że przyczyną powstania wrzodu żołądka jest stresujący tryb życia, jednak obecnie okazuje się, że wrzody na żołądka dotyczą również osób spokojnych. Dziś wiadomo, że najczęściej występującą przyczyną wrzodów jest bakteria.

Według epidemiologów, nosicielami Helicobacter pylori może być nawet połowa społeczeństwa. To tzw. choroba brudnych rąk. Do zakażenia może dojść w prosty sposób, np. drogą pokarmową, najczęściej w dzieciństwie. Często matki nieświadomie zarażają swoje dzieci, oblizując smoczek niemowlęcia lub łyżeczkę, którą karmione jest dziecko.

2.1. Zakażenie Helicobacter Pylori

Wrzody żołądka powoduje bakteria Helicobacter pylori. Wywołuje ona stan zapalny błony śluzowej żołądka. To prowadzi do zmniejszenia produkcji śluzu, a w konsekwencji do znacznego osłabienia warstwy ochronnej żołądka i słabszej obrony przed czynnikami agresywnymi. W ten sposób rozwija się choroba wrzodowa żołądka.

Za powstanie wrzodu żołądka odpowiada jednak głównie zbyt duża ilość kwasu solnego w sokach żołądkowych, które podrażniają ścianki żołądek. Kwas solny jest normalnym składnikiem soków żołądkowych, jednak jeśli jednak jego stężenie wzrasta, może stać się przyczyną choroby wrzodowej żołądka.

2.2. Wrzody żołądka a leki

Wrzody żołądka mogą być spowodowane przyjmowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych, tj. aspiryna, ibuprofen, naproxen. Jeżeli jednocześnie zażywa się glikokortykosteroidy, wówczas ryzyko zachorowania na chorobę wrzodową żołądka znacznie wzrasta. Niesteroidowe leki przeciwzapalne uszkadzają komórki nabłonka żołądka.

Na wrzody żołądka bezpośredni wpływ ma palenie papierosów. Dym tytoniowy powoduje osłabienie błony śluzowej żołądka i powstanie wrzodów żołądka. Poza tym u osób palących zaobserwowano częste nawroty choroby i większe trudności w jej wyleczeniu.

Duże znaczenie mają czynniki genetyczne. Osoby, które mają grupę krwi 0 są bardziej narażone na zachorowanie na wrzody żołądka. Wiąże się to z genetycznie uwarunkowaną dużą ilością komórek okładzinowych oraz ich wrażliwością na gastrynę.

Nieleczona choroba wrzodowa żołądka może przekształcić się w nowotwór. Wrzody żołądka przypominają stożkowate zagłębienie.

3. Objawy wrzodów żołądka

Jakie dolegliwości mogą świadczyć o wrzodach żołądka? Objawy choroby wrzodowej żołądka zależą w dużej mierze od umiejscowienia wrzodu oraz zaawansowania choroby.

Najbardziej charakterystycznym objawem wrzodów jest zgaga, czyli uczucie palenia w przełyku połączone z silnym bólem w nadbrzuszu. Ból często promieniuje do pleców i prawego ramienia.

Jeśli cierpimy na wrzody żołądka, ból w nadbrzuszu, ustępujący po posiłku, zgaga i pieczenie w przełyku utrzymują się przez wiele dni lub bardzo często nawracają.

W przypadku wrzodów żołądka objawem mogą być również ataki bólu, które pojawiają się natychmiast po zjedzeniu posiłku.

Chorzy na chorobę wrzodową żołądka skarżą się również na uczucie przesytu i pełności żołądka po jedzeniu. W zależności od tego, czy ból odczuwamy przed czy po posiłku, możemy mieć do czynienia z wrzodami żołądka lub dwunastnicy.

Wśród typowych objawów wrzodów żołądka wymienia się także krwawe lub fusowate wymioty oraz czarny, smolisty kolor kału.

4. Postępowanie w chorobie wrzodowej

Wrzody mają okres nasilonych dolegliwości oraz złagodzenia. Każdy z tych okresów wymaga odpowiedniego żywienia i diety.

4.1. Okres ostrych dolegliwości

W tym czasie powinniśmy pić dużo ciepłych napojów, lecz nie gorących. Zaleca się picie ziół, zielonej herbaty lub wód leczniczych. Zawsze pijmy przed posiłkiem lub w trakcie.

Picie po posiłku jest niewskazane. Przy ostrych dolegliwościach powinniśmy jeść około 6-10 razy dziennie. Przygotowane posiłki powinny być lekkie, miękkie i dobrze ugotowane. Nie przyprawiajmy nadmiernie potraw, gdyż niepotrzebnie pobudza to wydzielanie soków żołądkowych. Nie wskazane jest również spożywanie surowych owoców i warzyw.

Przy ostrych dolegliwościach zaleca się spożywanie puree ziemniaczano-warzywnych, galaretek owocowych, zmielonej cielęciny, kisielu lub przecieranych zup warzywnych. Oczywiście należy zrezygnować z alkoholu i papierosów;

4.2. Okres złagodzenia dolegliwości

Przy złagodzeniu dolegliwości nadal należy spożywać małe porcje posiłków, co około 2-3 godziny. Do jadłospisu można stopniowo wprowadzać surowe owoce i warzywa, lecz zaczynając od małych porcji. Przy złagodzeniu dolegliwości możemy zacząć spożywać wędliny, jednak istotne by były chude i dobre jakościowo. Jedzenie można doprawiać melisą, koperkiem, bazylią lub natką pietruszki. W diecie może się też znaleźć nabiał.

5. Powikłania wywołane wrzodami żołądka

Jeśli nie zdecydujemy się na leczenie wrzodów żołądka grożą nam następujące powikłania:

• Krwotoki przewodu pokarmowego – podczas tego typu powikłania występują wymioty przypominające barwą słabą kawę. Czasem widać także krew. Stolec ma bardzo ciemny kolor. Krwotokowi towarzyszą omdlenia, zaburzenia równowagi, osłabienie i silne poty. Niezbędna jest wizyta w szpitalu;
• Bliznowate zmiany – mogą powodować wymioty w godzinach wieczornych, wzdęci i brak apetytu. Jeśli objawy nie ustępują konieczna jest wizyta u chirurga;
• Przebicie wrzodu (perforacja) – do tego stanu dochodzi przy przerwaniu ściany żołądka. Następuje wtedy wyciek zawartości żołądka do jamy brzusznej. Może dojść także do zapalenia otrzewnej. Odczuwany jest wtedy bardzo silny, ostry ból w dolnej, prawej części brzucha. Nasila się on przy każdym ruchu. Przy zapaleniu otrzewnej brzuch jest twardy, a temperatura ciała szybko wzrasta. Stan ten zagraża życiu, dlatego niezbędne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia;
• Nowotwór – nieleczone wrzody żołądka prowadzą do powstania zmian nowotworowych. Po rozwinięciu się raka konieczne jest usunięcie całego żołądka lub jego części. Po operacji można normalnie funkcjonować, jednak niezbędne jest przestrzeganie diety, zrezygnowanie z palenia i picia oraz nadmiernego wysiłku.

6. Jak diagnozować wrzody żołądka?

Wrzody żołądka potwierdza się poprzez wykonanie gastroskopii. Zabieg polega na wprowadzeniu przez przełyk do żołądka, giętkiego przewodu zakończonego minikamerą. Lekarz przeprowadzający zabieg widzi błonę śluzową i może pobrać wycinki z miejsc zmienionych owrzodzeniowo.

To bardzo ważne, ponieważ nieleczone wrzody żołądka mogą zamieniać się w komórki nowotworowe, które z wyglądu nie różnią się niczym od zwykłych wrzodów. Dopiero podczas badania wycinka można dostrzec te różnice. Wycinki służą też do testów potwierdzających obecność bakterii Helicobacter pylori.

Dodatkowym badaniem wykonywanym w diagnostyce choroby wrzodowej żołądka jest badanie RTG z kontrastem. Pacjent dostaje specjalny płyn, dzięki któremu zmiany wrzodowe są lepiej widoczne na zdjęciu RTG. Kilka dni przed badaniem nie wolno jeść produktów wzdymających, ponieważ gazy zalegające w jelitach pogarszają jakość zdjęć.

Wrzody żołądka diagnozuje się również za pomocą tomografii komputerowej przewodu pokarmowego. Tutaj również używa się środka kontrastowego. Przez tomografią badany dostaje do wypicia wodę, która wypełnia żołądek, dzięki czemu jest on lepiej widoczny na zdjęciach.

Podczas badania tomografem można dowolnie przybliżać, oddalać i wycinać fragmenty zdjęć, tworząc gotowe obrazy. Dzięki temu lekarz lekarz może wykryć nawet najdrobniejsze zmiany. Badanie nie jest zalecane kobietom w ciąży.

Jeśli pacjent cierpi na klaustrofobię, przed badaniem powinien powiedzieć o tym lekarzowi. Badanie CT jest dość stresującym przeżyciem.

Lekarz może zalecić przyjęcie środka uspokajającego. Przed badaniem pacjent powinien także powiedzieć o swoich alergiach. W ten sposób lekarz uzyska wiedzę o tym czy jesteśmy uczuleni na kontrast. W ten sposób pacjent uniknie reakcji uczuleniowej, które może być bardzo silna.

6.1. Test na obecność bakterii H.pylori

Jedną z głównych przyczyn wrzodów żołądka jest bakteria H.pylori. Bardzo łatwo można się nią zarazić, dlatego warto zrobić test na obecność tej bakterii, zwłaszcza jeśli ktoś z rodziny cierpi z powodu wrzodów żołądka.

Badanie na obecność bakterii można wykonać w laboratorium lub samodzielnie w domu. Koszt badania w laboratorium wynosi ok. 40 zł. W aptece możemy również kupić test na obecność H. pylori. Jego koszt to ok. 35-40 zł.

Test nie jest skomplikowany i można go wykonać w domu. Wystarczy pobrać próbkę krwi z palca, rozcieńczyć ją według instrukcji na opakowaniu i nanieść na pole testowe.

Wyniki dostępne są już po kilku minutach. Ciemnoczerwona, pionowa linia oznacza, że we krwi znajdują się przeciwciała IgG anty H. pylori. Świadczy to o bardzo dużym prawdopodobieństwie zakażenia bakterią. Nie jest to jednak dowód na to, że mamy wrzody żołądka. U 25 proc. osób, u których wykryto bakterię, nie ma wrzodów. Jeśli test wskazuje na obecność bakterii warto wybrać się do lekarza na dalszą diagnostykę.

7. Leczenie wrzodów antybiotykami

Helicobacter pylori, która jest główną przyczyną wrzodów żołądka, jest odporna na leczenie i trudno się jej pozbyć. Jeśli okaże się, że test na obecność tej bakterii wypadł pozytywnie i to faktycznie ona odpowiada za problemy żołądkowe i wrzody, nie należy wpadać w panikę.

Skutecznym środkiem zwalczającym H. pylori jest inhibitor pompy protonowej (np. lanzoprazol, omeprazol). Inhibitor zmniejsza wydzielanie kwasu solnego praktycznie do zera. Jednocześnie pacjent przyjmuje dwa antybiotyki: klarytromycynę oraz amoksycylinę lub metronidazo.

Antybiotyki i inhibitor pompy protonowej przyjmuje się przez tydzień. Potem jeszcze przez ok. 1-2 tygodnie przyjmuje się sam inhibitor. Taka kuracja gwarantuje wyleczenie wrzodów u ponad 90 proc. pacjentów.

8. Skuteczne leczenie chorego żołądka

Chory żołądek wymaga leczenia. Podczas leczenia wrzodów żołądka dąży się do ich zagojenia i wyeliminowania czynników, mogących spowodować nawrót choroby. Najważniejsze jest całkowite usunięcie bakterii odpowiedzialnej za powstanie wrzodów.

W tym celu przyjmuje się antybiotyk. Ponadto stosuje się leki zmniejszające kwaśność w żołądku lub takie, które blokują działanie histaminy na komórki wydzielające kwas. Rzadko podczas leczenia wrzodów żołądka dochodzi do zabiegu chirurgicznego.

Żeby wspomóc leczenie farmakologiczne i sprawić, by objawy wrzodów żołądka się nie pojawiły należy unikać czynników wywołujących chorobę. Należy zrezygnować z kawy i ostrych ziół i przypra. Lepiej unikać stresu. Bezwzględnym nakazem jest rzucenie palenia.

Przy wrzodach żołądka często zaleca się picie mleka, jednak jest to rozwiązanie krótkotrwałe i pozorne. Mleko łagodzi ból tylko na chwilę. Poza tym powoduje zwiększenie produkcji kwasu żołądkowego.

W leczeniu wrzodów żołądka dieta odgrywa najważniejszą rolę. Dieta we wrzodach żołądka powinna być zdecydowanie lekkostrawna.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.